„Það hljóta að vera til verkfæri sem almennilega bíta og skerast í leikinn frekar en að grátbiðja fjármagnseigendur um að haga sér og taka þátt. Hvað með til dæmis alvöruhvalrekaskatt á fyrirtæki sem sýna methagnað á verðbólgutímum?“

Halldóra Mogensen þingmaður Pírata spurði Katrínu Jakobsdóttur forsætisráðherra í óundirbúnum fyrirspurnatíma á Alþingi í gær hvort til umræðu hefði komið að sækja fjárhæðir til fjármagnseigenda og atvinnurekenda en ekki einfaldlega biðja þá um að „haga sér aðeins betur í núverandi ástandi“.

Katrín svaraði og sagði að orð og gjörðir færu saman hjá ríkisstjórninni. „Allt það sem gert hefur verið og hefur verið boðað snýst um að skapa hér réttlátara skattkerfi. Allt það sem gert hefur verið á hinni hliðinni, gjaldahliðinni, hvort sem það snýst um að lækka kostnað fólks í heilbrigðiskerfinu, efla barnabótakerfið eða auka húsnæðisstuðninginn, er annað dæmi um aðgerðir sem snúa að því hvernig við getum tryggt sem best jöfnuð í samfélaginu,“ sagði ráðherrann. 

„Þetta er galin staða“

Halldóra hóf mál sitt á því að segja að í íslensku samfélagi séu þernur 17 ár að vinna sér inn árstekjur stjórnarformanns fyrirtækis. 

„Við búum í samfélagi þar sem olíuflutningabílstjórum dygði varla starfsævin til að vinna sér inn árstekjur forstjórans. Þetta er galin staða. Í ofanálag greiða fjármagnseigendur nærri helmingi lægri skatt en venjulegt launafólk, þau sem leigja aðgang að auðlindinni okkar á spottprís greiða sér út milljarða í arð, fjármagnstekjur hafa aldrei verið hærri og hafa fengið að vaxa upp úr öllu valdi, þrátt fyrir óðaverðbólgu, og rekstrarhagnaður íslenskra fyrirtækja á árunum 2021 til 2022 var sá mesti á öldinni og hlutfall hagnaðar af tekjum þeirra hefur aldrei mælst hærra en á árinu 2021. Og þetta er í verðbólguástandi sem er verulega farið að bíta almenning, en verðbólgan mælist nú 9,8 prósent og hefur ekki verið hærri síðan hrunárið 2009,“ sagði hún. 

Vitnaði hún í grein sem Katrín skrifaði í síðustu viku þar sem hún sagði að launafólk gæti ekki borið eitt þungann af baráttunni við verðbólguna heldur verði atvinnurekendur „að sýna ábyrgð og gæta hófs í arðgreiðslum en leita fremur allra leiða til að koma í veg fyrir að hækkun á vöru og þjónustu leiti út í verðlagið“.

Halldóra spurði Katrínu hver tilgangur væri með þessarar yfirlýsingar. „Hefur hún ekki betra verkfæri sem forsætisráðherra en að biðja atvinnurekendur og fjármagnseigendur fallega að haga sér?“ Hún spurði einnig hvað Katrín ætlaði að gera ef atvinnurekendur svöruðu ekki þessu kalli. „Hver eru næstu skref?“

Mikilvægt að orðum fylgi gjörðir

Katrín sagði að það væri einmitt mikilvægt að orðum fylgdu gjörðir og þakkaði hún Halldóru fyrir að setja þessi pólitísku mál á dagskrá því það væri algjörlega óumdeilt að sú ríkisstjórn sem hún hefur leitt hefði beitt sér fyrir því að lækka skattbyrði tekjulægstu hópanna í samfélaginu. 

„Það gerðum við með skattkerfisbreytingum þar sem við tókum upp þrepaskipt tekjuskattskerfi á nýjan leik, sem var risastórt hagsmunamál fyrir fólkið í landinu og sem skilar sér langbest til tekjulægstu hópanna, fyrir utan að við gerðum þá mikilvægu breytingu að þrepamörkin fylgja núna sömu vísitölu, ólíkt því sem áður var þar sem gliðnaði alltaf meira og meira á milli hinna launahærri og tekjulægri.“ 

Atvinnulífið leggi sitt að mörkumForsætisráðherra segir að það sé gríðarlega mikilvægt að atvinnulífið leggi sitt af mörkum.

Mynd: Bára Huld Beck

Þá benti hún á að stjórnvöld hefðu hækkað fjármagnstekjuskattinn og í nýrri fjármálaáætlun væri boðuð hækkun á ýmsum þeim greinum sem væru að nýta hinar sameiginlegu auðlindir. Fiskeldisgjaldið myndi hækka og boðuð væri hækkun á veiðigjaldi. „Ég fagna því ef við fáum stuðning við þá ráðstöfun, og boðaðar eru viðbótarálögur á lögaðila í landinu, sem hefur vissulega verið umdeilt en kemur ekki síst til vegna þess að við þurfum að leggjast sameiginlega á árar, eins og kemur fram í þeirri grein sem háttvirtur þingmaður nefnir hér, til að slá á verðbólguna. 

Það er gríðarlega mikilvægt að atvinnulífið leggi sitt af mörkum þar. Þá er auðvitað einnig boðað að ferðaþjónustan leggi meira af mörkum með upptöku gistináttagjalds á nýjan leik og boðuð er ný gjaldtaka á skemmtiferðaskip sem auðvitað eiga að greiða einhvers konar gistináttagjald samhliða einhvers konar umhverfisgjaldi því það eru umhverfisáhrif af komu þeirra,“ sagði ráðherrann. 

Þær aðgerðir sem farið hefur verið í séu ekki að bíta

Halldóra sagði í framhaldinu að hún hefði spurt Katrínu hver tilgangur yfirlýsingar hennar væri. „Út af því að mér finnst liggja í augum uppi að forsætisráðherra hljóti að hafa verkfæri til að skerast í leikinn þegar það er svona gríðarlegur hagnaður hjá fyrirtækjum, hjá fyrirtækjaeigendum og miklar arðgreiðslur á tímum verðbólgu eins og við erum að ganga í gegnum í dag, sem er að bíta almenning. 

Það hljóta að vera til verkfæri sem almennilega bíta og skerast í leikinn frekar en að grátbiðja fjármagnseigendur um að haga sér og taka þátt. Hvað með til dæmis alvöruhvalrekaskatt á fyrirtæki sem sýna methagnað á verðbólgutímum? Er þetta eitthvað sem hefur komið til umræðu, því að mér þykir það augljóst ef forsætisráðherra trúir því staðfastlega að það þurfi að vera einhver ábyrgð á herðum fjármagnseigenda, á herðum atvinnurekanda, þá þurfi að sækja þennan pening en ekki bara biðja fólk um að haga sér aðeins betur í núverandi ástandi,“ sagði hún. 

Halldóra lauk máli sínu á því að tala um að núverandi ástand væri augljóst og þær aðgerðir sem hefði verið farið í væru ekki að bíta. „Þannig að ég spyr aftur: Hvað ætlar forsætisráðherra sér með þessum orðum sínum til fyrirtækja og atvinnurekanda? Eiga engar raunverulegar aðgerðir að fylgja til að taka á þessu ástandi þannig að við sjáum árangur af því strax?“

Þýðir ekki að saka forsætisráðherrann „um það að tala bara út í loftið“

Katrín tók ekki vel í orð Halldóru þegar hún kom aftur í pontu og velti því fyrir sér hvort hún hefði ekki hlustað á hið fyrra svar þar sem farið hefði verið yfir aðgerðir. Halldóra greip fram í og svaraði: „Jú, jú.“

„Það þýðir ekki að koma hér upp og saka forsætisráðherrann um það að tala bara út í loftið en hunsa í raun og veru allt það sem gert hefur verið. Allt það sem gert hefur verið og hefur verið boðað snýst um að skapa hér réttlátara skattkerfi. Allt það sem gert hefur verið á hinni hliðinni, gjaldahliðinni, hvort sem það snýst um að lækka kostnað fólks í heilbrigðiskerfinu, efla barnabótakerfið eða auka húsnæðisstuðninginn, er annað dæmi um aðgerðir sem snúa að því hvernig við getum tryggt sem best jöfnuð í samfélaginu. 

Allt það sem ríkisstjórnin hefur gert hingað til og boðað til að takast á við verðbólguna höfum við verið að ræða hér, meðal annars í umræðum um fjármálaáætlun þar sem við höfum lagt sérstaka áherslu á að standa vörð um tekjulægstu hópana og tryggja það einmitt að lögaðilar, þeir sem eru til að mynda að nýta sameiginlegar auðlindir okkar, leggi meira af mörkum til samfélagsins. Þetta er algjörlega kristaltært,“ sagði Katrín. „Þannig að ef háttvirtur þingmaður er að spyrja hvort orð og gjörðir fari saman – já, þá er það þannig.“