Þing​flokkur Flokks fólksins mun á morgun flytja frumvarp um að hækka bankaskattinn svokallaða úr 0,145 prósent og upp í 0,838 prósent. Ef frumvarpið yrði samþykkt myndi það þýða fimmföldun á skattinum, sem leggst á skuldir fjármálafyrirtækja yfir 50 milljörðum króna. Það myndi skila ríkissjóði rúmlega 30 milljörðum króna í tekjur vegna skattsins, en tekjur hans vegna bankaskattsins, sem var lækkaður á meðan að kórónuveirufaraldurinn stóð yfir, í fyrra voru 5,3 milljarðar króna.

Í tilkynningu sem Flokkur fólksins sendi frá sér í kvöld kemur fram að samkvæmt frumvarpinu eigi að endurskoða gjaldhlutfallið þegar vextir húsnæðislána fara aftur undir fimm prósent. Þar segir enn fremur að Oddný G. Harðardóttir, þingmaður Samfylkingarinnar, og Björn Leví Gunnarsson, þingmaður Pírata, hafi ekki séð sér ekki fært um að vera áfram meðflutningsmenn á frumvarpinu eftir að hlutfallinu var breytt úr 0,376 prósent  í 0,838 prósent.

Fyrsti flutningsmaður frumvarpsins er Inga Sæland, formaður Flokks fólksins, en hinir fimm þingmenn hans eru meðflutningsmenn.

Högnuðust um 61 milljarð á níu mánuðum

Landsbankinn, Íslandsbanki og Arion banki högnuðust samtals um 60,9 milljarða króna á fyrstu níu mánuðum ársins. Það er 10,9 milljörðum krónum meira en bankarnir græddu á sama tímabili í fyrra og hagnaðurinn hefur því aukist um 22 prósent. 

Landsbankinn tvöfaldaði hagnað sinn á fyrstu þremur ársfjórðungum ársins milli ára. Það verður þó að taka ýmislegt inn í jöfnuna. Hann fór úr 11,3 milljörðum króna í 22,4 milljarða króna. Alls 14,2 prósent eignarhlutur Landsbankans, í Eyri Invest, stærsta eiganda Marel með 24,7 prósent hlut, hefur til að mynda rýrnað verulega í virði á tæpum tveimur árum. Hann myndar uppistöðuna í hlutabréfaeign bankans sem voru metin á 20,6 milljarða króna í byrjun árs í fyrra en var bókfærð á níu milljarða króna og hefur þar með lækkað í virði um 11,6 milljarða króna á tímabilinu. Þorri þeirrar lækkunar, tæpir tíu milljarðar króna, átti sér stað í fyrra en hlutabréf í Marel hafa haldið áfram að lækka á þessu ári.

Íslandsbanki, sem hefur hagnast um 18,4 milljarða króna það sem af er ári, þurfti að greiða 860 milljónir króna af stjórnvaldssektinni sem lögð var á bankann fyrir margháttuð og alvarleg brot sem framin voru þegar hann tók þátt í sölunni á sjálfum sér. Alls nam sektin 1.160 milljónum króna en Íslandsbanki tók til hliða 300 milljónir króna til að mæta yfirvofandi sekt á fjórða ársfjórðungi 2022. 

Arion banki hagnaðist um 19,5 milljarða króna á fyrstu níu mánuðum ársins, sem er um 600 milljónum krónum minna en á sama tímabili árið áður. Þá var Arion hins vegar með einskiptishagnað upp á 6,9 milljarða króna, að uppistöðu vegna sölunnar á Valitor. Því eiga allir bankarnir það sameiginlegt að svokallaður undirliggjandi rekstur, sem felur í sér að lána peninga og selja þjónustu, hefur heilt yfir verið að styrkjast verulega. 

Vaxtatekjur í miklu vexti

Mestur er vöxturinn í vaxtatekjum bankanna, þeim tekjum sem þeir hafa af því að lána heimilum og fyrirtækjum landsins peninga og rukka vexti fyrir. 

Hreinar vaxtatekjur þeirra voru samanlagt rúmlega 113 milljarðar króna á fyrstu níu mánuðum ársins, sem er tæplega 19 milljörðum krónum meira en á sama tíma í fyrra. Vaxtatekjur bankanna þriggja hafa því vaxið um fimmtung milli ára. Þeir segja að þetta sé tilkomið vegna vaxtahækkana og stærra útlánasafns. 

Til að átta sig á því hvað hreinar vaxtatekjur eru stór partur af starfsemi fjármálakerfisins má benda á að hreinar vaxtatekjur Landsbankans, stærsta banka landsins, voru 82 prósent af öllum rekstrartekjum hans það sem af er ári. 

Vaxtamunur hærri en á Norðurlöndunum

Vaxta­tekjurnar byggja á mun­inum á þeim vöxtum sem bank­arnir borga fyrir að fá pen­inga að láni og þeim vöxtum sem þeir rukka fyrir að lána ein­stak­lingum og fyr­ir­tækjum fjár­muni. Sá munur kallast vaxtamunur. Hann var 2,7 til 3,1 prósent á árinu 2022, sem er meiri munur en var árið áður, þegar hann var 2,3 til 2,8 prósent. Um mitt þetta ár var hann kominn í 2,9 til 3,2 prósent.

Vaxtamunurinn dróst saman hjá bæði Íslandsbanka, þar sem hann fór úr 3,2 í 2,9 prósent, og Arion banka, þar sem hann fór úr 3,2 í 3,0 prósent, á þriðja ársfjórðungi. Hann jókst hins vegar hjá ríkisbankanum, úr 2,9 í 3,1 prósent, sem þýðir að hann er nú mestur þar. 

Þessi vaxtamunur er mjög mikill í norrænum samanburði. Í skýrslu starfshóps Lilju D. Alfreðsdóttur, menningar- og viðskiptaráðherra, um greiningu á gjaldtöku og arðsemi viðskiptabankanna sem birt var í sumar sagði að hjá öðrum norrænum bönkum af svipaðri stærð og þeir íslensku sé hann 1,6 prósent og hjá stórum norrænum bönkum sé hann enn minni, eða 0,9 prósent. Þetta er staðan þrátt fyrir að íslensku bankarnir hafi fengið ríflega skattalækkun þegar bankaskatturinn var lækkaður um marga milljarða króna á ári og að þeir hafi verið að hagræða verulega. Sá ávinningur sem orðið hefur af þeim aðgerðum virðist ekki skila sér til viðskiptavina.