Það var bjartur og fagur dagur kvenréttindadaginn 19. júní 2015.  Hópur fólks kom þá um eftirmiðdaginn saman við Höfða í Borgartúni í Reykjavík. Á svæðinu fyrir framan móttökuhúsið stóð langborð sem beið þeirrar merku athafnar  sem boða hafði verið til. Sveitarstjórnarfólk af öllu höfuðborgarsvæðinu dreif að. Fjörugar samræður í góða veðrinu eru minnisstæðar og þá sérstaklega hvað allir voru glaðir. Borgarstjórinn og bæjarstjórarnir allir með tölu settust við langborðið. Komið var að því að undirrita nýtt svæðaskipulag fyrir höfuðborgarsvæðið. Afrakstur mikillar og vandaðrar vinnu  sem ætlað var að gilda til ársins 2040 með sameiginlegan hag allra sveitarfélaganna í huga.  

Svæðaskipulagið birtist í formi korta, uppdrátta, mynda og ítarlegra texta sem saman er ætlað að skapa umgjörð fyrir þróun sameiginlegra hagsmuna á svæðinu. Þennan sólbjarta sumardag í júní  varð neysluvatnsvernd orðin þáttur í svæðaskipulagi höfuðborgarsvæðisins. Gögn er vörðuðu vatnsverndina voru sérstök heilbrigðissamþykkt, sem gildir  um almenn umsvif á verndarsvæðinu og birt var sem reglugerð nr. 555/2015, og vatnsverndarkort sem skipulagsuppdráttur. Vatnsverndarkortið  byggði á útreikningum á streymi grunnvatns og þekkingu á jarð- og landafræði svæðisins og loks afar ítarlegri greinargerð er lýsti framkvæmd og aðstæðum á vatnstökustöðum og fleira. Öflun þessarar þekkingar hafði staðið áratugum saman og fullyrða má að staðið hafi verið vel að þeim undirbúningi. Greinargerðin var alls ekki flausturlega unnin og fyllti hún 160 blaðsíður. Þessi undirbúningur og gögn voru unnin af starfsmönnum verkfræðistofunnar Vatnaskila í samráði við fulltrúa stýrihóps um skipulag vatnsverndar á höfuðborgarsvæðinu og tæknideildir sveitarfélaganna. Allt frá miðri síðustu öld hafði verið unnið skipulega að vatnsvernd og öflun þekkingar á svæðinu og var sú vinna ómetanleg við undirbúninginn.

Það var því ekki skrítið að almenn gleði ríkti meðal viðstaddra þegar skrifað var undir skipulagið sem síðan var staðfest samdægurs af ráðherra. Búið var að landa gríðarlegri vinnu í fullri sátt. Gleðin var  einnig fölskvalaus hjá þeim okkar sem komu að nýja svæðaskipulaginu vegna vatnsverndarmála. Fyrir var í gildi vatnsverndarkort en það var ekki talið standa á eins tryggum lagalegum grunni. Sá lögfræðilegi skilningur var nú í stjórnum  sveitarfélaganna að ekki væri hægt að breyta nýsamþykktu skipulagi innan verndarsvæðanna né nýsamþykktri heilbrigðissamþykkt öðruvísi en með því að taka upp sjálft svæðaskipulagið. Það fyrirkomulag var haft fyrst og fremst til öryggis fyrir almenning sem háður er gæðum neysluvatnsins.

Við sem setjum þessi orð á blað höfðum komið að vinnu stýrihóps um vatnsvernd og að gerð fyrri heilbrigðissamþykktar nr. 636/1997 og gerð vatnsverndarkorts höfuðborgarsvæðisins 1998. Teljum við því okkur hafa haft mjög góða innsýn og þekkingu við þessa vinnu. Vinnan við gerð korts (1998) og samþykktar (1997) var þá með nokkuð öðrum hætti.  Að mörgu leyti erfiðari. Þörfin var vissulega knýjandi.  Þekkt var að umgengni í námunda við vatnsból var víða döpur og skapaði það töluverða mengunarhættu. Þá fól mikill og lítt beislaður framkvæmdavilji samhliða lausung í skipulagsmálum í sér ákveðna hættu. Öryggi neysluvatns mátti ekki og má ekki enn vera í uppnámi. Þörf var á sameiginlegum reglum og var tæknideildum sveitarfélaganna falið að koma verkefninu af stað. Þá starfandi framkvæmdastjórn um vatnsvernd, sem var mönnuð framkvæmdastjórum fjögurra heilbrigðiseftirlitssvæða, var kölluð að  verkefninu. Fleiri komu að borðinu frá sveitarfélögunum og umgengnisreglur uppfærðar og búnar í heilbrigðissamþykkt.  Svo fór að tillögur  að núverandi fyrirkomulagi voru samþykktar af öllum sveitarstjórnum. Forsendur og aðferðafræði við gerð vatnsverndarkortsins mörkuðu þáttaskil í vatnsvernd og skipulagsvinnu hér á landi og  varð fljótt grunnur í regluverki ráðuneytisins í málaflokknum. Ítarleg skipulagsvinna var að baki og við tók vinna við að auka skilning á mikilvægi neysluvatnsverndar í ört vaxandi samfélögum. Segja má að í þessari skipulagsvinnu hafi hagsmunir heildarinnar verið hafðir að leiðarljósi en sérhagsmunum einstakra aðila var mætt af fullri virðingu. Vinna þurfti í framhaldinu að fræðslu og þekkingarmiðlun innan stjórnsýslunnar og almennt í samfélaginu til að hrinda skipulaginu og umgengnisreglunum í framkvæmd. Allt of margir töldu sig óbundna af breyttri stöðu en voru yfirleitt samþykkir neysluvatnsvernd svo lengi sem hún snerti ekki beina sérhagsmuni þeirra sjálfra. Segja má að heilbrigðiseftirlitið hafi verið á stöðugri vakt sem var ekki alltaf auðveld. Til að tryggja öryggi vatnsins varð að sjá til þess að reglur væru virtar.  Þeim árangri sem náðst hefur má ekki hvað síst þakka góðum undirbúningi. Vönduðu skipulagi og skýrri reglusetningu.

Komnir voru nýir tímar árið 2015 og almennt var komin samstaða um að neysluvatnið væri auðlind sem bæri að gæta vel að. Flestir sem voru í framvarðarsveit neysluvatnsverndarinnar árið 2015 eru ekki lengur til staðar og sumir horfnir til annarra starfa. Um þessar mundir eru tíu ár liðin frá undirrituninni við Höfða. Margt hefur breyst síðan þá. Sumt til betri vegar en annað síður. Eitt er víst að almenn umhverfismál og náttúruvernd eiga nú meira á brattann að sækja en fyrir tíu árum. Núna þarf aftur að blása í herlúðra til að halda uppi varnarbaráttu fyrir neysluvatnið. Íbúum á höfuðborgarsvæðinu fjölgar sem aldrei fyrr og því minnkar ekki þörfin á góðu, öruggu og ódýru neysluvatni. Af umræðunni má helst skilja að þar sem við höfum nægt og gott neysluvatn í dag getum við bara slakað á og látið allt reka á reiðanum eins og enginn sé morgundagurinn. Þessi nálgun er ekki góð.