Á undanförnum árum hefur ekki skort fréttir af nýjum rannsóknum á forsögu og fortíð mannsins. Af fréttum ársins 2024 af þessu sviði skal nú nefnd sú merkasta, nýjasta og á sinn hátt óvæntasta.

Vísindamenn hafa nefnilega nú nýlega rakið með nákvæmum genarannsóknum hvenær sú blöndun okkar (það er að segja nútímamannsins homo sapiens) og Neanderdalsmanna átti sér stað sem olli því að í genum allra jarðarbúa — nema þeirra sem eru eingöngu af afrískum uppruna — eru 1-2 prósent okkar genamengis komin frá Neanderdalsmönnum.

Frumstæð útgáfa af okkur?!

Nokkur ár eru síðan fréttir af þessu bárust fyrst út og þá brá sumum í brún, helst þeim sem voru vön þeirri hefðbundnu mynd af Neanderdalsmönnum sem hefur verið við lýði allt frá því á 19. öld. Í henni fólst að Neanderdalsmenn hafi verið eins konar frumstæð útgáfa af okkur og það sé því einhvers konar ljóður á ráði okkar homo sapiens að við skyldum hafa átt mök við og blandast Neanderdalsmönnum.

Nú er raunar fyrir alllöngu komið í ljós að sú mynd af Neanderdalsmönnum er röng. Þeir komu fram á sjónarsviðið í Evrópu fyrir um 300 árum, afkomendur homo heidelbergensis (sem aftur var afkomandi homo erectus). Um svipað leyti eða örlitlu síðar varð homo sapiens svo til í Afríku og var líka afkomandi homo heidelbergensis.

1-2 prósent genamengis okkar frá Neanderdal

Báðar tegundirnar, homo neanderthalensisoghomo sapiens, lifðu svo ósköp svipuðu lífi í 250 þúsund ár eða þar um bil. Það var ekki fyrr en rétt í lokin á því tímabili sem homo sapiens tók svo stórt stökk fram á við á þróunarbrautinni að hann fór að skyggja vitsmunalega á frænda sinn. Orsakir þess eru í raun og veru óþekktar enn en eftir að það gerðist, þá hefur uppgangur homo sapiens eflaust átt mjög stóran þátt í að Neanderdalsmenn dóu út.

En sem sé, komið var í ljós að 1-2 prósent af genamengi okkar var runnið frá blöndun okkar við Neanderdalsmenn fyrir óralöngu. Það gerðist í Evrópu eftir að homo sapiens lagðist í ferðalög frá Afríku, sem er ástæðan fyrir því að gen frá Neanderdalsmönnum er ekki að finna í fólki sem rekur genetískan uppruna sinn eingöngu til Afríku. 

Náin kynni af þriðju gráðu — þrisvar!

Tegundirnar tvær voru svo skyldar að þær áttu eflaust ekki erfitt með að eignast afkvæmni ef viljinn var fyrir hendi. Með genarannsóknum sem eru orðnar svo háþróaðar að þær eru nánast eins og galdrar — svo stuðst sé óbeint við þriðju kennisetningu Clarkes — hafði tekist að þefa uppi að það hefði gerst þrisvar að Neanderdalsmenn og homo sapiens eignuðust afkvæmi saman.

Fyrst fyrir rúmlega 200 þúsund árum, síðan fyrir 120-105 þúsund árum og loks fyrir innan við 60 þúsund árum.

Með þessu er ekki átt við einstaklingar af ættum Neanderdalsmanna og homo sapiens hafi aðeins þrisvar sinnum haft þau mök saman að afkvæmi urðu til, heldur að hópar þessara tveggja tegunda hafi þrisvar sinnum lifað í svo nánu samneyti að þess sáust merki í genamengi tegundanna. Hversu stórir hóparnir voru og hve langan tíma þetta samneyti stóð (örfá ár eða jafnvel margar aldir) það verður með engu móti sagt til um.

Allir fyrri afkomendur blöndunar útdauðir

Nú — þetta var sem sagt sú mynd sem við höfðum fengið áður en 2024 gekk í garð en ný rannsókn sem birt var á árinu færði okkur heim sanninn um að þótt þessi fyrri mynd af samskiptum okkar og homo neanderthalensis sé í stórum dráttum rétt, þá voru það aðeins afkvæmin sem við Neanderdalsmennirnir eignuðust í þriðja og síðasta skiptið sem lifðu af og eiga enn afkomendur á henni Jörð.

Afkomendurnir sem við og Neanderdalsmennirnir eignuðumst fyrst eða fyrir meira en 200 þúsund árum, þeir lifðu ekki af til langframa þótt þeirra sjáist merki í genamengi Neanderdalsmanna.

Heldur ekki afkomendur hinna nánu kynna okkar fyrir 105 ti 120 þúsund árum. Engir afkomendur þeirra homo sapiens sem þar áttu hlut að máli eru nú á dögum.

Við erum afkomendur þriðja hópsins

Við nútímafólkið eru því aðeins afkomendur þriðja og síðasta hópsins sem átti í einhvers staðar hópsexi með Neanderdalsmönnum, ef svo léttúðlega má að orði komast. Og það er skemmra síðan en fyrri niðurstöður höfðu gefið tilefni til að ætla eða „aðeins“ 40 til 45 þúsund ár.

Sem sé bara rétt áður en Neanderdalsmennirnir dóu fremur snögglega út.

Og þá hlýtur sú óþægilega spurning að vakna hvort þessir atburðir tveir séu tengdir.