Þriðjungur sitjandi alþingismanna eru annað hvort náskyldir eða mægðir fólki sem setið hefur á alþingi, ýmist sem aðal- eða varamenn. Þá er enn fleiri þingmenn tengdir fólki sem hefur stýrt sveitarfélögum eða leitt framboð í sveitarstjórnarkosningum.

Gunnar Helgi Kristinsson stjórnmálafræðiprófessor hefur rannsakað elítur og valdakerfi í íslensku samfélagi og meðal annars kannaði hann ættartengsl íslenskra þingmanna á árabilinu 1990 til 2020. Hans niðurstaða er að um þriðjungur þingmanna hafi á þessu tímabili haft ættartengsl við fyrrverandi þingmenn.

„Íslenska kerfið hefur viss einkenni sem ættu að ýta undir ættartengsl, og þau koma vissulega fyrir hér, en ég myndi ekki halda að þau væru megin áhrifaþáttur á framabrautir í stjórnmálum hér á landi,“ segir Gunnar Helgi og bendir á að svipuð mynstur megi greina í öðrum starfsgreinum eða þjóðfélagshópum, innan íþróttahreyfingarinnar eða í listalífi til að mynda.

Þeir þingmenn sem Heimildin ræddi við í samhengi við úttekt á ættartengslum töluðu flestir á svipuðum nótum og Gunnar Helgi. Það er að segja, að ættartengsl þeirra kannski ekki ráðið úrslitum um að þeir hafi lagt fyrir sig pólitík. Það hafi frekar verið að virk umræða um stjórnmál og samfélagsmál sem fram hafi farið inni á heimilinum hafi þar haft meira að segja.

Upplifði að reynt væri að bregða fæti fyrir lifibrauð fjölskyldunnar

Guðrún Hafsteinsdóttir, þingkona Sjálfstæðisflokksins, er dóttir þeirra Laufeyjar S. Valdimarsdóttur húsmóður og Hafsteins Kristinssonar, mjólkurverkfræðings og eins stofnenda Kjöríss. Systir Guðrúnar, Aldís Hafsteinsdóttir, er fyrrverandi bæjarstjóri í Hveragerði og núverandi sveitarstjóri í Hrunamannahreppi.

Guðrún er mannfræðinngur að mennt og bætti við sig diplómu í hagnýtri jafnréttisfræði. Hún hefur verið atkvæðamikil í íslensku atvinnulífi, fyrst og ekki síst í fjölskyldufyrirtækinu Kjörís þar sem hún hefur verið fjármálastjóri, framkvæmdastjóri og markaðsstjóri, á mismunandi tímum. Hún hefur þá komið víða við í stjórnum og nefndum á vegum atvinnulífsins. Hún var þannig formaður Samtaka iðnaðarins, varaformaður Samtaka atvinnulífsins og formaður stjórnar Lífeyrissjóðs verslunarmanna, auk annars. Hún tók sæti á þingi við kosningarnar 2021.

Guðrún segir að hún telji óhjákvæmilegt að það sem foreldrar geri hafi mótandi áhrif á börn, um það séu til mýmargar rannsóknir. „Það hefur vitaskuld mjög mótandi áhrif á sjálfsmyndina að hafa alist upp alla tíð með Kjörís, fyrirtækið er stofnsett 1969 og ég er fædd 1970. Þetta var rosalegur barningur í upphafi. Pabbi fer auðvitað nánast á hausinn með fyrsta fyrirtækið sem hann stofnaði, ostagerðina, og hann var í rauninni knésettur af valdhöfum sem þá voru ríkjandi í íslensku samfélagi. Það að hafa upplifað allt frá blautu barnsbeini að verið sé að reyna að setja fótinn fyrir lifibrauð þinnar fjölskyldu, það hefur áhrif á mann.“

Spurð hvort að rekja megi stjórnmálaþátttöku Guðrúnar til þessa svarar hún afdráttarlaust játandi. „Ég hef sagt það í ræðupúlti Alþingis að ég muni standa vörð um íslenskt atvinnulíf, ég hef alltaf gert það, það er inni í mínu DNA. Ég ætla ekkert að fara að feika það, það vita allir hvaðan ég er að koma, ég yrði hjákátleg ef ég reyndi að forðast upprunann.“

Spurð hvort hún hafi tekið virkan þátt í stjórnmálum á yngri árum segir Guðrún að það hafi nú ekki verið, þó hún hafi starfað með Sjálfstæðisfélaginu í Hveragerði. „Trúðu mér, ég hef aldrei gengið með þann draum að verða stjórnmálamaður. Ég veit hins vegar fyrir hvað ég stend, ég er búinn að velja mér gildi. Þetta spor, að taka þátt í stjórnmálum, það mun ekki skilgreina mig.“

Alin upp við frelsishugsjónir

Í ljósi þessara orða Guðrúnar, um að hún sé búin að finna sínar hugsjónir og sín gildi, er ekki óeðlilegt að spyrja hvort hún hefði getað séð fyrir sér að taka þátt í pólitík fyrir annan flokk en Sjálfstæðisflokkinn, ef gildi þess flokks hefðu samrýmst hennar gildum. „Faðir minn var virkur í stjórnmálum en móðir mín var það aldrei. Hún var hins vegar virk í félagsmálum. Ég er alin upp í pólitískri virkni. Pabbi var oddviti í Hveragerði í mörg ár. Hann hefði alveg getað orðið þingmaður eða ráðherra hefði hann valið þá leið, en hann valdi leið atvinulífsins. Við systkinin erum alin upp í ákveðnum frelsishugsjónum sem hann barðist fyrir og sá farvegur hefur legið með Sjálfstæðisflokknum. Ef það væri ekki þá væri ég í öðrum flokki.“

Systir Guðrúnar, Aldís, hefur árum saman verið virkur þátttakandi í stjórnmálum. Hún sat í tuttugu ár í bæjarstjórn Hveragerðis, þar af sextán sem bæjarstjóri, og er nú sveitarstjóri í Hrunamannahreppi. Guðrún segir að það hafi haft töluverð áhrif á hana. „Hún er stóra systir mín og hefur alltaf verið fyrirmynd mín í lífinu. Aldís sagði mér að hlusta á ABBA og þá hlustaði ég á ABBA. Ég átti aldrei von á því að ég yrði þingmaður, ég átti alltaf von á því að Aldís systir yrði það. Ég tók ekki ákvörðun um að stíga þetta skref nema eftir að hafa rætt það við hana því ég hefði aldrei farið fram ef hún hefði sjálf viljað gera það.“