Þessi grein birtist fyrir rúmlega 11 mánuðum.

Tvíkynja hérar tákn páska — og Maríu guðsmóður líka?

Tvíkynja hérar tákn páska — og Maríu guðsmóður líka?
Kanínur voru taldar svo frjósamar að það væri ekki alveg eðlilegt! María guðsmóðir þurfti sannarlega ekki á venjulegum karli að halda til að verða barnshafandi, ef rétt er greint frá málum í Biblíunni.

„Af hverju er kanínur, nú eða frændur þeirra hérar, tákn páskanna?“

Svarið við þeirri spurningu er í aðra röndina mjög einfalt. Páskarnir eru í grunninn vorhátíð sem haldin er til að fagna því að líf er að kvikna í jörðinni eftir (mis)langan vetur. Í kristinni trú er það túlkað með dauða en síðan upprisu guðssonarins.

En líf kviknar ekki aðeins í jurtum og guðum á vorin, líka í dýraríkinu, og þar eð kanínur og hérar (sem ekki var gerður mikill greinarmunur á hér fyrrum) eru meðal allra frjósömustu dýra, þá var ekki óeðlilegt að þau dýr og ungar þeirra yrðu sérstök tákn vorsins.

Kanínur og hérar hafa verið sérstök tákn um frjósemi allar götur síðan á dögum Rómverja og jafnvel fyrr. Í Náttúrufræði rómverska fræðimannsins Pliníusar eldra, sem uppi var á fyrstu öld ET (eftir upphaf tímatals okkar) og fórst í gosinu sem lagði borgina Pompeii í eyði árið 79, er skemmtilegur kafli um kanínur og héra sem leiðir þetta vel í ljós.

Lifa hérar á snjó?

Og það er kannski ekki á almanna vitorði að þessi dýr voru gjarnan talin tvíkynja og kvendýrin þyrftu því ekki atbeina karldýrs til að eignast þau afkvæmi sem allt fylltist af á vorin.

Í Náttúrufræði Pliníusar segir:

„Til eru margar tegundir af hérum. Hérar sem búa í Ölpunum eru hvítir og menn ætla að yfir vetrartímann lifi þeir á snjó. Svo mikið er víst að að þegar snjórinn fer að bráðna á hverju vori, þá taka hérarnir á sig rauðleitan blæ. Hérar lifa annars í margskonar loftslagi og láta öfgar í veðri ekki á sig fá.

Til er á Spáni hérategund sem kallast kanína. Hún er þekkt fyrir að vera einstaklega frjósöm og gefur valdið hungursneyð á Balearaeyjum [Mallorca og nálægum eyjum] með því að eyðileggja kornuppskeru. Ungar kanínur, sem rifnar eru úr móðurkviði eða eru enn á speni rétt eftir fæðingu, eru sérstaklega gómsætar til matar, sér í lagi ef iðrin eru ekki fjarlægð [...]

Skar Ágústus upp herör gegn kanínum?

Alkunna er að íbúar á Balearaeyjum sendu bænaskrá til Ágústusar sáluga keisara þar sem hann var beðinn um að senda þeim hermenn til að vinna á kanínunum og koma í veg fyrir allt of mikla fjölgun þeirra.

Minkurinn er í miklum metum vegna þess hve leikinn hann er í að vinna á kanínum. Minknum er troðið niður í kanínuholur sem ævinlega hafa marga útganga og þegar kanínurnar flýja minkinn eru þær hirtar upp við útgangana.

Í skrifum Archelausar um hérann má lesa að skítagötin á líkama hans séu alltaf jafnmörg og árin sem hann hefur lifað, en það hefur nú komið í ljós að það stemmir ekki alltaf.

Archelaus segir líka að hver héri hafi á líkama sínum einkenni bæði karldýrs og kvendýrs og hérakerling geti því eignast unga alveg án aðstoðar karldýrs. Þetta er ráðstöfun náttúrunnar okkur til hagsbóta, því með þessu verður þetta meinleysisdýr sem er svo vel ætileg afar frjósamt. Hérar og kanínur eru einu dýrin sem geta um leið og þau eru með einn unga á spena, verið með annan loðinn í kviði, þann þriðja ennþá alveg hárlausan og þann fjórða örsmáan og nýorðinn til.

Reynt hefur verið að búa til einhvers konar efni úr hárum þessara dýra en það er þá ekki eins mjúkt og meðan það liggur á húð dýrsins sjálfs og af því hárin eru svo stutt leystist slíkt efni fljótt upp.

Hérar eru sjaldan tamdir en samt er nú varla hægt að kalla þá villidýr heldur, heldur liggur eðli þeirra einhvers staðar þar á milli, rétt eins og segja má um marga fugla, svölur og býflugur og höfrunga meðal sjávardýra.“

Kanínur og María

Það sem Pliníus hefur eftir Archelausi um að kvendýr kanína og héra gætu eignast afkvæmi með sjálfum sér varð svo til þess að á tímabili, eftir að kristindómurinn kom til sögunnar, þá voru þessi dýr talin í sérstökum tengslum við Maríu guðsmóður — einfaldlega vegna þess að hún var líka sögð hafa eignast afkvæmni (Jesú sjálfan) án þess að venjulegur karlmaður hafi komið þar við sögu.

Þau tengsl hafa þau dofnað á seinni öldum og er altént lítt haldið á lofti en eftir standa sérstök tengsl þessara frjósömu dýra við upprisuhátíð Jesúa frá Nasaret.

Kjósa
9
Hvernig finnst þér þessi grein? Skráðu þig inn til að kjósa.

Athugasemdir

Skráðu þig inn til að skrifa athugasemd eða kjósa.
Allar athugasemdir eru ábyrgð á þeirra sem þær skrifa. Heimildin áskilur sér rétt til að fjarlægja ærumeiðandi og óviðeigandi athugasemdir. Hægt er að láta vita af athugasemdum með því að smella á Tilkynna.
Tengdar greinar

Flækjusagan

Nei, Hitlers-kveðja Musks var EKKI ævaforn rómversk kveðja
Flækjusagan

Nei, Hitlers-kveðja Musks var EKKI æva­forn róm­versk kveðja

Hin við­ur­styggi­lega nas­ista­kveðja Elons Musks dag­inn sem Don­ald Trump var sett­ur í embætti hef­ur að von­um vak­ið mikla at­hygli. Kannski ekki síst vegna þess að kveðj­una lét Musk flakka úr ræðu­stól sem var ræki­lega merkt­ur for­seta Banda­ríkj­anna. Hin fasíska til­hneig­ing margra áhang­enda Trumps hef­ur aldrei fyrr birst á jafn aug­ljós­an hátt — enda lét Musk sér ekki nægja að heilsa...
Það rís úr djúpinu 2: Lífið fæddist í grimmu úthafi og miklu fyrr en talið var
Flækjusagan

Það rís úr djúp­inu 2: Líf­ið fædd­ist í grimmu út­hafi og miklu fyrr en tal­ið var

Þeg­ar ég var strák­ur og las fjöl­fræði­bæk­ur þá var mynd­in af upp­hafi lífs­ins á Jörð­inni ein­hvern veg­inn svona: Á huggu­legri frið­sælli strönd hafði mynd­ast grunn­ur poll­ur í flæð­ar­mál­inu. Með flóð­inu bár­ust dag­lega allskon­ar efni í poll­inn sem síð­an urðu eft­ir þeg­ar fjar­aði. Að lok­um var poll­ur­inn orð­inn lík­ast­ur þykkri súpu af allskon­ar efn­um, ekki síst kol­efni en líka fjölda annarra...

Mest lesið

Mest lesið

Mest lesið í vikunni

Mest lesið í mánuðinum

Ásgeir greindist með banvænt krabbamein: „Ég ætla samt að halda partí“
1
Viðtal

Ás­geir greind­ist með ban­vænt krabba­mein: „Ég ætla samt að halda partí“

Ás­geir H. Ing­ólfs­son fékk ný­ver­ið dauða­dóm, eins og hann orð­ar það. Krabba­mein­ið sem hann greind­ist með er ekki tækt til með­ferð­ar. Ljóð­skáld­ið og blaða­mað­ur­inn býð­ur því til Lífs­kviðu; mann­fagn­að­ar og list­við­burð­ar á Götu sól­ar­inn­ar við Kjarna­skóg. Ás­geir frá­bið­ur sér orð­ið æðru­leysi í þessu sam­hengi, því auð­vit­að sé hann „al­veg hund­fúll.“
Viðskiptaáætlun Carbfix: Földu áform sín fyrir íbúum
2
RannsóknCarbfix-málið

Við­skipta­áætl­un Car­bfix: Földu áform sín fyr­ir íbú­um

Fyr­ir­ætlan­ir Car­bfix eru mun um­fangs­meiri en fram hef­ur kom­ið. Stefnt er að því að dæla nið­ur allt að 4,8 millj­ón­um tonna af kol­díoxí­ði (CO2) og fyr­ir­tæk­ið von­ast til þess að velta hátt í þrjú hundruð millj­örð­um á full­um af­köst­um. Það er hærri upp­hæð en stærsta fyr­ir­tæki lands­ins velt­ir í dag. Á með­al við­skipta­vina er fyr­ir­tæki sem framdi glæp gegn mann­kyni og vill dæla nið­ur CO2 á Ís­landi.
Móðir Kolfinnu Eldeyjar: „Ég segi mína sögu því að samfélagið þarf að vakna“
3
Fréttir

Móð­ir Kolfinnu Eld­eyj­ar: „Ég segi mína sögu því að sam­fé­lag­ið þarf að vakna“

Ingi­björg Dagný Inga­dótt­ir, móð­ir Kolfinnu Eld­eyj­ar Sig­urð­ar­dótt­ur, opn­ar sig um and­lát dótt­ur sinn­ar. Hún seg­ir kerf­in hafa brugð­ist barns­föð­ur sín­um, sem hef­ur ver­ið ákærð­ur fyr­ir að hafa ráð­ið dótt­ur þeirra bana. „Ég vissi strax í hjarta mínu að hann hefði ekki tek­ið með­vit­aða ákvörð­un um að gera svona lag­að“.

Mest lesið í mánuðinum

Nýtt efni

Mest lesið undanfarið ár