Taxtalaunahækkun hjúkrunarfræðinga á tæpum fjórum árum verður minni en launahækkun þingmanna sem uppvíst varð um nýlega, samkvæmt nýundirrituðum kjarasamningi fjármálaráðuneytisins við hjúkrunarfræðinga. Það segir hins vegar ekki alla söguna.
Hjúkrunarfræðingar hafa verið beðnir um að halda trúnað um samninginn og ræða hann ekki opinberlega, á meðan hann er í samþykktar- og kynningarferli.
Stundin hefur hins vegar kjarasamningsdrögin undir höndum og greinir hér frá efni hans. Samningurinn hefur ekki verið samþykktur af hjúkrunarfræðingum, en Félag íslenskra hjúkrunarfræðinga kynnti hann félagsmönnum í fyrradag, sem þurfa að samþykkja hann eða hafna honum fyrir mánaðarlok. Atkvæðagreiðslan hefst á miðvikudag.
Hjúkrunarfræðingar hafa nú verið samningslausir í rúmt ár. Umræddur kjarasamningur gildir um tímabilið frá 1. apríl 2019 til 31. mars 2023.
Hafa ber í huga að samningarnir eru flóknir, og í þeim er kveðið á um ýmsar viðbætur og skerðingar, svo sem hækkun vaktaálags um nætur og jól, og svo minnkaðan vinnutíma með afnámi skipulagðra kaffihléa. Þannig eru kjarasamningarnir illa samanburðarhæfir við kjör margra annarra stétta, svo sem þingmanna, og áhrif samninganna misjöfn eftir einstaklingum.
Taxtalaun hækka um 68 þúsund krónur
Í kjarasamningnum, sem gildir yfir fjögurra ára tímabil, er hjúkrunarfræðingum veitt taxtalaunahækkun sem nemur 68 þúsund krónur í heildina, í árlegum skrefum.
Samhliða þessu verða álagslaun fyrir næturvinnu og vaktir á stórhátíðardögum, aðfangadagskvöld og nýársnótt, hækkuð töluvert, eða um 10 til 30 prósentustig.
Undanfarið hefur hins vegar verið í gildi sérstakur vaktaálagsauki. Fréttir voru af honum um síðustu mánaðarmót, þegar laun hjúkrunarfræðinga lækkuðu um allt að tugi þúsunda króna, vegna þess að vaktaálagsaukinn hafði runnið út. Úrræðinu hefur verið beitt frá árinu 2017 til þess að „auka hvata hjúkrunarfræðinga til þess að sinna vinnuskyldu sinni utan dagvinnumarka“.
„Þetta er engin kjarabót fyrir okkur sem erum í dagvinnu.“
Hækkun vaktaálags gagnast hins vegar lítið hjúkrunarfræðingum sem vinna dagvinnu. Hjúkrunarfræðingur sem Stundin ræddi við sagði dagvinnufólk vera óánægt með samninginn, þótt hann gæti reynst ágætur þeim sem vinna kvöld- og næturvinnu: „Þetta er engin kjarabót fyrir okkur sem erum í dagvinnu. Stærsta kjarabótin er fyrir þær sem eru á þrískiptum vöktum; dag-, kvöld- og næturvinnu. Það eru ekkert rosalega margir í þeim pakka. Stór hluti hjúkrunarfræðinga eru einstæðar mæður. Það geta ekki allir unnið á næturnar og á kvöldin. Þetta er svolítið andfemínískur samningur, að því leyti.“
Í samningnum er opnað á styttingu vinnuvikunnar niður í 36 tíma, en með því að afnema greiðslur fyrir kaffitíma. Í eldri samningi hjúkrunarfræðinga er ákvæði um fastar yfirvinnugreiðslur vegna kaffitíma sem fólk nái fyrirsjáanlega ekki að nýta.
Óttast að lækka í launum
Sumir óttast að lækka í launum vegna nýja kjarasamningsins. Það getur tæknilega séð gerst á næsta ári þegar yfirvinnugreiðslur vegna ótekinna kaffitíma eru fjarlægðar, jafnvel þótt taxtahækkun upp á 35 þúsund krónur á mánuði hafi átt sér stað.
„Við eigum enga kaffitíma, þetta er kannski eina yfirvinnan sem fólk fær,“ segir hjúkrunarfræðingurinn. „Það getur verið 40 til 50 þúsund á mánuði. Við styttingu vinnuvikunnar er þetta tekið út. Það er loforð um að enginn lækki í launum, en það er ekki kjarasamningsbundið.“
Ánægja ríkir um ákveðin ákvæði samningsins, til dæmis að nýútskrifaðir hjúkrunarfræðingar fái strax í upphafi 30 orlofsdaga á ári, í stað 24 orlofsdaga. Þetta gagnast þó ekki þeim sem hafa starfað lengi.
Þá verður innleitt að hjúkrunarfræðingar fá tíu daga í endurmenntun á hverju ári, en áður hafði starfsmönnum verið heimilt að biðja um námsleyfi, án fullvissu um samþykki.
„Það sem mér finnst vera best við þennan samning er að það er búið að tryggja okkur 10 daga endurmenntun. Við þurfum að uppfæra þekkinguna okkar. Að fara á námskeið og ráðstefnur er nauðsynlegur hluti af starfinu,“ segir hjúkrunarfræðingurinn.
„Það sem mér finnst vera best við þennan samning er að það er búið að tryggja okkur 10 daga endurmenntun.“
Eftir að allar taxtahækkanir hafa verið teknar inn í myndina verða byrjunarlaun hjúkrunarfræðinga 410 þúsund krónur á mánuði árið 2022.
Annar hjúkrunarfræðingur sem Stundin ræddi við í gær sagði marga vera „í sjokki“ yfir samningunum. „Þetta eru nánast engar launahækkanir, fólk átti von á talsvert meiru og ég heyri að mörgum finnst þetta móðgandi. Þetta eru hrikaleg vonbrigði, ég get ekki orðað þetta neitt öðruvísi.“
Hjúkrunarfræðingar beðnir að ræða ekki samninginn
Samkvæmt heimildum Stundarinnar fór formaður félagsins, Guðbjörg Pálsdóttir, sérstaklega fram á það við félagsmenn að ræða ekki samninginn opinberlega, á kynningarfundi sem haldinn var í fyrradag og var streymt í gegnum fjarfundarbúnað.
Umræðum sem innifela upplýsingar um samninginn hefur verið eytt af Facebook-síðunni Bakland hjúkrunarfræðinga. Þar hefur þeim tilmælum verið beint að hjúkrunarfræðingum að beina spurningum sínum að tölvupóstfanginu kjarasamningar@hjukrun.is og nálagst kynningarefni á Mínum síðum á hjukrun.is, sem er á vegum Félags íslenskra hjúkrunarfræðinga.
„Spurningum og frekari umræðum um samninginn verður ekki svarað á samfélagsmiðlum,“ segir í innleggi stjórnanda á Baklandi hjúkrunarfræðinga.
„Skrítið,“ segir hjúkrunarfræðingur í samtali við Stundina. „Það er verið að loka heilum deildum vegna þess að það vantar hjúkrunarfræðinga. Þetta varðar alveg almenning.“
Markmið að bæta heilsu starfsmanna
Yfirlýst markmið samninganna, sem tilgreind eru í viðauka, eru meðal annars að stytta vinnuvikuna, draga úr þörf og hvata til yfirvinnu, bæta samþættingu starfs og einkalífs, gera vaktavinnu eftirsóknarverðari, bæta heilsu starfsfólks og að vinnutími og að laun taki betur mið af vaktabyrði og „verðmæti staðins tíma“.
Gerðar verða mælingar til að fylgja eftir markmiðunum. „Á samningstímanum verða framkvæmdar reglulegar mælingar til að leggja mat á áhrif kerfisbreytinganna á starfsfólk og starfsemi stofnana. Mælingarnar skulu vera mánaðarlegar eða reglubundnar á 3-12 mánaða fresti, ýmist gerðar með upplýsingum úr launa- eða mannauðskerfum, með spurningakönnunum eða öðrum hætti,“ segir í viðauka samningsins.
Kaffihlé hætt til að stytta vinnutíma
Ákvæði kjarasamnings sem kveða á um kaffihlé verða fjarlægð og það sett í hendurnar hverrar stofnunar fyrir sig að semja um útfærslu, sem geti annað hvort verið eins og áður eða kveðið á um vinnutímastyttingu með því að fjarlægja kaffihlé.
Þannig verður unnt að stytta vinnutíma niður í 36 tíma á viku, með því að stytta hlé. „En við þurfum að sleppa kaffitímunum okkar á móti. Þannig að þetta er ekki hrein stytting á vinnutíma,“ sagði hjúkrunarfræðingur í samtali við Stundina í gær.
„Þannig að þetta er ekki hrein stytting á vinnutíma“
Í kjarasamningnum er hins vegar tilgreint að vinnutími verður 40 stundir á viku, „nema um skemmri vinnutíma sé sérstaklega samið“.
Í fyrri kjarasamningi átti starfsmaður áður „rétt á a.m.k. 15 mínútna hléi ef daglegur vinnutími hans er lengri en 6 klukkustundir“.
Hætt verður að greiða starfsfólki í vaktavinnu aukalega laun sem nemur 25 mínútum í yfirvinnu fyrir hverja vakt vegna ótekins kaffihlés.
Nú verður grein samnings sem ákvarðar kaffitíma fjarlægð og svigrúmið nýtt til þess að stytta vinnutíma.
Hugsanleg lækkun verður á launum í veikindaleyfi, þar sem breytingagjald vegna fyrirvaralítilla breytinga á vöktum, sem hefur verið tveir til þrír yfirvinnutímar, verður ekki tekið inn í meðaltalslaunin sem greidd eru í veikindaleyfi.
Þá eiga starfsmenn nú rétt á fríi í stað þess að taka bakvaktir. „Starfsmaður á rétt á fríi í stað greiðslu álags fyrir bakvakt. 20 mínútna frí jafngildir 33,33% vaktaálagi, 27 mínútna frí jafngildir 45% vaktaálagi, 54 mínútna frí jafngildir 90% vaktaálagi.“
Atkvæðagreiðslan um samninginn hefst á miðvikudag.
Meiri launahækkun þingmanna og ráðherra
Taxtahækkun hjúkrunarfræðinga ein og sér er 68 þúsund krónur á fjórum árum, sem fyrr segir, en til samanburðar fá þingmenn rúmlega 69 þúsund króna hækkun á þingfararkaupi, samkvæmt hækkun sem átti að eiga sér stað um áramót.
Ákvörðun um launahækkun þingmanna varð opinber eftir að Vísir.is sendi fjármála- og efnahagsráðuneytinu sérstaka fyrirspurn um launaþróunina, í kjölfar þess að ráðuneytið hafði sent frá sér yfirlýsingu um hálfs árs frestun komandi launahækkunar æðstu ráða- og embættismanna, sem átti að eiga sér stað samkvæmt launavísitölu 1. júní næstkomandi. Í yfirlýsingunni var ekki nefnt að önnur launahækkun hefði átt sér stað. Þar áður fengu ráðherrar og þingmenn margumrædda 44% launahækkun í einu skrefi, eða sem nemur 340 þúsund krónum fyrir þingmenn og hálfri milljón fyrir ráðherra, sem Kjararáð ákvað sama dag og alþingiskosningar voru haldnar í október 2016. Forseti Íslands ákvað að gefa launahækkunina í kjölfarið og skoraði á Alþingi að breyta ákvörðun Kjararáðs.
Nýjasta hækkunin á launum þingmanna og fleiri hefur ekki komið til framkvæmda enn, vegna gaps í lögum.
Hafa ber í huga að hækkunartímabilið nær yfir skeið þar sem launavísitala hækkaði verulega, en Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn gerir hins vegar ráð fyrir því að hagvöxtur verði neikvæður í ár, sem nemur 7,2%, en aukist aftur um 6% á næsta ári.
Þess fyrir utan eru ýmsar breytingar á kjörum hjúkrunarfræðinga við nýja samninginn, sem hagnast þó mismunandi hópum misjafnlega vel.
„Það vantar yfir 400 hjúkrunarfræðinga bara á Landspítalanum. Landspítalinn er bara ekki samkeppnishæfur í launum,“ segir hjúkrunarfræðingur í samtali við Stundina.
Athugasemdir