„Við gengum úr Evrópusambandinu og vorum þá með þrjá togara sem veiddu fisk utan Bretlands og í lok þessa árs verðum við bara með einn togara eftir,“ sagði Jane Sandell, forstjóri bresks útgerðarfyrirtækis sem er að hluta til í eigu Samherja, í lok árs í fyrra þegar hún ræddi um rekstrarerfiðleika fyrirtækisins í kjölfar útgöngu Bretlands úr Evrópusambandinu í ársbyrjun 2020. „Við höfum þurft að segja upp 72 starfsmönnum í áhöfnunum.“
Eftir útgöngu Bretlands úr Evrópusambandinu hættu þeir fiskveiðisamningar sem sambandið gerði við einstaka þjóðir, eins og til dæmis Noreg, að gilda um bresk útgerðarfélög. Bretland þurfti því í kjölfarið að semja upp á nýtt um veiðar og kvóta breskra útgerða við einstaka ríki. Breska blaðið The Guardian fjallaði meðal annars um þessa þróun í blaðinu í lok árs 2021 og hvernig Brexit hefði hefði verið reiðarslag fyrir bresk útgerðarfélög.
Misstu kvótann í kjölfar Brexit
Útgerðarfyrirtækið, U.K. Fisheries, var meðal annars með 14 þúsund tonna þorskvóta sem veiddur var við í lögsögu Noregs, meðal annars við Svalbarða, auk kvóta í Norðursjó, áður en Bretland gekk úr Evrópusambandinu. Fyrirtækið hefur hins vegar misst mikið af þessum kvóta eftir Brexit og hefur nú þurft að leggja þeim.
Eina skipið sem er eftir í flota U.K. Fisheries er togarinn Kirkella sem fjárfest var í fyrir 52 milljónir punda, tæplega 8,3 milljarðar króna. Kirkella hefur verið flaggskip útgerðarinnar sem Samherji á til jafns með hollenska útgerðarfélaginu Parlevliet & Van der Plas.
Þegar Kirkella var sjósett var fjallað sérstaklega um það á heimasíðu Samherja en íslensk fyrirtæki komu meðal annars að því að leggja skipinu til búnað. Sem dæmi um skertan kvóta Kirkellu eftir Brexit þá veiddi togarann 10 þúsund tonn af þorski á ári í lögsögu Noregs en fékk aðeins leyfi til að veiða 500 tonn eftir Brexit.
Segir breska félaginu mismunað vegna erlends eignarhalds
Áðurnefndur forstjóri U.K. Fisheries hefur haldið því fram í fjölmiðlum að bresk stjórnvöld hafi mismunað fyrirtækinu vegna erlends eignarhalds þess. Þessi mismunun á að hafa komið fram í samningsgerð breskra stjórnvalda við Noreg um að tryggja útgerðarfyrirtækjum í Bretlandi nýja kvóta eftir útgöngu landsins úr Evrópusambandinu.
Í viðtali við sjávarútvegsblaðið Undercurrent News í fyrra sagði hún meðal annars að bresk stjórnvöld skildu ekki mikilvægi erlendrar fjárfestingar fyrir breska hagkerfið. „Það er eins og þeir skilji ekki, eða vilji ekki skilja, mikilvægi erlendrar fjárfestingar eða hvernig við leggjum okkar af mörkum í breska hagkerfinu. Það er nú ekki mikið á bak við fullyrðingarnar um „hafsjó tækifæra“ eftir Brexit.“
Með þessum orðum um „hafsjó tækifæra“ vísaði Jane Sandall till orða sem lobbísti Íhaldsflokksins í London, Ramsay Johnson, lét falla árið 2016 um aukna möguleika breskra útgerðarfélaga eftir Brexit. Með háðskri notkun sinni á orðum Ramsay Jones var Jane Sandall að vísa til þess að Brexit hefði einmitt, þvert á orð hans, skert möguleika og tækifæri breskra útgerðarfélaga eins og U.K. Fisheries.
Í lok árs í fyrra var greint frá því að bresk og norsk stjórnvöld hefðu gert samning um auknar veiðar breskra útgerða í norskri lögsögu. Jane Sandall sagði hins vegar þá að samningurinn kæmi of seint fyrir U.K. Fisheries þar sem útgerðin væri meðal annars búin að leggja togaranum Farnella.
Brexit hefur því haft verulega slæm áhrif á rekstrargrundvöll þessa breska fyrirtækis Samherja og Parlevliet & Van der Plas vegna þess að útgerðin stólaði á kvóta sem byggði á samningum Evrópusambandsins en ekki einhliða samningum Bretlands við einstaka ríki eins og Noreg.
Berjast gegn inngöngu Íslands í Evrópusambandið
Gagnrýni þessa breska félags Samherja á áhrifin á útgöngu Bretlands úr Evrópusambandinu er áhugaverð meðal annars fyrir þær sakir að útgerðin hefur barist gegn inngöngu Íslands með kjafti og klóm. Á meðan byggði rekstrargrundvöllur erlendra fyrirtækja Samherja hins vegar meðal annars á kvótum sem fengust í gegnum samninga Evrópusambandsins. Þetta átti ekki bara við um U.K. Fisheries því útgerð í eigu Samherja fékk einnig aðgang að hafsvæðum fyrir utan vesturströnd Afríku, meðal annars Marokkó, á grundvelli Evrópusambandsins.
Rök útgerðarfyrirtækja og samtaka þeirra fyrir því að Ísland eigi ekki að ganga í Evrópusambandið eru meðal annars þau að með því móti þá missi landið yfirráðarétt sinn yfir fiskveiðiauðlindinni. Á sama tíma hefur Samherji, í gegnum eignarhald sitt á öðrum útgerðum í Evrópu, verið að nýta sér kvóta sem byggja á Evrópusambandsaðild annarra þjóða.
Eins og fjallað hefur verið um í fjölmiðlum sagði Óskar Magnússon, sem leiddi hluthafahópinn í Þórsmörk þegar Morgunblaðið var keypt út úr Íslandsbanka árið 2009, þá vildu útgerðirnar sem keyptu blaðið breyta umræðunni í samfélaginu um þrjá málaflokka. Ein af þessum útgerðum sem keypti Morgunblaðið var Samherji. Óskar sagði orðrétt um þetta í viðtali við Hringbraut árið 2016 að útgerðirnar hafi viljað „fá öðruvísi tök á umræðunni“. Þessi mál voru sjávarútvegsmál almennt, umræða um inngöngu í Evrópusambandið og svo loks Icesave.
„Við erum ánægð með hvernig til tókst“
Samherji var ánægt með fjárfestinguna í Morgunblaðinu þrátt fyrir að útgerðin hafi tapað á fjórða hundrað milljónum á henni. Þegar útgerðarfélagið seldi hlutabréf sín í Mogganum til Eyþórs Arnalds árið 2017 sagði Þorsteinn Már Baldvinsson, forstjóri Samherja, til dæmis að blaðið hafi hjálpað til við að leiða ýmis mál til lykta: „Við erum ánægð með hvernig til tókst, blaðið hefur náð að halda velli, staðið vörð um faglega blaðamennsku og miðlað upplýsingum um mál sem vörðuðu þjóðina gríðarlega miklu og hafa nú sum hver verið farsællega til lykta leidd.“
Þorsteinn sagði þetta þrátt fyrir að Samherji hafi tapað 325 milljónum króna á fjárfestingunni í Mogganum. Samherji var því tilbúinn að greiða samtals rúmlega 300 milljónir króna fyrir það að hafa áhrif á tiltekin hagsmunamál sem brunnu á eigendunum. Eitt af þessum málum var umræðan um Evrópusambandið.
Athugasemdir