Enginn flótti hefur brostið á í röðum Íslendinga sem styðja hjálpar- og mannúðarsamtök, þrátt fyrir COVID-19 faraldurinn. Í einhverjum tilvikum má greina eilitla fækkun en í öðrum hefur þeim, sem styðja hjálparstarf, fjölgað frekar en hitt. Starfsemi þeirra samtaka sem Stundin hafði samband við hefur þó öll orðið þyngri vegna kórónaveirufaraldursins og einkum er það vegna þess ótryggs ástands erlendis, þar sem sum samtakanna halda úti starfsemi. 

Hjá UNICEF á Íslandi, landsnefnd Barnahjálpar Sameinuðu þjóðanna, hefur fólk ekki greint fækkun í hópi stuðningsaðila eða samdrátt í framlögum þeirra.  „Svo skemmtilega - og heppilega - vill til að fólk á Íslandi virðist þvert á móti hafa þjappað sér saman um að gleyma ekki börnum í neyð. Þó að ástandið sé kannski skítt hjá okkur, þá er það alltaf verra hjá þeim,“ segir Sigurður Mikael Jónsson, upplýsingafulltrúi UNICEF.

Sigurður Mikael segir að samtökin hafi fengið góðan stuðning við COVID-19 neyðarsöfnun UNICEF nýverið og þá hafi Íslendingar tekið mjög vel í Sannar gjafir, verkefni samtakanna þar sem meðal annars hefur verið seld vernd fyrir heilbrigðisstarfsfólk, handsápur og fleira sem tengist faraldrinum.  „Okkar mikilvægasta og tryggasta bakland er svo auðvitað Heimsforeldrar og þar hefur fólk ekki látið neinn bilbug á sér finna.“

Mikilvægara en nokkru sinni að gæta að mannréttindum

Anna Lúðvíksdóttir, framkvæmdastýra Amnesty International á Íslandi, segir að COVID-19 faraldurinn hafi haft áhrif á starfsemi samtakanna, einkum hvað varðar mikilvægi þess að fylgjast með stöðu mannréttindamála í faraldrinum. „Eins og staðan er núna hafa verið einhverjar úrsagnir þar sem tiltekið hefur verið að fólk hafi misst vinnuna eða að það sé óöruggt með tekjur sínar. Heildarfjöldi úrsagna er hins vegar ekkert meiri heldur en í venjulegu árferði. Við höfum síðan lagt áherslu á að koma þeim skilaboðum út til almennings að nú skipti mjög miklu máli að gæta að mannréttindum. Í svona ástandi er hætta á að yfirvöld nýti sér stöðuna til að skerða mannréttindi á einn eða annan hátt, eins og tjáningarfrelsið eða friðhelgi einkalífs. Þess vegna er ekki síður nú en áður mikilvægt að Amnesty International sé í stakk búið til að fylgjast með og vekja athygli á því ef mannréttindi eru brotin, og það höfum við verið að gera.“ 

„Við finnum fyrir meiri velvild núna heldur en í meðalári“

Hjá Rauða krossinum hefur orðið meiri fjölgun í hópi Mannvina, stuðningsaðila samtakanna, upp á síðkastið heldur en oft áður, að sögn Brynhildar Bolladóttur, upplýsingafulltrúa. „Við finnum fyrir meiri velvild núna heldur en í meðalári. Almenningur hefur því þjappað sér saman utan um okkar starfsemi. Við höfum hins vegar orðið fyrir gríðarlegu tekjutapi sökum þess að Rauði krossinn er einn af eigendum Íslandsspila, sem reka spilakassana sem var lokað vegna samkomubannsins. Þess vegna hafa mannvinir aldrei verið mikilvægari í okkar starfi, vegna þess að sá tekjustofn er horfinn.“

Brynhildur segir að sömuleiðis hafi tekjur af rekstri verslana Rauða krossins dregist verulega saman, enda hafi þurft ýmist að loka þeim eða draga úr rekstri þeirra. „Fólk er bara búið að vera heima hjá sér og því ekki í verslunum. Við vonumst til að núna, þegar samfélagið fer að opnast aðeins meira, muni salan þar glæðast á ný.“

Sjálfboðaliðar hafa þurft að draga sig til baka

Starf ABC barnahjálparinnar hefur orðið fyrir höggi en samtökin halda úti starfsemi í sjö ríkjum Afríku og Asíu. „Við fengum til að mynda skipun um að öll börn þyrftu að yfirgefa heimavistina sem við rekum í Nairobi í Kenía, sem er auðvitað afleitt ,“ segir Laufey Birgisdóttir framkvæmdastýra samtakanna.

Hvað varðar störfin hér heima segir Laufey að mikið af þeim sjálfboðaliðum, sem starfi fyrir samtökin, séu fólk sem glími við undirliggjandi sjúkdóma og hafi þar með þurft að draga sig út úr starfinu. Af þeim sökum hafi þurft að loka öðrum nytjamarkaði samtakanna vegna manneklu. 

„Við hins vegar höfum áhyggjur af því hvað getur gerst núna um mánaðarmótin, þegar margir missa vinnuna“

Þegar kemur að annarri fjáröflun segir Laufey að mikið hafi dregið úr framlögum sem komi í gegnum söfnunarbauka. Ástæðan sé auðvitað sú að fólk sé einfaldlega minna á ferðinni og fari ekki í verslanir þar sem baukarnir séu. Þá hafi verkefninu Börn hjálpa börnum, sem venjulega standi yfir í febrúar til apríl, verið að mestu frestað. Þeir fjármunir sem komi þar inn standi að öllu jöfnu undir byggingaframkvæmdum erlendis. „Okkar grunnrekstur, fyrir utan þetta, eru síðan stuðningur við börn til náms. Mjög fáir hafa sagt upp stuðningi við börnin. Við hins vegar höfum áhyggjur af því hvað getur gerst núna um mánaðarmótin, þegar margir missa vinnuna.“

Laufey bætir við að eftir að COVID-19 faraldurinn fór að hafa áhrif í þeim löndum þar sem samtökin halda úti starfsemi hafi þau haft samband við stuðningsaðila sína og hafið söfnun til að geta aukið við matargjafir til foreldra barnanna sem samtökn styðja. Á tveggja vikna tímabili safnaðist 1,1 milljón króna sem þegar hefur verið nýtt til þessara efna. 

Hæg niðursveifla síðustu misseri

Verkefni SOS barnaþorpanna hafa þyngst verulega að sögn Ragnars Schram, framkvæmdastjóra þeirra. Kostnaður við starfsemina úti hafi aukist verulega með hækkandi vöruverði, aukinni verðbólgu og vöruskorti. Þá hafi kostnaður vegna heilbrigðisþjónustu aukist talsvert og auk þess þurfi að kosta meiru til við að vernda börnin og þorpin. 

„Hvað varðar stöðuna hér heima, þá hefur eitthvað verið um að fólk hafi samband og segi upp stuðningi en við merkjum ekki neitt fall vegna COVID-19. Það verður hins vegar að segjast að í um eitt og hálft ár, eða kannski sérstaklega frá falli WOW air í mars á síðasta ári, þá hefur verið smá niðursveifla hjá okkur í fjölda styrktaraðila. Á móti kemur að þeir sem hafa haldið áfram að styrkja okkur hafa heldur gefið í, svo við höfum ekki séð lækkun í heildarframlögum. En það er svoleiðis að eftir að við fórum að sjá blikur á lofti í efnahagslífinu hefur heldur fækkað í hópi stuðningsaðila hjá okkur. Við skulum heldur ekki gleyma því að nú eru tugir þúsunda að missa vinnuna og maður veit ekki hvað gerist í framhaldinu vegna þess. Við höfum af því allnokkrar áhyggjur,“ segir Ragnar.