Ný skýrsla vísindamanna í Kaupmannahöfn og Árhúsum sýnir að aðeins tæp 17% vísindarannsókna á áhrifum COVID-19 skrá kyn þátttakenda og aðeins rúm 4% taka tillit til kyns í greiningu á niðurstöðum. Höfundar skýrslunnar segja löngu ljóst að líffræðilegt kyn geti haft veruleg áhrif á hvernig líkaminn bregst við kórónuveirusýkingum og mótefnum við þeim. Mjög brýnt sé að hefja kynjagreiningu á gögnum um COVID-19 sjúklinga sem fyrst.

Samkvæmt gögnum sem birt voru í vor eru cis-karlmenn almennt líklegri til að deyja af völdum COVID-19 en cis-konur. Enginn veit þó enn nákvæmlega hvers vegna. Margar getgátur eru á lofti og snúast helst um hegðunarmynstur. Til dæmis eru karlmenn í mörgum löndum talsvert líklegri til að reykja sígarettur, sérstaklega í Asíu, og getur það haft áhrif á tölfræðina. Aðrar rannsóknir sýna að karlmenn þvo hendur sínar almennt sjaldnar og eru líklegri til að hunsa tilmæli heilbrigðisyfirvalda en konur. 

Ónæmiskerfi karla bregst verr við

Margt bendir hins vegar til þess að einnig sé um líffræðilegan mun að ræða. Sabra Klein, prófessor í veirufræði við John Hopkins-háskóla, segir í viðtali við breska dagblaðið Guardian að tölfræðin sé svipuð í löndum á ólíkum menningarsvæðum þrátt fyrir að hegðunarmynstur kynjanna sé mjög breytilegt eftir menningu. Til dæmis reyki um 16% karlmanna og 13% kvenna í Bretlandi en í Kína reyki 50% karlmanna og aðeins 2% kvenna. 

„Við erum að sjá hærri dánartíðni hjá karlmönnum jafnt í Kína, á Ítalíu og Spáni. Við sjáum sama mynstur í mjög ólíkum löndum og menningarsvæðum,“ segir Klein. „Þegar ég sé það finnst mér eins og það hljóti að vera eitthvað almennara sem veldur þessu. Ég held ekki að reykingar séu helsta orsökin.“

Klein stýrði sjálf rannsóknum fyrir nokkrum árum sem sýndu að ónæmiskerfi karlmanna á erfiðara með að bregðast við ýmsum sýkingum á borð við lifrarbógu C og HIV-veiruna. Það sama gæti átt við kórónuveirur samkvæmt öðrum rannsóknum sem gerðar voru á músum á tilraunastofu en veiran sem veldur COVID-19 hefur ekki enn verið rannsökuð hvað þetta varðar.

Ein möguleg skýring er að hormónar leiki stærra hlutverk í starfsemi ónæmiskerfisins en áður var talið. Estrógen örvar til dæmis ónæmisviðbrögð í frumum og X-litningurinn virðist innihalda mikið af nauðsynlegum erfðafræðilegum upplýsingum fyrir ónæmiskerfið. Þeir sem fæðast með tvo X-litninga gætu því sýnt önnur viðbrögð en fólk með XY-litninga. 

Konur eru ekki litlir karlar

Nýja danska rannsóknin, sem getið er um hér að ofan, bendir til þess að verulegir misbrestir séu á því að líffræðilegt kyn sé haft til hliðsjónar í COVID-rannsóknum til þessa og höfundarnir segja að það geti verið lífshættulegt fyrir bæði konur og karla. 

Sem dæmi má nefna 11 rannsóknir sem meðal annars beindust að virkni malaríulyfsins hydroxychloroquine, sem hefur verið nefnt sem mögulegt vopn í baráttunni við COVID-19 þrátt fyrir lítinn stuðning í vísindasamfélaginu. Engin af þeim rannsóknum greindi niðurstöðurnar eftir kyni, þrátt fyrir að vitað sé að lyfið geti valdið hjartaáföllum kvenna mun frekar en karla. Konur fá oftar og verri hjartsláttartruflanir af því að taka lyfið en ekkert tillit var tekið til þess í niðurstöðunum.

„Konur eru ekki bara litlir karlmenn,“ segir Cara Tannenbaum, sem stýrir rannsóknum í lyfjafræði fyrir Canadian Institute of Health Research. „Við höfum annan hormónabúskap, minni nýru og meiri fitulög þar sem lyf geta safnast fyrir. Það eru svo margar ástæður fyrir því að svona lagað geti farið úrskeiðis,“ segir hún og vísar þar til þess að hefð sé fyrir því í rannsóknum að líta á karlmenn sem normið.

Ógn við heilsu kvenna

Bandarísk rannsókn frá árinu 2001 sýndi að af þeim tíu lyfjum sem höfðu verið tekin af markaði vegna hættulegra aukaverkana á fjögurra ára tímabili reyndust átta þeirra vera sérstaklega hættuleg konum. Ástæðan var sögð tregða vísindasamfélagsins til að kynjagreina niðurstöður lyfjarannsókna sem oft bitnar á konum þar sem þær eru álitnar frávik frá normi karlmannsins.

Höfundar dönsku rannsóknarinnar benda á að hefð hafi smám saman myndast fyrir því eftir seinni heimsstyrjöld að útiloka hreinlega konur úr rannsóknum á grundvelli þess að ný lyf geti verið hættuleg fyrir fóstur og móðurlíf. Þetta hafi smám saman tekið að breytast upp úr 1990 en þróunin sé hæg og þessar fregnir af ókynjagreindum COVID-19 rannsóknum bendi til þess að enn sé langt í land. Til skemmri tíma litið ógni það heilsu kvenna sem verði látnar taka ný lyf við veirunni án þess að fyrir liggi hvort þau séu sérstaklega skaðleg konum.

Við þetta bætast félagslegir þættir. UN Gender Tracker á vegum Sameinuðu þjóðanna birti í vikunni nýja samantekt upplýsinga um þau áhrif sem COVID-19 faraldurinn hefur haft á konur í 206 löndum. Heimilisofbeldi hefur aukist mikið, í mörgum löndum eru konur og kvennastéttir að bera þungann af álaginu á heilbrigðiskerfið og efnahagslegt öryggi kvenna hefur almennt minnkað á heimsvísu í faraldrinum þar sem hann dregur úr atvinnutækifærum utan heimilisins. Bandaríska ráðgjafarfyrirtækið McKinsey Global Institute segir að konur séu að jafnaði í tæplega tvisvar sinnum meiri hættu á að missa vinnuna í faraldrinum en karlmenn.