Þessi grein birtist fyrir meira en ári.

Hver er saga Nígers og um hvað er barist?

Vald­arán var fram­ið í dög­un­um í Níg­er. Þetta er risa­stórt land sem flest­ir Ís­lend­ing­ar vita þó lík­lega fátt um. Hver er til dæm­is saga þessa lands?

Hver er saga Nígers og um hvað er barist?
Valdarán Það búa 24 milljónir í Níger. Mynd: AFP

Níger er 1.200.000 ferkílómetrar sem þýðir að það er tólf sinnum stærra en Ísland. Landið er í 21. sæti yfir sjálfstæð ríki. Nálæg lönd á þeim lista eru Perú, Angóla, Suður-Afríka og nágrannaríkin Tjad og Malí.
Íbúar eru 24 milljónir, álíka margir og í Norður-Kóreu og Ástralíu.

Miðað við stærð landsins er náttúran í Níger heldur fábreytt því nyrðri hluti landsins er undirlagður Sahara-eyðimörkinni en í syðri hlutanum eru gresjur. Skógur hylur vel innan við eitt prósent landsins.

Þótt það hafi hentað evrópsku nýlenduríkjunum sem lögðu undir sig mestalla Afríku á efri hluta 20. aldar að halda því fram að svæðið sunnan Sahara hafi aðeins verið byggt svokölluðum „frumstæðum þjóðflokkum“ sem bjuggu dreift og óskipulega í smáþorpum án allrar ríkjamyndunar, þá fór því raunar fjarri.

Allt frá því um 500 eftir Krists burð hafa verið á þessu svæði fjöldi ríkja og voru sum þeirra býsna stöndug. Einna fyrst var Gana-ríkið í vestri á mótum Máritaníu og Malí (en ekki í núverandi Gana-ríki) en laust fyrir 800 varð til í austri (Níger, Tjad, Líbíu og Kamerún) ríki sem ýmist er kallað Kanem eða Bornu.

Síðar risu Songhay-ríki og Malí-veldið í vestri. Konungur í því síðarnefna á fyrri hluta 14. aldar var hinn víðfrægi Mensa Músa, sem oft er talinn hafa verið ríkasti konungur sögunnar, bæði fyrr og síðar. Veldi hans var þó skammlíft og á þeim slóðum þar sem Níger er nú risu ýmis ríki Hausa-fólksins. Talið er til tíðinda að Hausar bjuggu í raun við eins konar lýðræði því kóngar þeirra voru kosnir af ættarhöfðingjum víða að af svæðinu.

Fleiri ríki mætti telja en þau voru raunar ekki öll fastmótuð að skipulagi og innviðum, einfaldlega af því landflæmið var mikið, fólkið tiltölulega fátt og af ýmsum þjóðernum, og í norðurhluta landsins voru hirðingjaþjóðir allsráðandi og flökkuðu víða — bundu því ekki trúss sitt við einn sjóndeildarhring frekar en annan.

Flestallir íbúar urðu að lyktum múslimar þótt ýmis eldri trúarbrögð væru mjög lífseig. Árið 1515 var byggð í bænum Agadez fræg moska eftir að stríðsmenn Songhay-ríkis lögðu bæinn undir sig. Hún er byggð úr leir og er hæsta mannvirki heimsins úr því efni — mínarettan eða tilleiðsluturninn er 27 metra hár.

Um 1800 kom fram á sjónarsviðið öflugur trúarleiðtogi af Fulani-þjóðinni, Usman dan Fodio, og kom á fót öflugu kalífadæmi með sjálfan sig sem kalífa. Hreyfing hans var ein ýmissa sem komu fram í múslimalöndum um þær mundir og vildu hreinsa trúna og lögin af allri linkind. Usman sigraðist bæði á ríkjum Hausa og leifunum af Kanem-Bornu ríkinu og til varð Sokoto-ríkið sem var raunar fremur laustengt bandalag ýmissa smærri emír-dæma sem öllu viðurkenndu þó kalífann sem æðsta valdsherra sinn.

Sokoto-ríkið hélt velli alla 19. öldina. Athyglisvert er að um miðja öldina voru taldar 2,5 milljónir þræla í ríkinu en þá er sennilegt að heildaríbúafjöldi hafi nálgast 20 milljónir. Í engu ríki í heiminum voru þá fleiri þrælar nema í Bandaríkjunum þar sem þeir voru um 4 milljónir. Eingöngu var heimilt að hneppa fólk í þrældóm sem ekki var múslimar, en um sama bil var fjöldi íbúa reyndar þvingaður til að undirgangast íslam með góðu eða illu.

Þegar leið að lokum 19. aldar hófst skyndilega kapphlaup evrópsku stórveldanna um nýlendur í Afríku. Margir halda að stórveldin hafi sankað að sér nýlendunum á löngum tíma en sannleikurinn er sá að það gerðist á mjög skömmum tíma og í ýmsum tilfellum um eða jafnvel eftir aldamótin 1900. Fram að því höfðu þau eignað sér ýmis svæði og hafnarborgir við ströndina en nú var farið að sækja inn í lönd.

Margir leiðangrar Vesturlandabúa inn í afrísk lönd voru andstyggilegir, er óhætt að segja. Hér er til dæmis hlekkur á þátt sem Vera Illugadóttir flutti fyrir nokkrum árum um franskan leiðangur meðfram Níger-fljóti.

Þegar Frakkar einsettu sér að leggja undir sig svæðið sem nú kallast Níger gekk það hratt og vel fyrir sig frá sjónarmiði Frakkar. Bretar og Þjóðverjar höfðu malað undir sig syðstu héruð Sokoto-ríkisins sem nú tilheyra Nígeríu og Kamerún og fátt varð um varnir í Níger. Afrísku ríkið höfðu ekki tileinkað sér á nokkurn hátt þær tæknibyltingar allar sem höfðu gengið yfir Evrópu og fengu ekki rönd við reist þegar nýlenduherirnir birtust í upphafi 20. aldar. Mótspyrna Túarega, hinnar frægu hirðingjaþjóðar í Sahara-eyðimörkinni, hélt þó áfram til 1922 þegar Níger var formlega gerð að franskri nýlendu.

Ekki var um harða þjóðfrelsisbaráttu að ræða í Níger eftir að Frakkar tóku þar völdin. Þegar ljóst var orðið að tími nýlenduveldanna væri liðinn veittu Frakkar Níger sjálfstæði árið 1960 og forseti varð þá karl einn sem þeim var þóknanlegur.

Kjósa
23
Hvernig finnst þér þessi grein? Skráðu þig inn til að kjósa.

Athugasemdir (1)

Skráðu þig inn til að skrifa athugasemd eða kjósa.
  • Hringur Hafsteinsson skrifaði
    Það vantar að segja um hvað er verið að berjast. Fyrirsögnin lofar því.
    0
Allar athugasemdir eru ábyrgð á þeirra sem þær skrifa. Heimildin áskilur sér rétt til að fjarlægja ærumeiðandi og óviðeigandi athugasemdir. Hægt er að láta vita af athugasemdum með því að smella á Tilkynna.
Tengdar greinar

Flækjusagan

Saga Írans 5: Kameldýrakarl frá Baktríu, frumlegasti trúarhöfundur sögunnar
Flækjusagan

Saga Ír­ans 5: Kam­eldýra­karl frá Baktríu, frum­leg­asti trú­ar­höf­und­ur sög­unn­ar

Í síð­ustu grein (sjá hana hér) var þar kom­ið sögu að stofn­andi Persa­veld­is, Kýrus hinn mikli, var horf­inn úr heimi. Það gerð­ist ár­ið 530 FT en áhrifa hans átti eft­ir að gæta mjög lengi enn og má vel segja að Kýrus sé enn af­ar vold­ug­ur í hug­ar­heimi Ír­ana. En nú spóla ég að­eins aft­ur í tím­ann og dreg fram ann­an...

Mest lesið

Mest lesið

Mest lesið í vikunni

Hann var búinn að öskra á hjálp
2
Viðtal

Hann var bú­inn að öskra á hjálp

Hjalti Snær Árna­son hvarf laug­ar­dag­inn 22. mars. For­eldr­ar hans lásu fyrst um það í frétt­um að hans væri leit­að í sjón­um, fyr­ir það héldu þau að hann væri bara í göngu­túr. En hann hafði lið­ið sál­ar­kval­ir, það vissu þau. Móð­ir Hjalta, Gerð­ur Ósk Hjalta­dótt­ir, lýs­ir því hvernig ein­hverf­ur son­ur henn­ar gekk á veggi allt sitt líf, og hvernig hann veikt­ist svo mik­ið and­lega að þau voru byrj­uð að syrgja hann löngu áð­ur en hann var dá­inn.

Mest lesið í mánuðinum

Forsprakki útifundar játaði fjárdrátt á leikskólanum Klettaborg
4
Fréttir

Forsprakki úti­fund­ar ját­aði fjár­drátt á leik­skól­an­um Kletta­borg

Sig­fús Að­al­steins­son, stofn­andi hóps­ins Ís­land - þvert á flokka, sem stend­ur fyr­ir úti­fund­um um hæl­is­leit­end­ur, ját­aði á sig fjár­drátt frá leik­skól­an­um Kletta­borg þeg­ar hann var for­stöðu­mað­ur þar. Hann vill ekki dæma hvort brot af því tagi séu nógu al­var­leg til að inn­flytj­end­ur sem gerð­ust sek­ir um þau ætti að senda úr landi.
Hann var búinn að öskra á hjálp
5
Viðtal

Hann var bú­inn að öskra á hjálp

Hjalti Snær Árna­son hvarf laug­ar­dag­inn 22. mars. For­eldr­ar hans lásu fyrst um það í frétt­um að hans væri leit­að í sjón­um, fyr­ir það héldu þau að hann væri bara í göngu­túr. En hann hafði lið­ið sál­ar­kval­ir, það vissu þau. Móð­ir Hjalta, Gerð­ur Ósk Hjalta­dótt­ir, lýs­ir því hvernig ein­hverf­ur son­ur henn­ar gekk á veggi allt sitt líf, og hvernig hann veikt­ist svo mik­ið and­lega að þau voru byrj­uð að syrgja hann löngu áð­ur en hann var dá­inn.

Mest lesið í mánuðinum

Nýtt efni

Innflytjendur á Íslandi
Samtal við samfélagið#15

Inn­flytj­end­ur á Ís­landi

Ís­land hef­ur tek­ið um­tals­verð­um breyt­ing­um und­an­farna ára­tugi. Eft­ir að hafa löng­um ver­ið eitt eins­leit­asta sam­fé­lag í heimi er nú svo kom­ið að nær fimmti hver lands­mað­ur er af er­lendu bergi brot­inn. Inn­flytj­end­ur hafa auðg­að ís­lenskt sam­fé­lag á marg­vís­leg­an hátt og mik­il­vægt er að búa þannig um hnút­ana að all­ir sem hing­að flytja geti ver­ið virk­ir þátt­tak­end­ur á öll­um svið­um mann­lífs­ins. Til að fræð­ast nán­ar um inn­flytj­enda hér­lend­is er í þess­um þætti rætt við Dr. Löru Wil­helm­ine Hoff­mann, nýdoktor við Menntavís­inda­svið Há­skóla Ís­lands, þar sem hún tek­ur þátt í verk­efn­inu “Sam­an eða sundr­uð? Mennt­un og fé­lags­leg þátt­taka flótta­barna og -ung­menna á Ís­landi.” Hún starfar einnig sem stunda­kenn­ari við Há­skól­ann á Ak­ur­eyri og Há­skól­ann á Bif­röst. Sjálf er Lara þýsk en rann­sókn­ir henn­ar hverf­ast um fólks­flutn­inga, dreif­býli, tungu­mál og list­ir en hún varði doktors­rit­gerð sína í fé­lags­vís­ind­um við Há­skól­ann á Ak­ur­eyri ár­ið 2022. Tit­ill doktors­rit­gerð­ar­inn­ar er „Að­lög­un inn­flytj­enda á Ís­landi: Hug­læg­ar vís­bend­ing­ar um að­lög­un inn­flytj­enda á Ís­landi byggð­ar á tungu­máli, fjöl­miðla­notk­un og skap­andi iðk­un.“ Guð­mund­ur Odds­son pró­fess­or í fé­lags­fræði við HA ræddi við Löru en í spjalli þeirra var kom­ið inn á upp­lif­un inn­flytj­enda af inn­gild­ingu, hlut­verk tungu­máls­ins, stærð mál­sam­fé­laga, sam­an­burð á Ís­landi og Fær­eyj­um og börn flótta­fólks.

Mest lesið undanfarið ár