Verðlagsstofa skiptaverðs hefur fundið þriggja blaðsíðna skjal sem unnið var af starfsmanni. Hefur það titilinn „Greining á sölu á óunnum karfa sem fluttur var til Þýskalands á árunum 2008 og 2009“. Þetta kemur fram í yfirlýsingu frá stofunni í dag.
Er þetta sama skjal og birt var í Kastljósþætti 2012. Hefur útgerðarfyrirtækið Samherji ýmist haldið því fram að gögnin væru fölsuð, þau hefðu aldrei verið til eða við þau hefði verið átt. Fjallar fyrirtækið um málið á heimasíðu sinni í dag og birtir skjalið.
„Skjal það sem Ríkisútvarpið byggði umfjöllun Kastljóss á hinn 27. mars 2012 er nú komið í leitirnar,“ segir á vef Samherja. „Ekki er um skýrslu að ræða heldur þriggja blaðsíðna óundirritað og ódagsett vinnuskjal um karfaútflutning án efnislegrar niðurstöðu. Ekkert í skjalinu styður þær ásakanir sem settar voru fram á hendur Samherja í Kastljósi.“
Samherji hefur undanfarið birt myndbönd þess efnis að RÚV hafi falsað gögnin eða þau sett fram á villandi hátt. Í myndbandi með titlinum „
„Skjalið sem var aðal heimild Kastljóss við gerð sjónvarpsþáttarins 27. mars 2012 og ítrekað var vísað til sem „skýrslu Verðlagsstofu skiptaverðs“ var Excel-skjal sem ekki hafði verið lagt efnislegt mat á og ekki hafði að geyma niðurstöðu,“ segir í texta í myndbandi Samherja. Nú, aðeins tveimur dögum síðar, segir fyrirtækið að á öðru skjali hafi verið byggt, enda hafi það komið í leitirnar.
Verðlagsstofa hafði áður sagst hafa tekið saman upplýsingar um karfaútflutning í Excel-skjali og sent úrskurðarnefnd sjómanna og útvegsmanna árið 2012. Stangaðist þetta alfarið á við fullyrðingar sem Samherji setti fram í myndbandi þar sem haldið var fram að Helgi Seljan, fréttamaður RÚV, hefði átt við upplýsingarnar. Gögnin voru lögð til grundvallar fréttaflutnings RÚV um Samherja árið 2012, sem leiddi til þess að Seðlabankinn óskaði eftir húsleit hjá fyrirtækinu vegna gruns um gjaldeyrisbrot.
Fundu skjalið á aflögðu gagnadrifi
Verðlagsstofa skiptaverðs sendi frá sér nýja yfirlýsingu vegna málsins í dag. „Við áframhaldandi leit í gögnum VSS að upplýsingum sem varða útflutning á karfa á þessum árum hefur komið í leitirnar vinnuskjal með greiningu á sölu á óunnum karfa sem fluttur var til Þýskalands á árunum 2008 og 2009. Vinnuskjalið sem ber yfirskriftina: „Greining á sölu á óunnum karfa sem fluttur var til Þýskalands á árunum 2008 og 2009“ var tekið saman af þáverandi starfsmanni VSS og sent úrskurðarnefnd í apríl 2010. Viðkomandi starfsmaður lét af störfum hjá Verðlagsstofu vorið 2010.“
„Í lok skjalsins dregur þáverandi starfsmaður VSS ályktun af þessum gögnum í nokkrum línum“
Skjalið er þrjár blaðsíður, ódagsett og óundirritað og inniheldur töflur og tölulegar upplýsingar um útflutning á óunnum karfa til Þýskalands árin 2008 og 2009, um meðalverð og magn í beinni sölu og á markaði innanlands þessi ár ásamt yfirliti um útgefin meðalviðmiðunarverð á karfa hjá VSS eftir mánuðum árin 2008 og 2009. „Í lok skjalsins dregur þáverandi starfsmaður VSS ályktun af þessum gögnum í nokkrum línum,“ segir í yfirlýsingunni.
„Ástæða þess að ekki var getið um tilvist þessa skjals í fyrri yfirlýsingu VSS frá 12. ágúst er að það fannst ekki fyrr en nýlega þar sem það var vistað utan hefðbundins skjalakerfis VSS aflögðu gagnadrifi sem núverandi starfsmenn hafa fæstir aðgang að.“
Sögðu fréttaflutning RÚV villandi
Helgi Áss Grétarsson, lögfræðingur og stórmeistari í skák, var fenginn til viðtals í nýjasta myndbandi Samherja. „Skýrsla innifelur venjulega í sér samkvæmt hefðbundnum skilningi annars vegar upplýsingar um staðreyndir, til dæmis tölulegar upplýsingar, og hins vegar mat þess sem semur skýrsluna um hvað sé satt og rétt og hvað er það sem skiptir máli,“ sagði Helgi Áss í þættinum.
„Þú ert að gefa í skyn að gagn sem þú ert að vinna með er sterkara sönnunargagn en tilefni er til að ætla“
Vísaði hann í að Verðlagsstofa hafi einungis fundið Excel-skjal. „En þegar þú setur tölurnar fram eins og var gert í þessum Kastljósþætti með þeim hráa hætti sem gert var að mínu mati, þá ertu að gefa villandi mynd af málinu og líka með hvaða hætti í raun og veru þú ert að vísa til sönnunargagnsins,“ sagði hann. „Þú ert að gefa í skyn að gagn sem þú ert að vinna með er sterkara sönnunargagn en tilefni er til að ætla.“
Björgólfur Jóhannsson forstjóri bætti því við í myndbandinu að það rýrði trúverðugleika RÚV að áhöld væru um hvaða gögn væri verið að fjalla um í þættinum. Nú er hins vegar ljóst að Kastljós byggði umfjöllunina á skjalinu sem birt var í þættinum, sem merkt var sem greining og hafði að geyma kafla í lok þess þar sem upplýsingarnar voru dregnar saman.
Í þeim kafla fjallar starfsmaðurinn um gögnin. „Í ljós kemur að Samherji hf. er að greiða lægstu verðin en það fyrirtæki er eina fyrirtækið sem er að selja karfa í eigin vinnslu í Þýskalandi það er um er að ræða beina sölu,“ segir í lok skjalsins. „Þau verð eru þó langt yfir þeim verðum sem fengust fyrir karfann í beinni sölu innanlands. Ef árin eru borin saman þá hafa þau verð sem Samherji hf. er að greiða hækkað verulega milli ára miðað við verð á uppboðsmarkaði í Þýskalandi.“
Hélt Kastljós því fram í þessu samhengi að Samherji hefði selt dótturfélagi sínu karfa á undirverði. Skattalög hafi lagt bann við því að viðskipti tengdra aðila færu fram á lægra verði en almennt tíðkast. Lög um gjaldeyrisvarnir væru samhljóða og í kjölfar þess að hafa fengið gögnin í hendurnar hafi gjaldeyriseftirlit Seðlabankans hafið rannsókn sem leiddi til húsleitarinnar hjá Samherja.
Athugasemdir