Þessi grein birtist fyrir meira en ári.

Hver er saga Nígers og um hvað er barist?

Vald­arán var fram­ið í dög­un­um í Níg­er. Þetta er risa­stórt land sem flest­ir Ís­lend­ing­ar vita þó lík­lega fátt um. Hver er til dæm­is saga þessa lands?

Hver er saga Nígers og um hvað er barist?
Valdarán Það búa 24 milljónir í Níger. Mynd: AFP

Níger er 1.200.000 ferkílómetrar sem þýðir að það er tólf sinnum stærra en Ísland. Landið er í 21. sæti yfir sjálfstæð ríki. Nálæg lönd á þeim lista eru Perú, Angóla, Suður-Afríka og nágrannaríkin Tjad og Malí.
Íbúar eru 24 milljónir, álíka margir og í Norður-Kóreu og Ástralíu.

Miðað við stærð landsins er náttúran í Níger heldur fábreytt því nyrðri hluti landsins er undirlagður Sahara-eyðimörkinni en í syðri hlutanum eru gresjur. Skógur hylur vel innan við eitt prósent landsins.

Þótt það hafi hentað evrópsku nýlenduríkjunum sem lögðu undir sig mestalla Afríku á efri hluta 20. aldar að halda því fram að svæðið sunnan Sahara hafi aðeins verið byggt svokölluðum „frumstæðum þjóðflokkum“ sem bjuggu dreift og óskipulega í smáþorpum án allrar ríkjamyndunar, þá fór því raunar fjarri.

Allt frá því um 500 eftir Krists burð hafa verið á þessu svæði fjöldi ríkja og voru sum þeirra býsna stöndug. Einna fyrst var Gana-ríkið í vestri á mótum Máritaníu og Malí (en ekki í núverandi Gana-ríki) en laust fyrir 800 varð til í austri (Níger, Tjad, Líbíu og Kamerún) ríki sem ýmist er kallað Kanem eða Bornu.

Síðar risu Songhay-ríki og Malí-veldið í vestri. Konungur í því síðarnefna á fyrri hluta 14. aldar var hinn víðfrægi Mensa Músa, sem oft er talinn hafa verið ríkasti konungur sögunnar, bæði fyrr og síðar. Veldi hans var þó skammlíft og á þeim slóðum þar sem Níger er nú risu ýmis ríki Hausa-fólksins. Talið er til tíðinda að Hausar bjuggu í raun við eins konar lýðræði því kóngar þeirra voru kosnir af ættarhöfðingjum víða að af svæðinu.

Fleiri ríki mætti telja en þau voru raunar ekki öll fastmótuð að skipulagi og innviðum, einfaldlega af því landflæmið var mikið, fólkið tiltölulega fátt og af ýmsum þjóðernum, og í norðurhluta landsins voru hirðingjaþjóðir allsráðandi og flökkuðu víða — bundu því ekki trúss sitt við einn sjóndeildarhring frekar en annan.

Flestallir íbúar urðu að lyktum múslimar þótt ýmis eldri trúarbrögð væru mjög lífseig. Árið 1515 var byggð í bænum Agadez fræg moska eftir að stríðsmenn Songhay-ríkis lögðu bæinn undir sig. Hún er byggð úr leir og er hæsta mannvirki heimsins úr því efni — mínarettan eða tilleiðsluturninn er 27 metra hár.

Um 1800 kom fram á sjónarsviðið öflugur trúarleiðtogi af Fulani-þjóðinni, Usman dan Fodio, og kom á fót öflugu kalífadæmi með sjálfan sig sem kalífa. Hreyfing hans var ein ýmissa sem komu fram í múslimalöndum um þær mundir og vildu hreinsa trúna og lögin af allri linkind. Usman sigraðist bæði á ríkjum Hausa og leifunum af Kanem-Bornu ríkinu og til varð Sokoto-ríkið sem var raunar fremur laustengt bandalag ýmissa smærri emír-dæma sem öllu viðurkenndu þó kalífann sem æðsta valdsherra sinn.

Sokoto-ríkið hélt velli alla 19. öldina. Athyglisvert er að um miðja öldina voru taldar 2,5 milljónir þræla í ríkinu en þá er sennilegt að heildaríbúafjöldi hafi nálgast 20 milljónir. Í engu ríki í heiminum voru þá fleiri þrælar nema í Bandaríkjunum þar sem þeir voru um 4 milljónir. Eingöngu var heimilt að hneppa fólk í þrældóm sem ekki var múslimar, en um sama bil var fjöldi íbúa reyndar þvingaður til að undirgangast íslam með góðu eða illu.

Þegar leið að lokum 19. aldar hófst skyndilega kapphlaup evrópsku stórveldanna um nýlendur í Afríku. Margir halda að stórveldin hafi sankað að sér nýlendunum á löngum tíma en sannleikurinn er sá að það gerðist á mjög skömmum tíma og í ýmsum tilfellum um eða jafnvel eftir aldamótin 1900. Fram að því höfðu þau eignað sér ýmis svæði og hafnarborgir við ströndina en nú var farið að sækja inn í lönd.

Margir leiðangrar Vesturlandabúa inn í afrísk lönd voru andstyggilegir, er óhætt að segja. Hér er til dæmis hlekkur á þátt sem Vera Illugadóttir flutti fyrir nokkrum árum um franskan leiðangur meðfram Níger-fljóti.

Þegar Frakkar einsettu sér að leggja undir sig svæðið sem nú kallast Níger gekk það hratt og vel fyrir sig frá sjónarmiði Frakkar. Bretar og Þjóðverjar höfðu malað undir sig syðstu héruð Sokoto-ríkisins sem nú tilheyra Nígeríu og Kamerún og fátt varð um varnir í Níger. Afrísku ríkið höfðu ekki tileinkað sér á nokkurn hátt þær tæknibyltingar allar sem höfðu gengið yfir Evrópu og fengu ekki rönd við reist þegar nýlenduherirnir birtust í upphafi 20. aldar. Mótspyrna Túarega, hinnar frægu hirðingjaþjóðar í Sahara-eyðimörkinni, hélt þó áfram til 1922 þegar Níger var formlega gerð að franskri nýlendu.

Ekki var um harða þjóðfrelsisbaráttu að ræða í Níger eftir að Frakkar tóku þar völdin. Þegar ljóst var orðið að tími nýlenduveldanna væri liðinn veittu Frakkar Níger sjálfstæði árið 1960 og forseti varð þá karl einn sem þeim var þóknanlegur.

Kjósa
23
Hvernig finnst þér þessi grein? Skráðu þig inn til að kjósa.

Athugasemdir (1)

Skráðu þig inn til að skrifa athugasemd eða kjósa.
  • Hringur Hafsteinsson skrifaði
    Það vantar að segja um hvað er verið að berjast. Fyrirsögnin lofar því.
    0
Allar athugasemdir eru ábyrgð á þeirra sem þær skrifa. Heimildin áskilur sér rétt til að fjarlægja ærumeiðandi og óviðeigandi athugasemdir. Hægt er að láta vita af athugasemdum með því að smella á Tilkynna.
Tengdar greinar

Flækjusagan

Mest lesið

Mataræði er vanræktur þáttur í svefnvanda
2
Viðtal

Mataræði er van­rækt­ur þátt­ur í svefn­vanda

Góð­ur svefn er seint of­met­inn en vanda­mál tengd svefni eru al­geng á Vest­ur­lönd­um. Tal­ið er að um 30 pró­sent Ís­lend­inga sofi of lít­ið og fái ekki end­ur­nær­andi svefn. Ónóg­ur svefn hef­ur áhrif á dag­legt líf fólks og lífs­gæði. Svefn er flók­ið fyr­ir­bæri og margt sem get­ur haft áhrif á gæði hans, má þar nefna lík­am­lega og and­lega sjúk­dóma, breyt­inga­skeið, álag, kvíða, skort á hreyf­ingu og áhrif sam­fé­lags­miðla á svefn­gæði. Áhrif nær­ing­ar og neyslu ákveð­inna fæðu­teg­unda á svefn hafa hins veg­ar ekki vak­ið at­hygli þar til ný­lega.
„Við mætum í vinnuna til þess að sigra“
5
Á vettvangi

„Við mæt­um í vinn­una til þess að sigra“

Kona sem sit­ur á bið­stofu með fleira fólki er að grein­ast með heila­æxli og það þarf að til­kynna henni það. En það er eng­inn stað­ur sem hægt er að fara með hana á, til að ræða við hana í næði. Í ann­an stað er rætt við að­stand­end­ur frammi, fyr­ir fram­an sjálfsal­ann en þá fer neyð­ar­bjall­an af stað og hama­gang­ur­inn er mik­ill þeg­ar starfs­fólk­ið hleyp­ur af stað. Í fjóra mán­uði hef­ur blaða­mað­ur ver­ið á vett­vangi bráða­mót­tök­unn­ar á Land­spít­al­an­um og fylgst með starf­inu þar.

Mest lesið

Mest lesið í vikunni

„Hann sagðist ekki geta meir“
1
Viðtal

„Hann sagð­ist ekki geta meir“

„Ég gat ekki bjarg­að barna­barn­inu mínu. En ef það verð­ur til þess að ég geti kannski bjarg­að ein­hverj­um, þó ekki nema einu barni, þá vil ég segja sögu okk­ar,“ seg­ir Þór­hild­ur Helga Þor­leifs­dótt­ir kennslu­ráð­gjafi. Son­ar­son­ur henn­ar, Pat­rek­ur Jó­hann Kjart­ans­son Eberl, fannst lát­inn mið­viku­dag­inn 12. maí 2021, að­eins fimmtán ára gam­all. Hann hafði svipt sig lífi.
Síðasta tilraun Ingu Sæland
3
ViðtalFormannaviðtöl

Síð­asta til­raun Ingu Sæ­land

Flokk­ur fólks­ins var stofn­að­ur til að út­rýma fá­tækt á Ís­landi, sem Inga Sæ­land, formað­ur flokks­ins, þekk­ir af eig­in raun. Hún boð­ar nýtt hús­næð­is­kerfi með fyr­ir­sjá­an­leika og nið­ur­skurð í öllu því sem heita að­gerð­ir gegn lofts­lags­breyt­ing­um. Græn­asta land í heimi eigi að nota pen­ing­ana í heil­brigðis­kerfi og aðra inn­viði sem standi á brauð­fót­um.
Svanhildur Hólm með áberandi minnsta reynslu af utanríkismálum
6
Fréttir

Svan­hild­ur Hólm með áber­andi minnsta reynslu af ut­an­rík­is­mál­um

Ljóst er að Svan­hild­ur Hólm, sendi­herra í Banda­ríkj­un­um, sker sig úr hópi koll­ega sinna frá Norð­ur­lönd­un­um hvað varð­ar tak­mark­aða reynslu á vett­vangi ut­an­rík­is­mála. Stjórn­skip­un­ar- og eft­ir­lits­nefnd bíð­ur enn svara frá ut­an­rík­is­ráðu­neyt­inu um vinnu­brögð ráð­herra við skip­un á sendi­herr­um í Banda­ríkj­un­um og Ítal­íu.

Mest lesið í mánuðinum

Leyniupptaka lýsir vinargreiða og hrossakaupum Bjarna og Jóns
1
Afhjúpun

Leyniupp­taka lýs­ir vin­ar­greiða og hrossa­kaup­um Bjarna og Jóns

Son­ur og við­skipta­fé­lagi Jóns Gunn­ars­son­ar þing­manns full­yrð­ir í upp­tök­um sem tekn­ar voru af manni sem sagð­ist vera fjár­fest­ir að Jón hafi sam­þykkt beiðni Bjarna Bene­dikts­son­ar um að þiggja sæti á lista gegn því að Jón kom­ist í að­stöðu til veita veiði­leyfi til Hvals hf. Það verði arf­leifð Jóns að tryggja Kristjáni Lofts­syni nán­um vini sín­um leyf­ið. Það sé hins veg­ar eitt­hvað sem eigi að fara leynt.
„Hann sagðist ekki geta meir“
3
Viðtal

„Hann sagð­ist ekki geta meir“

„Ég gat ekki bjarg­að barna­barn­inu mínu. En ef það verð­ur til þess að ég geti kannski bjarg­að ein­hverj­um, þó ekki nema einu barni, þá vil ég segja sögu okk­ar,“ seg­ir Þór­hild­ur Helga Þor­leifs­dótt­ir kennslu­ráð­gjafi. Son­ar­son­ur henn­ar, Pat­rek­ur Jó­hann Kjart­ans­son Eberl, fannst lát­inn mið­viku­dag­inn 12. maí 2021, að­eins fimmtán ára gam­all. Hann hafði svipt sig lífi.
Grunaði að það ætti að reka hana
4
Viðtal

Grun­aði að það ætti að reka hana

Vig­dís Häsler var rek­in úr starfi fram­kvæmda­stjóra Bænda­sam­tak­anna eft­ir að nýr formað­ur tók þar við fyrr á ár­inu. Hún seg­ir kosn­inga­vél Fram­sókn­ar­flokks­ins hafa ver­ið gang­setta til að koma hon­um að. Vig­dís ræð­ir brottrekst­ur­inn og rasísk um­mæli sem formað­ur Fram­sókn­ar­flokks­ins hafði um hana. Orð­in hafi átt að smætta og brjóta hana nið­ur. Hún seg­ist aldrei munu líta Sig­urð Inga Jó­hanns­son sömu aug­um eft­ir það.

Mest lesið í mánuðinum

Nýtt efni

Mest lesið undanfarið ár