Vefsíðan Chansluts, sem hefur verið helsti vettvangur þeirra sem beita stafrænu kynferðisofbeldi á Íslandi, hefur verið tekin niður. Á síðunni dreifðu notendur nektarmyndum og myndböndum, því sem næst eingöngu af stúlkum og í mörgum tilvikum ólögráða stúlkum, án þeirra samþykkis auk þess sem síðan var notuð sem vettvangur til að kalla eftir slíkum myndum af nafngreindum stúlkum eða hópum kvenna. Síðan var tekin yfir og henni lokað af öðrum aðila. Hins vegar hefur það efni sem inn á síðunni var, í það minnsta að miklu leyti, verið flutt á annað lén.

Lén síðunnar Chansluts var yfirtekið af fyrirtækinu Dynadot, sem sinnir skráningu léna á Internetinu fyrir viðskiptavini sína. Leiða má líkum að því að einhver viðskiptavinur fyrirtækisins hafi fengið það til að taka yfir lén síðunnar í þeim eina tilgangi að loka henni. Síðunni var lokað 17. júlí síðastliðinn.

Önnur síða með sömu virkni hefur hins vegar verið opnuð í stað Chansluts og virðist sem megnið af því efni, myndum, myndböndum og spjallþráðum, sem áður voru á Chansluts hafi verið flutt þangað yfir. Sú síða er augljóslega virk en nýjustu innlegg á henni eru frá deginum í dag, 14. ágúst.

Myndir af stúlkum á grunnskólaaldri birtar

Síðan Chansluts hefur verið til opinberrar umræðu á Íslandi um margra ára skeið. Hildur Friðriksdóttir gerði rannsókn á kynferðislegu ofbeldi í formi myndbirting í meistarverkefni sínu í félagsvísindum við Háskólann á Akureyri og í kynningu rannsókn hennar, sem meðal annars er vitnað til í skýrslu forsætisráðuneytisins um kynferðislega friðhelgi frá því í janúar á þessu ári sem María Rún Bjarnadóttir lögfræðingur vann um stafrænt kynferðisofbeldi, kemur fram að árið 2017 hafi verið að finna 56 síður af efni á síðunni. Á hinni nýju síðu, þangað sem efnið hefur nú verið flutt, eru síðurnar nú 197 talsins, og hefur því efnismagnið á síðunni því sem næst ferfaldast á þremur árum.

Í greiningu Hildar kom fram að þá hefði 730 nektarmyndir verið að finna á síðunni, í 96 prósentum tilvika af stúlkum. Í mörgum tilvikum hefði verið að finna persónugreinanlegar upplýsingar um stúlkurnar á myndunum, nöfn, búsetu, samfélagsmiðlareikninga eða skóla. Í þeim tilfellum þar sem aldur hefði verið tilgreindur var hann í flestum tilfellum 15 til 18 ára. 33 einstaklingar vorur aldursgreindir og þar af voru 25 undir lögaldri, þar af 12 á grunnskólaaldri. Myndirnar hefðu margar borið með sér að vera ófalsaðar og teknar með samþykki, en þeim síðan verið dreift áfram án samþykkis.

Kallað eftir myndbandi eftir að greint var frá kæru

Kynferðisbrotadeild lögreglunnar hefur um langa hríð haft vitneskju um síðuna og hafa ítrekað rannsakað mál sem varða birtingu kynferðislegra mynda af fólki, og börnum, á henni, sem og annars staðar á netinu. Samkvæmt upplýsingum Stundarinnar standa nú yfir rannsóknir vegna myndbirtinga af ólögráða börnum á Chansluts hjá lögreglunni. Hins vegar séu málin erfið viðureignar þar eð þeir sem birta myndirnar gera það í skjóli nafnleyndar enda eru vefsíður af þessu tagi til þess gerðar að leyna því hverjir haldi þeim úti og hverjir birti þar efni. Þá sé síðan vistuð erlendis sem geri íslenskum yfirvöldum óhægt um vik að kalla eftir upplýsingum um þá sem birta þar efni, draga þá til ábyrgðar eða loka þeim.

„Ef þið finnið video-ið og horfið, skulið þið gera ykkur grein fyrir því að þetta er alvarlegt kynferðisbrot gegn mér sem þið eruð að horfa á!“

Í janúar árið 2016 fjallaði Stundin um mál Júlíu Birgisdóttur, sem kærði mann fyrir að taka upp kynlífsmyndband af henni og dreifa því á netinu. Júlía hafði áður, í desember 2015, stigið fram og sagt sögu sína í Kastljósi. Eftir umfjöllun um málið kallaði notandi á Chansluts eftir því hvort einhver ætti myndbandið af Júlíu, aðeins klukkustund eftir að Kastljósþátturinn var sýndur. Júlía sagði í samtali við Stundina að myndbandið hefði verið birt á síðunni en væri farið þaðan út.

Júlía lagði áherslu á að ekki aðeins hefði sá sem dreifði myndbandinu brotið gegn henni, heldur einnig þeir sem á það horfðu. „Til þeirra sem vilja finna myndbandið og horfa á segi ég: Ef þið finnið video-ið og horfið, skulið þið gera ykkur grein fyrir því að þetta er alvarlegt kynferðisbrot gegn mér sem þið eruð að horfa á! Þið eruð ekkert betri en sá sem tók það upp og dreifði því. Skömmin er ekki mín! Hún er ykkar!“ skrifaði Júlía á Facebook-síðu sína eftir að Kastljósþátturinn var sýndur.

Frumvarp um refsiheimildir dagaði uppi

Helgi Hrafn Gunnarsson, þingmaður Pírata, lagði í desember 2017 fram frumvarp á Alþingi til breytinga á almennum hegningarlögum þar sem gera átti stafrænt kynferðisofbeldi refsivert. „Hver sem af ásetningi dreifir mynd- eða hljóðefni sem sýnir nekt eða kynferðislega hegðun einstaklings án samþykkis hans skal sæta fangelsi allt að 6 árum,“ sagði í frumvarpinu en meðflutningsmenn Helga komu úr Samfylkingu, Vinstri grænum, Miðflokki, Flokki fólksins og Viðreisn. Frumvarpið sofnaði í meðförum allsherjar- og menntamálanefndar en Helgi endurflutti það í október árið 2018 og hafði þá Líneik Anna Sævarsdóttir, þingkona Framsóknarflokksins bæst í hóp meðflutningsmanna. Málið gekk á ný til allsherjar- og menntamálanefndar og var ekki afgreitt út úr nefndinni. Því eru ekki fortakslaus refsiréttarákvæði til staðar í íslenskum lögum er varða starfænt kynferðisofbeldi.

Boða lagabreytingar í haust

Í mars 2018 skipaði Katrín Jakobsdóttir stýrihóp um heildstæðar úrbætur að er varðar kynferðislegt ofbeldi. Meðal hlutverka stýrihópsins er að móta stefnu um aðgerðir gegn stafrænu kynferðisofbeldi. 10. mars á þessu ári lagði forsætisráðherra fram þingsályktunartillögu um forvarnir gegn kynferðislegu og kynbundnu ofbeldi og áreitni, ásamt áætlun fyrir árin 2021–2025. Í þingsályktunartillögunni, sem byggir á starfi stýrihópsins, segir um stafrænt kynferðisofbeldi: „Ráðist verði í fræðsluátak um kynferðislega friðhelgi, einkum um eðli og afleiðingar stafræns kynferðisofbeldis, samhliða aukinni kennslu í grunn- og framhaldsskólum.“ Annað kemur ekki fram um stafrænt kynferðisofbeldi í tillögunni, sem samþykkt var 3. júní síðastliðinn.

Í skýrslu Maríu Rúnar Bjarnadóttur, um kynferðislega friðhelgi, sem nefnd er hér að framan kemur fram að gildandi löggjöf veiti ekki kynferðislegri friðhelgi einstaklinga fullnægjandi vernd. Katrín Jakobsdóttir forsætisráðherra greindi frá því í svari við fyrirspurn Líneikar Önnu Sævarsdóttur á Alþingi í maí síðastliðnum að dómsmálaráðherra, Áslaugu Örnu Sigurbjörnsdóttur, hefði verið falið að ráðast í endurskoðun á löggjöf á grunni skýrslu Maríu Rúnar og tillagna stýrihópsins. „Þar er meðal annars lagt til að bætt verði sérstöku ákvæði við kynferðisbrotakafla almennra hegningarlaga sem gerir brot á kynferðislegri friðhelgi einstaklinga, til að mynda með birtingu og dreifingu efnis á netinu, refsivert,“ sagði Katrín þá. Enn hefur þó slíkt frumvarp ekki litið dagsins ljós en reiknað er með að það verði lagt fram á komandi hausti.