Seðlabankinn telur að lög frá 2013, sem var ætlað að koma böndum á starfsemi smálánafyrirtækja, hafi ekki náð tilætluðum árangri. Fyrirtækin beiti ýmsum brögðum til að komast framhjá lögunum og í sumum tilvikum séu lögin sniðgengin með öllu. Þetta kemur fram í riti Seðlabankans, Fjármálastöðugleiki, sem kom út í gær.
Sem dæmi um aðferðirnar sem beitt er nefnir Seðlabankinn að rekstraraðili smálánafyrirtækja á Íslandi hafi selt rafbækur í skiptum fyrir svokallað flýtigjald eða lántökugjald, en andvirðið af sölunni hafi ekki verið innifalið í útreikningi á árlegri hlutfallstölu kostnaðar fyrirtækisins.
Bent er á að helsti markhópur smálánafyrirtækja er ungt fólk sem stendur höllum fæti fjárhagslega og hefur takmarkaðan aðgang að lánsfé í hefðbundnum lánastofnunum.
Hlutfall fólks á aldrinum 18 til 29 ára sem sótt hefur um greiðsluaðlögun hjá Umboðsmanni skuldara hafi hækkað umtalsvert á síðustu árum og um leið hafi hlutfall smálánaskulda af heildarskuldbindingum hópsins aukist.
„Árið 2017 voru 70% einstaklinga sem sóttu um greiðsluaðlögun á aldrinum 18-29 ára með smálánaskuldir. Meðalfjárhæð smálánaskulda á hverja umsókn hjá sama hópi hækkaði um rúmlega 40% á milli áranna 2016 og 2017,“ segir í riti Seðlabankans.
Stundin fjallar ítarlega um smálána- og raðgreiðslulánastarfsemi í blaðinu sem kom út í dag, einkum um umsvif Skorra Rafns Rafnssonar í íslensku viðskiptalífi. Skorri er stofnandi og eigandi smálánafyrirtækjanna 1909, Múla og Hraðpeninga en jafnframt Netgíró, eins helsta fjártæknifyrirtækis Íslands, og fyrirtækisins Aktiva sem er milliliður í lánaviðskiptum einstaklinga og fyrirtækja. Bent er á að Netgíró hf., sem veitt hefur íslenskum almenningi smá- og neyslulán fyrir marga milljarða króna, lýtur takmörkuðu opinberu eftirliti og er ekki eftirlitsskyldur aðili í sama skilningi og bankar eða tryggingafélög enda fyrirtækið ekki fjármagnað með innlánum.
Seðlabanki Íslands hnykkir á því í ritinu sem kom út í gær að starfsemi smálánafyrirtækja veiki greiðslugetu einstaklinga sem sækja í slík lán. Þá kunni að reynast varhugavert fyrir fjármálastöðugleika á Íslandi ef stærri fjármálafyrirtæki herða á samkeppninni við smálánafyrirtæki með því að greiða aðgengi almennings að sambærilegum skammtímalánum. Slíkt geti orðið til þess að vanskil í fjármálakerfinu aukist.
Í fjármálaáætlun ríkisstjórnarinnar er fjárhagsvandi lágtekjufólks á leigumarkaði og fjölgun ungs fólks sem sækir um greiðsluaðlögun hjá Umboðsmanni skuldara sett í samhengi við það sem kallað er „lélegt fjármálalæsi hjá almenningi“. Leiða má líkum að því að þarna sé vísað til þess að ungt fólk sé of ginkeypt fyrir gylliboðum smálánafyrirtækja.
Í umfjöllun Seðlabankans um smálánastarfsemi og greiðsluvanda ungs fólks er skömminni ekki skellt á almenning eða slæmt fjármálalæsi heldur sjónum beint að löggjafanum, því hvernig Alþingi og stjórnvöldum hefur mistekist að koma böndum á starfsemi smálánafyrirtækja.
Athugasemdir