Þessi grein birtist fyrir rúmlega 11 mánuðum.

Einn af frumkristnu söfnuðunum: Ofsótt fyrir að vera kynóðir nautnabelgir

Kirkju­feð­ur á borð við Klem­ens og Íreneus börð­ust af krafti gegn fylg­is­fólki Carpocra­tes­ar frá Al­ex­andríu sem bæði var tal­ið komm­ún­ist­ar og kynsvall­ar­ar.

Einn af frumkristnu söfnuðunum: Ofsótt fyrir að vera kynóðir nautnabelgir
Fornar nautnir: Carpocratar voru kommúnistar í þeim skilningi að þeir virðast hafa talið að allt ætti að vera sameign safnaðarins. Og þeir virðast líka hafa metið líkamlegar nautnir ekki síður en andlegar, þótt erfitt sé að segja til um slíkt stóðlíf hafi verið stundað á þeirra vegum og andstæðingarnir héldu fram.

Í dag, föstudaginn langa, er minnst krossfestingar Jesúa frá Nasaret. Því næst verður minnst upprisu hans frá dauðum en sá atburður varð hornsteinn kirkjunnar sem lærisveinar Jesúa reistu, og stendur enn.

Á hitt er þó að líta að sú kirkja sem við þekkjum nú hefði vel getað orðið töluvert öðruvísi. Fyrstu aldirnar voru til mun fjölbreytilegri kristnir hópar en nú er haldið á lofti og einn þeirra óvenjulegustu — í okkar augum — voru hinir svonefndu Carpocratar sem spruttu upp í Egiftalandi og náðu töluverðri fótfestu bæði í Grikklandi og Miðausturlöndum.

Að minnsta kosti töldu kirkjufeður hinnar útbreiddustu kirkjudeildar fulla ástæðu til að berjast harkalega gegn þessum hópi.

Carpocratar eru nefndir eftir upphafsmanni sínum, Carpocratesi í Alexandríu. Sonur hans Epifanes er gjarnan sagður hafa skrifað helsta helgirit Carpocrata en um soninn er raunar flest á huldu. Og helgiritið er glatað og hið eina, sem vitað er um Carpocrata, kemur úr ritum andstæðinga þeirra, kirkjufeðranna Klemens og Íreneusar. Því ber að taka öllu sem þar kemur fram með hæfilegum fyrirvara.

Þó er ljóst að kirkja Carpacrata var í grunninn gnostísk en gnostar kallast þau sem trúðu því að guðlegt hjálpræði væri fólgið í dulspekilegum leyndardómum sem ekki væru opinberaðir hverjum sem var. Fólk þurfti að hafa fyrir því að öðlast hinn eina sanna skilning og þekkingu á hinum æðra guðdómi.

Til þess voru brúkaðar ýmsar hinar dýpstu launhelgar sem tók tíma að ná valdi á þurftu yfirleitt að fara mjög leynt.

„Frjálsleg“ og jafnvel „ósiðleg“ trú

Gnostískir þættir höfðu alllengi verið á kreiki í trúarlífi Miðausturlanda. Sumir gnostar löguðu kristindóminn að sínum hugmyndum og töldu jafnvel að kristnin væri í eðli sínu gnostísk trú – því aðeins með launhelgum gnosta mætti öðlast hið sanna andlega líf með Jesúa frá Nasaret.

Ráðandi öfl í hinni ört vaxandi kristnu kirkju börðust frá upphafi gegn gnostískum áhrifum á kenningu sína. En gegn fáum var barist af sömu hörku og Carpocrötum. Trú þeirra þótti yfirmáta „frjálsleg“ og „ósiðleg“, eins og það var orðað í SKAKKA TURNINUM sínum tíma.

Þótt vitaskuld beri að taka með hæfilegri varúð því sem andstæðingar þeirra halda fram, má þó auðveldlega lesa úr skrifum kirkjufeðranna nokkur lítt umdeilanleg atriði um kenningar og skoðanir Carpcrata.

Þeir voru til dæmis þeirrar skoðunar að Jesúa hefði ekki verið guðlegs eðlis, en vegna hreinleika síns og fagurs hjartalags hefði hann verið í beinu og nánu sambandi við Guð. Slíkar hugmyndir voru raunar alþekktar í grískri heimspeki.

Enn fremur töldu Carpocratar að þeir gætu sjálfir komist í að minnsta kosti næstum eins náið samband við Guð og Jesúa sjálfur og því væru þeir ekki endilega bundnir af lögmáli Gyðinga til lengdar.

Það töldu Klemens, Íreneus og félagar vísasta veginn til glötunar – lögmálinu yrði að fylgja í stórum dráttum, jafnvel þótt ýmislegt úr lögmáli Móse væri lagað að nýjum söfnuðum þegar kristindómurinn fór að breiðast út til annarra en Gyðinga.

Kommúnistar — líka í rúminu?

Sömuleiðis virðast Carpocratar hafa verið kommúnistar í þeim skilningi að þeir töldu að allir hlutir ættu að vera sameign allra í söfnuðinum. Kristnir söfnuðir sem hafa gegnum tíðina haldið fram slíkum kenningum hafa á öllum tímum fengið gegn sér sömu mótbáruna.

„Nú, konurnar líka, ha?“ þruma kirkjufeðurnir og hefjast svo handa um að skamma viðkomandi söfnuð fyrir nautnahyggju, klám, stóðlíf og almennan dónaskap.

Og Carpocratar fengu nóg af slíkum gusum frá kirkjufeðrunum.

Hugmyndir um að allt væri sameign safnaðarins voru algengar meðal ýmissa gnostískra safnaða í fornöld. Fæstir þeirra munu þó hafa litið á þær hugmyndir fyrst og fremst sem afsökun fyrir því að allir mættu hnykkja á öllum, heldur var um að ræða jafnaðarmennsku sem snerist mest um friðarþel og samvinnu innan safnaðarins en síður um kynlíf.

Gagnrýni kirkjufeðranna virðist þó hafa átt sér þá stoð að Carpocratar hafa að líkindum verið mun frjálslyndari í kynferðismálum en títt var um meginstraumskirkjuna. Þeir virðast hafa lagt áherslu á lífsgleði og fjör fremur en að lífið væri eintómur táradalur. Þeir voru til dæmis frægir fyrir mjög litríkar og glaðlegar helgimyndir.

Ekki var öll sagan sögð. Carpocratar munu líka hafa trúað á einhvers konar endurholdgun.

Nauðsynlegt að öðlast ALLA reynslu

Sú trú fól í sér að maðurinn losnaði ekki úr jarðlífinu fyrr en hver einstaklingur hefði reynt bókstaflega allt sem hægt væri, bæði gott og slæmt. Því lögðu Karpókratar sig fram um að öðlast alla reynslu sem hægt var að næla í, góða sem slæma, æskilega sem óæskilega.

Eins og fyrri daginn höfðu hinir siðprúðu kirkjufeður mestar áhyggjur af því að þar á meðal væru allar nautnir og einkum þó öll kynlífsreynsla sem hugmyndaflugið náði til. Þeir lægju altso með hverjum sem er, af hvaða kyni sem væri, hnussuðu Klemens og Íreneus.

Þarna fengu þeir því annað vopn upp í hendurnar til að berja á Carpocrötum fyrir ósiðsemi.

Barátta kirkjufeðrunum gegn Carpocrötum varð árangursrík. Þessi litríki frumkristni söfnuður varð undir í lífsbaráttunni og hin siðprúða kirkja varð ofan á. Talið er að síðustu Carpocratar hafði horfið úr sögunni á sjöttu öld.

Kjósa
22
Hvernig finnst þér þessi grein? Skráðu þig inn til að kjósa.

Athugasemdir

Skráðu þig inn til að skrifa athugasemd eða kjósa.
Allar athugasemdir eru ábyrgð á þeirra sem þær skrifa. Heimildin áskilur sér rétt til að fjarlægja ærumeiðandi og óviðeigandi athugasemdir. Hægt er að láta vita af athugasemdum með því að smella á Tilkynna.
Tengdar greinar

Flækjusagan

Nei, Hitlers-kveðja Musks var EKKI ævaforn rómversk kveðja
Flækjusagan

Nei, Hitlers-kveðja Musks var EKKI æva­forn róm­versk kveðja

Hin við­ur­styggi­lega nas­ista­kveðja Elons Musks dag­inn sem Don­ald Trump var sett­ur í embætti hef­ur að von­um vak­ið mikla at­hygli. Kannski ekki síst vegna þess að kveðj­una lét Musk flakka úr ræðu­stól sem var ræki­lega merkt­ur for­seta Banda­ríkj­anna. Hin fasíska til­hneig­ing margra áhang­enda Trumps hef­ur aldrei fyrr birst á jafn aug­ljós­an hátt — enda lét Musk sér ekki nægja að heilsa...
Það rís úr djúpinu 2: Lífið fæddist í grimmu úthafi og miklu fyrr en talið var
Flækjusagan

Það rís úr djúp­inu 2: Líf­ið fædd­ist í grimmu út­hafi og miklu fyrr en tal­ið var

Þeg­ar ég var strák­ur og las fjöl­fræði­bæk­ur þá var mynd­in af upp­hafi lífs­ins á Jörð­inni ein­hvern veg­inn svona: Á huggu­legri frið­sælli strönd hafði mynd­ast grunn­ur poll­ur í flæð­ar­mál­inu. Með flóð­inu bár­ust dag­lega allskon­ar efni í poll­inn sem síð­an urðu eft­ir þeg­ar fjar­aði. Að lok­um var poll­ur­inn orð­inn lík­ast­ur þykkri súpu af allskon­ar efn­um, ekki síst kol­efni en líka fjölda annarra...

Mest lesið

„Ég er náttúrlega gangandi kraftaverk“
3
Viðtal

„Ég er nátt­úr­lega gang­andi krafta­verk“

Þeg­ar Thelma Björk Jóns­dótt­ir fata­hönn­uð­ur, jóga- og hug­leiðslu­kenn­ari og þriggja barna móð­ir, fann fyr­ir hnúð í öðru brjóst­inu fékk hún ekki að fara strax í skimun. Nokkr­um mán­uð­um síð­ar greind­ist hún með mein­vörp í bein­um, sem hald­ið er niðri með lyfj­um. Hún seg­ir vald­efl­andi að eiga þátt í eig­in bata, með heild­rænni nálg­un og já­kvæðu hug­ar­fari. Hún seg­ir frá þessu, stóru ást­inni og gjöf­inni sem fólst í því að eign­ast barn með downs-heil­kenni.
Íslenskur trans maður í Bandaríkjunum óttast öfgafullt ástand sem raungerist á ógnarhraða
6
Fréttir

Ís­lensk­ur trans mað­ur í Banda­ríkj­un­um ótt­ast öfga­fullt ástand sem raun­ger­ist á ógn­ar­hraða

Þótt fólk hafi ótt­ast að Trump myndi þrengja að mann­rétt­ind­um minni­hluta­hópa hef­ur kom­ið á óvart hve sum­ar til­skip­an­ir hans eru öfga­full­ar, seg­ir ís­lensk­ur trans mað­ur sem býr í Banda­ríkj­un­um. Óviss­an um stöðu trans fólks sé slík að hann treysti sér ekki til að tjá sig und­ir nafni. Bjarn­dís Helga Tóm­as­dótt­ir, formað­ur Sam­tak­anna '78, seg­ir mark­visst veg­ið að tján­ing­ar­frelsi minni­hluta­hópa í Banda­ríkj­un­um.

Mest lesið

Mest lesið í vikunni

Gjöfin frá Ásgeiri: „Þetta var hans draumur“
6
Vettvangur

Gjöf­in frá Ás­geiri: „Þetta var hans draum­ur“

Ás­geir H. Ing­ólfs­son lést nótt­ina fyr­ir við­burð­inn sem hann hafði var­ið síð­ustu dög­um lífs­ins við að skipu­leggja ásamt vin­um sín­um og ætt­ingj­um. Nið­ur­stað­an var að það væri í anda Ás­geirs að halda við­burð­inn. „Þetta var ótrú­leg stund og mik­il gjöf sem hann færði okk­ur sem eft­ir stóð­um, að fá að vera þarna sam­an á þess­ari stundu,“ seg­ir Jón Bjarki Mag­ús­son, einn af hans nán­ustu vin­um.

Mest lesið í mánuðinum

Ásgeir greindist með banvænt krabbamein: „Ég ætla samt að halda partí“
1
Viðtal

Ás­geir greind­ist með ban­vænt krabba­mein: „Ég ætla samt að halda partí“

Ás­geir H. Ing­ólfs­son fékk ný­ver­ið dauða­dóm, eins og hann orð­ar það. Krabba­mein­ið sem hann greind­ist með er ekki tækt til með­ferð­ar. Ljóð­skáld­ið og blaða­mað­ur­inn býð­ur því til Lífs­kviðu; mann­fagn­að­ar og list­við­burð­ar á Götu sól­ar­inn­ar við Kjarna­skóg. Ás­geir frá­bið­ur sér orð­ið æðru­leysi í þessu sam­hengi, því auð­vit­að sé hann „al­veg hund­fúll.“
Móðir Kolfinnu Eldeyjar: „Ég segi mína sögu því að samfélagið þarf að vakna“
2
Fréttir

Móð­ir Kolfinnu Eld­eyj­ar: „Ég segi mína sögu því að sam­fé­lag­ið þarf að vakna“

Ingi­björg Dagný Inga­dótt­ir, móð­ir Kolfinnu Eld­eyj­ar Sig­urð­ar­dótt­ur, opn­ar sig um and­lát dótt­ur sinn­ar. Hún seg­ir kerf­in hafa brugð­ist barns­föð­ur sín­um, sem hef­ur ver­ið ákærð­ur fyr­ir að hafa ráð­ið dótt­ur þeirra bana. „Ég vissi strax í hjarta mínu að hann hefði ekki tek­ið með­vit­aða ákvörð­un um að gera svona lag­að“.

Mest lesið í mánuðinum

Nýtt efni

Mest lesið undanfarið ár