Þrettán sænsk fyrirtæki eru svörtum lista Alþjóðabankans (World Bank) út af spillingarmálum, meðal annars mútugreiðslum, víðs vegar um heiminn. Sænska ríkissjónvarpið greinir frá þessu. Ekkert íslenskt fyrirtæki er á listanum, sem Alþjóðabankinn uppfærir reglulega. Þar eru hins vegar tvö norsk fyrirtæki, sjö dönsk og tvö finnsk. Ísland er því eina landið af Norðurlöndunum sem á ekkert fyrirtæki á svarta listanum.
Alls eru um 2000 fyrirtæki á listanum. Mismunandi er hversu lengi fyrirtækin eru á viðkomandi lista en Alþjóðabankinn hefur nú þegar ákveðið að sum fyrirtækin þurfi að vera þar í meira en 900 ár allt til 2999. Önnur fyrirtæki eru hins vegar einungis nokkur ár á listanum. Öll fyrirtækin sem lenda á listanum hafa verið þátttakendur í einhverjum þróunarverkefnum sem Alþjóðabankinn hefur fjármagnað víða um heiminn. Ef fyrirtæki lendir á svarta listanum þýðir það að þau fá ekki að hafa neina aðkomu að neinum verkefnum sem Alþjóðabankinn fjármagnar.
Sænska ríkissjónvarpið hefur það eftir sérfræðingi í mútubrotum, Natali Phálen, að Alþjóðabankinn telji að „spilling sé ein stærsta ógnin sem hóti þróunarverkefnum og baráttunni gegn fátækt“ í heiminum.
Ekki ígildi dóms
Sænska ríkissjónvarpið undirstrikar mikilvægi uppljóstrara í því að hafa komið upp um viðkomandi mútumál sem sænsku fyrirtækjunum er nú refsað fyrir. „Yfirleitt er þetta lokaður heimur. Mútumálin sem hafa verið opinberuð hjá sænskum fyrirtækjum hefðu ekki komið fram í dagsljósið án uppljóstrara. En nú eru þau á svörtum lista Alþjóðabankans,“ segir í frétt sænska miðilsins.
Sænska ríkissjónvarpið undirstrikar hins vegar að ekki beri að leggja veru umræddra fyrirtækja á listanum að jöfnu við dóm í sakamáli jafnvel þó að Alþjóðabankinn leggi mikla vinnu í rannsóknir á þeim áður en þau lenda á listanum.
Í nóvember í fyrra greindu Kveikur og Stundin, í samvinnu við Wikileaks, frá mútumáli útgerðarfélagsins Samherja í Namibíu og byggði sú umfjöllun á upplýsingum og gögnum frá fyrrverandi starfsmanni félagsins, Jóhannesi Stefánssyni.
Samherji getur hins vegar ekki lent á umræddum lista Alþjóðabankans þar sem það var ekki bankinn sem tók þátt í fjármögnun þeirra verkefna sem Samherji kom að í Afríkuríkinu. Mál Samherja í Namibíu er hins vegar keimlíkt málum margra þeirra fyrirtækja sem eru á umræddum lista. Aðrar alþjóðlegar stofnanir og samtök, meðal annars Transparency International, hafa hins vegar fjallað um Samherjamálið í sínum gögnum.
Gömul mál þar sem jafnvel dómar liggja fyrir
Málin sem tengjast sænskum fyrirtækjum eru flest hver margra ára gömul og hafa fallið dómar í einhverjum þeirra. Átta af fyrirtækjunum sem eru listanum tengjast til dæmis mútumálum sem voru opinberuð árið 2003.
Eitt af nýrri málunum sem tengist sænskum fyrirtækjum er mál orkufyrirtækisins GE Power Sweden sem í dag er í eigu bandarískju samsteypunnar General Electric. Áður var fyrirtækið í eigu Alstom Power og í tíð þess eiganda mútaði fyrirtækið embættismönnum í Litháen með 50 milljónum sænskra króna, rúmlega 550 milljónum íslenskra króna, til að fá verksamning í landinu. Mútugreiðslurnar áttu sér stað á árunum 2004 til 2010. og hófst rannsókn þess árið 2012. Samningurinn var virði tveggja milljarða sænskra króna, rúmlega 25 milljarða íslenskra króna. Verkefnið gekk út að hreinsa eitraðan reyk frá verksmiðju í Litháen. Samningurinn var fjármagnaður af Evrópska þróunarbankanum.
Í fyrra voru þrír af stjórnendum fyrirtækisins dæmdir í fangelsi í Bretlandi út af þessu mútumáli. Einn af þessum þremur var sænskur. 9 ár liðu því frá því að múturnar áttu sér stað þar til einhver var dæmdur fyrir þær og rannsóknin á málinu hófst sjö árum áður en dómur féll í því.
Af þessu sést hversu langan tíma það getur tekið fyrir mútubrot að koma upp á yfirborðið og hversu langt ferli getur legið á bak við rannsóknir og, eftir atvikum, dóma í slíkum málum.
Athugasemdir