Sveitarstjórnarfulltrúar Miðflokksins hafa áhyggjur af uppgangi popúlisma og að ekki sé gætt að lýðræðislegum sjónarmiðum og valddreifingu innan Sambands íslenskra sveitarfélaga. Miðflokkurinn sjálfur ber hins vegar greinilega merki popúlistaflokka og vitna rannsóknir þar um.

Sveitarstjórnarfulltrúarnir Tómas Ellert Tómasson, sem er bæjarfulltrúi Miðflokksins í Árborg, og Vigdís Hauksdóttir, borgarfulltrúi Miðflokksins í Reykjavík, hafa sent Sambandi íslenskra sveitarfélaga  erindi þar sem þau grennslast fyrir um störf starfshóps um endurskoðun á samþykktum sambandsins. Vísa þau til þess að eftir landsþing sambandsins í september 2018 hafi nokkrir þingfulltrúa lýst vonbrigðum sínum með hvernig staðið væri að kjöri í stjórn og til formennsku í sambandinu. „Mátti skilja á máli þeirra að um andlýðræðisleg vinnubrögð væri að ræða af hálfu yfirstjórnar sambandsins sem væru í engum takti við þá stefnu sem sambandið sjálft boðar, á tyllidögum,“ segir í erindi Miðflokksfólksins.

Í framhaldinum var samþykkt að ný stjórn sambandsins skipaði starfshóp til að endurskoða samþykktir þess er lúta að kosningu til stjórnar og embættis formanns. Var sá hópur skipaður undir lok árs 2018 og átti að ljúka störfum um síðustu áramót. Fara þau í erindi sínu fram á svör við því hvort gætt hafi verið að lýðræðislegum sjónarmiðum við skipan starfshópsins, hverjir skipi hann, hvort vinnu hans sé lokið og hvar og hvenær niðurstaða vinnunnar verði kynnt.

Taka undir áhyggjur framkvæmdastjóra ÖSE

Í erindi sínu vísa þau Vigdís og Tómas Ellert til viðtals við Ingibjörgu Sólrúnu Gísladóttur, framkvæmdastjóra lýðræðis- og mannréttindaskrifstofu Öryggis- og samvinnustofnunar Evrópu (ÖSE), í Kastljósi Ríkisútvarpsins 9. janúar síðastliðinn. Í erindi Miðflokksfólks segir að Ingibjörg Sólrún hafi í því viðtali sagt að vaxandi stuðningur við popúlistaflokka í Evrópu væri áhyggjuefni þar sem hugmyndir um valddreifingu og málamiðlanir væru á undanhaldi. Miðflokksfólk segir að það taki undir orð og áhyggjur Ingibjargar Sólrúnar og því óski þau svara um störf starfshópsins.

„Það er aukin pólarisering. Hún kemur meðal annars með popúlismanum sem gerir út á pólariseringu“

Í viðtalinu sagði Ingbjörg Sólrún ennfremur að fram væri að koma ný hugmynd um lýðræði sem fælist í því að hinir sterku væru sigurvegarar, að þeir tækju til sín allt vald í stað þess að deila því og gera málamiðlanir. „Það er aukin pólarisering. Hún kemur meðal annars með popúlismanum sem gerir út á pólariseringu. Sagan segir okkur að þar er mikil hætta á ferðum vegna þess að því meiri pólariseringu því meiri andúð sem við ölum á í samfélaginu þeim mun líklegra er að átök brjótist út.“

Miðflokkurinn er popúlistaflokkur

Í ítarlegri úttekt breska blaðsins Guardian frá því í nóvember 2018, um uppgang popúlistaflokka í Evrópu, er Miðflokkurinn sjálfur skilgreindur sem popúlistaflokkur. Meðal þeirra sem aðstoðuðu Guardian við greininguna voru Ólafur Þ. Harðarsson, stjórnmálafræðiprófessor við Háskóla Íslands, og Hulda Þórisdóttir, dósent við stjórnmálafræðideild sama skóla. Í umræddri umfjöllun eru popúlistaflokkar skilgreindir á nokk hefðbundinn hátt innan stjórnmálafræði, að popúlistaflokkar aðhyllist þá hugmyndafræði að samfélög skiptist í tvær andstæðar fylkingar, hreinlynt fólk annars vegar og spillta elítu hins vegar. Popúlistaflokkar halda þá á lofti þeirri skoðun að stjórnmál eigi að snúast um almannavilja en ekki elítisma.

„Mikil foringjadýrkun hefur verið einkennandi meðal flokksmanna sem hafa lofað formanninn ítrekað“

Í lokaritgerð Daða Ómarssonar við stjórnmálafræðideild Háskóla Íslands frá því í júní 2019 er fjallað um popúlisma í íslenskum stjórnmálum. Þar segir meðal annars: „Mikil foringjadýrkun hefur verið einkennandi meðal flokksmanna sem hafa lofað formanninn ítrekað enda er flokkurinn að mörgu leyti hugarfóstur formannsins.“ Þá er það niðurstaða Daða að skipulag og orðræða flokksins falli vel að skilgreiningu á popúlisma.

Blaðamaðurinn Gabríel Benjamin hefur undanfarin tvö ár unnið að rannsókn á hugtakinu popúlisma sem hluta af meistaraverkefni sínu í heimspeki við Háskóla íslands. Í grein sem birtist í Stundinni í júní 2018 lýsir hann þeim niðurstöðum sem hann hafði komist að, meðal annars því að Miðflokkurinn sé stærsta popúlíska hreyfing Íslands. Þá er það niðurstaða Gabríels að Vigdís Hauksdóttir, oddviti flokksins í Reykjavík, beri öll einkenni popúlísks leiðtoga.