Þrautseigja og góð sjálfsmynd skiptir höfuðmáli þegar kemur að því að takast á við hindranir í lífinu. Alls kyns aðstæður geta kallað á þessa eiginleika en ungmenni sem hafa hug á að verða læknar, sjúkraþjálfarar og nú tannlæknar þurfa gjarnan að láta á þá reyna þegar þau spreyta sig á inntökuprófi við Háskóla Íslands.
Inntökuprófið getur nefnilega reynst fólki erfitt, sérstaklega þeim sem þurfa að taka það oftar en einu sinni, enda tekur það ferli nokkur ár. Þekkt er að metnaðarfullir nemar verði óþreyjufullir ef þeir standast ekki prófið og fari þá jafnvel utan til náms, jafnvel þó að æskudraumurinn hafi verið að læra við HÍ.
Regína Ólafsdóttir, sálfræðingur hjá Seiglu sálfræðistofu, segir það skipta miklu máli að þekkja eigin styrkleika og veikleika þegar tekist er á við hindranir í lífinu. Þannig geti fólk öðlast betri sjálfsskilning sem Regína segir að sé lykillinn að því að komast í gegnum krefjandi tímabil.
Fimm tilraunir
Luis Gísli Rabelo komst inn í læknisfræði við Háskóla Íslands í fimmtu tilraun og er nú að ljúka við fjórða námsárið sitt. Hann segist hafa verið harðákveðinn í því að verða læknir allt frá því að hann var sex ára gamall.
Eftir að hafa lokið stúdentsprófi við Flensborg fór Luis í inntökuprófið í fyrsta sinn. Læknaneminn segir það ekki hafa slegið hann út af laginu að komast ekki inn í fyrstu tilraun, heldur hafi hann litið á ferlið sem stórt verkefni.
„Auðvitað var ég vonsvikinn en líka tilbúinn til að taka prófið aftur. Ég leit á þetta sem verkefni og skráði mig í lífeindafræði við HÍ í hálft ár til að undirbúa mig. Eftir áramót hætti ég í lífeindafræðinni og tók þá inntökuprófsnámskeiðið.“
Aðeins var pláss fyrir 50 nemendur þegar Luis tók prófið í annað skipti en þá lenti hann í 89. sæti. „Þetta var svekkjandi og ég var aðeins meira vonsvikinn en í fyrra skiptið. En líka harðákveðinn í því að fara aftur og það kom ekkert annað til greina.“
Hálfu ári fyrir þriðju tilraun lærði Luis í margar klukkustundir á viku fyrir prófið og lenti í kjölfarið í sæti 64. Hann segir muninn á milli sæta 50 og 90 lítinn enda bilið á milli einkunna orðið mjög þröngt.
„Þarna var þetta orðið erfitt. Ég tók mér einn dag þar sem mér leið illa, samt var ég ennþá harðákveðinn í að fara aftur í prófið af því ég var svo nálægt því að komast inn. Ég varð að reyna aftur,“ segir Luis en á þessum tímapunkti fann hann fyrir efasemdum sumra aðstandenda sem fóru að gefa í skyn að mögulega ætti hann að finna sér annan farveg. Hann ákvað á þessum tímapunkti að ræða við námsráðgjafa hjá HÍ.
„Ég tók mér einn dag þar sem mér leið illa, samt var ég enn þá harðákveðinn í að fara aftur í prófið“
Fannst hann hafa staðnað
„Ég sagði henni að ég hefði verið að taka inntökuprófið og ætlaði að fara í fjórða sinn. Mig langaði að vita hvaða nám gæti undirbúið mig sem best. Þá sagðist hún hafa dílað við marga í svipuðum sporum áður og að nú væri kominn tími til að taka plan B.“ Samtalið fór ekki á þann veg sem Luis hafði vonast eftir en úrtölur námsráðgjafans urðu til þess að hann varð enn ákafari í að halda sínu striki. „Ef hún heldur að ég sé að fara að gefast upp á þessu, þá þekkir hún ekki Luis Gísla Rabelo.“ Með metnaðinn að vopni skráði Luis sig í lyfjafræði í hálft ár áður en hann einbeitti sér að því að læra fyrir prófið á ný. „Fólk í kringum mig hvatti mig til að vera áfram í lyfjafræðinni því að þar væru góð laun, en ég var aldrei að pæla neitt sérstaklega í laununum.“ Hann tók prófið í fjórða sinn og var í sæti 55 og því 0,02 frá því í einkunn að komast inn. Fjórða neitunin í röð reyndist strembin fyrir Luis sem íhugaði að flytja utan í læknanám. Hann segist hafa breytt hugarfari sínu og ákveðið að reyna í fimmta sinn. „Þarna voru vinir mínir byrjaðir að kaupa sér íbúðir og búnir að vera að vinna og safna peningum, komnir með BS og jafnvel MS gráður. Mér leið eins og ég hefði staðnað þar sem ég hafði fórnað miklu og lagt allt í sölurnar í 3-4 ár til að komast inn í læknisfræði á Íslandi án árangurs. Ég hætti því að bera mig saman við aðra og hugsaði að ég væri bara á minni eigin vegferð í lífinu. Þessi reynsla hafði gert mig að betri námsmanni, byggt upp þrautseigju og styrkt mig á marga vegu. Þarna sagði ég við sjálfan mig: ef ég kemst ekki inn í fimmta skiptið þá ætla ég inn í sjötta skiptið.“
Smitaði bróður sinn af þrautseigju
Luis hóf undirbúning í ágústmánuði sama ár og var meðfram því í hlutastarfi. Þetta gerði honum kleift að undirbúa sig í næstum heilt ár fyrir prófið. Hann segist hafa notað dagbók til að skipuleggja hvern einasta klukkutíma. Allt þetta skilaði sér. Í fimmtu tilraun lenti Luis í 15. sæti af þeim sem tóku prófið og flaug því inn í námið, eins og sagt er. Luis, sem nú er fjórða árs læknanemi, segist hafa fundið fyrir létti og mikilli gleði. Í dag vinnur hann sem aðstoðarlæknir á hjarta- og lungnaskurðdeild og nýtur þess mjög. „Ég elska það sem ég er að gera og myndi ekki vilja gera neitt annað.“
Ferlið var sumsé bæði langt og strangt og um það segir Luis: „Ég myndi segja að erfiðast í þessu er öll fórnin, að líða eins og maður hafi staðnað eða sé eftir á, ekki að ná draumnum, og fyrst og fremst að líða eins og maður hafi brugðist sínu fólki sem hafði trú á manni.“
Luis miðlar reynslu sinni til tilvonandi læknanema í dag og hafa margir þeirra þakkað honum fyrir hreinskilnina og góð ráð. Yngri bróðir hans fékk einnig áhuga á náminu eftir að hafa fylgst með bróður sínum og er nú á fyrsta ári í læknisfræði. Hann komst inn í þriðju tilraun. „Ein af ástæðunum fyrir því að ég fór aftur var til að vera fyrirmynd fyrir bróður minn, og í framtíðinni ef maður eignast börn, að geta sagt frá þessari þrautseigju, því hún smitar út frá sér,“ segir Luis að lokum.
Veganestið vegur þungt
Fyrr á þessu ári tóku gildi nýjar reglur þar sem kveðið er á um að tannlæknanemar þurfi að þreyta inntökupróf. Það þýðir að nemendur þurfa að standast prófið og hálfri önn seinna eru lögð fyrir þá samkeppnispróf (numerus clausus) enda aðeins pláss fyrir átta nemendur hverju sinni, aðeins þau sem ná bestum árangri á þessum prófum hafa rétt til að halda áfram í náminu.
„Ég held að við fæðumst með okkar styrkleika og veikleika. Einhverjir eru líklega með meiri hæfileika til að takast á við erfiða hluti en persónulega held ég að veganestið sem við komum með inn í verkefni skipti rosalega miklu máli,“ segir Regína sálfræðingur. Hvað varðar inntökuprófin telur hún fyrri reynslu hvers og eins vega þungt. Margir þættir hafi mótandi áhrif á getu okkar til að takast á við slíkt verkefni, til dæmis grunnskólagangan, upplifun í menntaskóla og stuðningur frá kennurum og fjölskyldumeðlimum.
„Þú fæðist kannski ekki með bestu getuna til að takast á við erfiðleika en færð bara rosalega gott veganesti. Svo ertu kannski með einhvern sem fæðist með góða getu en of mikið mótlæti og lítinn stuðning og það brýtur einstaklinginn niður.“
Tvær tilraunir
Drífa Guðrún Þorvaldsdóttir er 25 ára sjúkraþjálfari sem starfar við Karolinska spítalann í Stokkhólmi. Hún lauk námi á síðasta ári við samnefndan skóla sem er talinn meðal bestu háskóla í heimi. Leiðin þangað var hins vegar ekki alltaf greið en Drífa Guðrún þreytti inntökupróf í tvígang.
Frá unga aldri vissi Drífa Guðrún að hún vildi verða sjúkraþjálfari. „Ég æfði fótbolta þegar ég var yngri og var ein af þeim sem meiddu sig í hnénu. Þá þurfti ég sjálf að hitta sjúkraþjálfara og það vakti áhugann hjá mér að vilja hjálpa öðrum ungum krökkum í íþróttum að ná betri árangri í sinni endurhæfingu.“
Árið 2018 útskrifaðist Drífa Guðrún frá Menntaskólanum við Sund. Tveimur vikum eftir útskrift þreytti Drífa Guðrún inntökuprófið í fyrsta skiptið enda tilbúin að hefja næsta kafla lífsins. Hún var búin að kynna sér uppsetningu prófsins og tala við reynslumeira fólk sem hafði náð prófinu. „Ég var búin að undirbúa mig eins mikið og hægt var en samt fylgir því mikil óvissa að fara í prófið. Fyrst þegar maður mætir á staðinn og sér hvað er mikið af fólki, þá koma upp mjög margar hugsanir og alls konar tilfinningar.“
Tvo daga tekur að klára prófið sem fer fram einu sinni á ári og eru spurningarnar upp úr fjölbreyttum fögum sem eiga að gefa góða mynd af almennri og sérhæfðri kunnáttu nemenda. Árlega reyna hundruð að komast inn í námið en framboð í hverri námsgrein er takmörkuð.
„Persónulega held ég að veganestið sem við komum með inn í verkefni skipti rosalega miklu máli“
Nokkrum vikum síðar lágu niðurstöður fyrir, Drífa Guðrún stóðst ekki prófið. „Þetta var mjög mikil höfnun fyrir mig af því að ég var tilbúin að byrja nýjan kafla í lífinu og vissi að þetta nám gæti hentað mér vel.“ Í framhaldinu ákveður Drífa Guðrún að fara á atvinnumarkað í eitt ár. Hún lærði jafnt og þétt yfir árið enda staðráðin í því að komast inn í seinna skiptið. Hún skipulagði sig vel og skipti lærdómnum upp eftir styrkleikum og veikleikum sínum, meðvituð um hvað hún þyrfti að bæta.
Erfitt að bíða
Þegar Drífa Guðrún mætti í prófið ári síðar fann hún fyrir meiri pressu að komast inn en nýtti reynsluna til að gera sitt besta. Allt kom fyrir ekki og hún náði ekki prófinu. „Ég fann aftur fyrir höfnunartilfinningu. Það var smáerfitt en ég held að þetta próf geri það að verkum að fólk leiti meira utan.“
Nokkrum vikum fyrir prófið hafði Drífa Guðrún sótt um í háskóla erlendis til þess að geta hafið skólagöngu sína um haustið ef hún skyldi ekki ná inntökuprófinu á Íslandi. „Mig langaði að byrja í skóla um haustið og fannst mjög erfitt að vera búin að bíða í heilt ár þegar ég var tilbúin að læra strax eftir menntaskóla.“ Hún komst inn hjá Karolinska Institute og flutti til Stokkhólms um haustið.
Hún segir að strax á fyrstu önn hafi hún haft brennandi áhuga á náminu og notið þess að afla sér kunnáttu sem hún hugðist nýta sér í framtíðinni. „Verknámið byrjaði á fyrstu önn, þannig fékk ég tilfinningu fyrir vinnunni sem sjúkraþjálfari mjög snemma.“
Í dag vinnur Drífa Guðrún á Karolinska spítalanum en hún segir starfið fjölbreytt. „Ég vinn á bráðadeild þar sem við fáum ólíka sjúklingahópa til okkar. Sumir eru með beinbrot, aðrir koma eftir aðgerðir eða áföll. Starfið krefst líka mikillar félagslegrar hæfni vegna þess að ég er í samskiptum við fólk allan daginn og þarf að deila miklum upplýsingum um leið og ég mennta sjúklingana um þann skaða eða sjúkdóm sem þau eru með.“
Drífa Guðrún segir að þau sem dreymir um að starfa innan heilbrigðisgeirans en falli á inntökuprófinu hér heima geti látið drauminn rætast annars staðar. „Ef þú virkilega vilt fara í þetta nám og finnur að þetta gæti verið eitthvað sem hentar þér og þínu áhugasviði, þá skaltu ekki láta þetta próf stoppa þig. Það eru allir að upplifa sömu tilfinningar, það er enginn með fullt sjálfstraust. Þetta mun takast á endanum, það skiptir engu máli hversu oft þú þarft að taka þetta próf ef þetta er lykillinn að þinni framtíð.“
„Það skiptir engu máli hversu oft þú þarf að taka þetta próf ef þetta er lykillinn að þinni framtíð“
Regína telur líklegt að þeir nemendur sem hafa mikla trú á sér og eru góðir í að læra sæki frekar í prófið en aðrir. Líkt og sögur Drífu og Luis gefa í skyn er það einstaklingsbundið hvernig hver og einn bregst við mótlæti.
Hjálpleg bjargráð
Spurð hvað hún ráðleggi fólki sem vill ná markmiðum sínum en skortir þá seiglu sem til þarf segir Regína: „Maður þarf að efla innsýnina, þekkja sjálfan sig og nýta styrkleikana til fulls á sama tíma og maður vinnur með veikleikana. Það er eins misjafnt og við erum mörg hverjir veikleikarnir eru.“ Hún segir sumt fólk hafa mikla þörf fyrir að ræða það sem þeir ganga í gegnum á meðan það er nóg fyrir aðra að eiga það með sjálfum sér. Allt snúist þetta um að þekkja sínar þarfir.
Hún segir gagnlegt að þekkja hjálpleg bjargráð sem geta aukið vellíðan. Dæmi um það sé að leita til annarra eftir stuðningi, iðka hreyfingu og fá nægan svefn. Regína segir upplýsingar um andlega heilsu einnig aðgengilegar á netinu, í bókum, hlaðvörpum og svo auðvitað hjá fagaðilum.
Aftur leggur Regína áherslu á að hver og einn taki mið af sínum eigin þörfum. „Við erum gjörn á að vilja hafa eitthvað eitt sem virkar vel fyrir alla en það er ekki þannig. Þegar það virkar fyrir meirihlutann þá getur það orðið svolítið niðurbrjótandi. Til dæmis geta tveir einstaklingar sem vilja ná hugarró farið ólíkar leiðir, annar fer út að hlaupa á meðan hinn skrifar í dagbók.“
Til að öðlast betri skilning sé gott að vera opinn og forvitinn. Þá skipti máli að vera meðvitaður um eigin líðan og að skoða viðbrögð sín við ýmsum aðstæðum. Að mati Regínu er afar mikilvægt að leita til annarra eftir stuðningi og að hafa trú á sér. „Það er svo mikilvægt að tala við fólk, hafa stuðning og dreifa huganum. Við manneskjur komum okkur oft á óvart varðandi hvaða mótlæti við getum tekist á við. Oftast getum við meira en við höldum.“
Regína segist mæla með því að koma hugsunum frá sér, annaðhvort með því að skrifa þær niður eða segja öðru fólki frá. Það skipti sköpum að geta hvílt sig frá hugsunum tengdum því verkefni sem við stöndum frammi fyrir.
Fjöldi ungmenna mun kljást við inntökuprófið á næstu árum með tilheyrandi áskorunum. Miðað við ráðleggingar Regínu er mikilvægt að muna að hugsa vel um sig, hvað svo sem það þýðir fyrir hvern og einn.
Athugasemdir