Íslenskir neytendur og húsnæðiseigendur eiga von á kjararýrnun á næstunni, ef marka má orð Finns Oddssonar, forstjóra Haga sem reka Bónus og Hagkaup, á uppgjörsfundi félagsins hans í morgun.
Að sögn Finns eru yfirvofandi verulegar verðhækkanir sem munu „óhjákvæmilega“ leiða út í verðlagið á Íslandi. Verðbólga á Íslandi mælist nú 5,1%, en í Bandaríkjunum hefur hún náð 40 ára hátindi sínum og er orðin 7%, sú mesta frá 1982. Verðbólgan er nú orðin eitt helsta álitamálið í hagkerfinu vestanhafs.
Fjallað er um uppgjörsfundinn á vef Innherja á Vísi. Þar boðaði Finnur ástand í smásölu sem „má líkja við að standa í fjallshlíð og reyna að stöðva snjóflóð með berum höndum. Það er ekkert að fara takast“.
Þrátt fyrir þetta spá Hagar því að hagnaður félagsins verði 10 milljarðar króna reikningsárið sem lýkur í lok febrúar og hafa bréf félagsins hækkað í íslensku kauphöllinni í dag og stóð hækkunin í 1,5% í hádeginu. Þrátt fyrir yfirstandandi kreppu hefur hagnaður Haga aukist um 78% síðustu 12 mánuði. Finnur sagði jafnframt á fundinum í morgun að Hagar myndu hagræða í innkaupum, „moka skaflana og snúa þessu við um leið og hægt er“, eins og segir á vef Innherja.
Verðtryggð lán hækka
Verðhækkanirnar hafa ekki einungis áhrif á þær vörur sem fólk getur keypt. Þær hafa einnig tvíþætt megináhrif á eignir húsnæðiseigenda.
Annars vegar mega þau sem tekið hafa verðtryggð lán vita að höfuðstóll lánanna mun hækka sem nemur verðbólgunni. 50 milljóna króna húsnæðislán hækkar þannig um 500 þúsund krónur fyrir hvert prósent verðbólgu, eða 2,5 milljónir króna á því ári sem verðbólgan er 5%.
Óverðtryggð lán, sem orðið hafa algengari allt frá því að Seðlabankinn hóf stýrivaxtalækkun til að örva hagkerfið í Covid-kreppunni, hækka hins vegar ekki að höfuðstóli eins og verðtryggðu lánin. Því er eignaupptaka fasteignaeigenda með óverðtryggð lán minni.
Hins vegar eru allar líkur á því að Seðlabankinn hækki stýrivexti, sem hefur bein áhrif á breytilega vexti húsnæðislána. Þrátt fyrir að yfirgnæfandi hluti nýrra fasteignalána undanfarið hafi verið óverðtryggð eru verðtryggð húsnæðislán ennþá um helmingur allra húsnæðislána. Vaxtabreytingar á óverðtryggðum lánum hefur mun örari og meiri áhrif á mánaðarleg útgjöld fólks en hækkun verðtryggðra lána.
Eins og staðan er núna eru lægstu breytilegu óverðtryggðu vextir 3,8% hjá Gildi lífeyrissjóði, á meðan lægstu föstu vextir eru 4,7%. Verðtryggðir vextir hafa hins vegar fallið hratt og eru festanlegir til fimm ára í 1,5% hjá Íslandsbanka.
Afleiðing af faraldrinum
Orsakir verðhækkana hélendis sem erlendis liggja í því að aðfangakeðjan hefur rofnað vegna lokana sem ætlað er að hamla útbreiðslu Covid-19.
Vonast er til þess að verðhækkanirnar verði skammvinnar og jafnframt að núverandi bylgja omicron-afbrigðis kórónaveirunnar muni víðast hvar ná hátindi sínum á næstu dögum eða vikum og framkalla hjarðónæmi gegn öðrum afbrigðum.
Fleira en innkaupaverð byrgja hefur hins vegar áhrif á verðlag hér á landi. Þannig getur styrking krónunnar til dæmis vegið upp á móti hækkandi verðlagi. Þrátt fyrir að verðbólgan verði skammvinn mun hækkun verðtryggðra húsnæðislána hins vegar ekki ganga til baka og um leið óljóst hvar stýrivextir Seðlabankans enda, en þeir eru sögulega í lágmarki hér á landi.
Verðbólgan framundan getur því haft tvíþætt áhrif á kjör almennra neytenda, þótt þau virðist hafa lítil neikvæð áhrif á hækkandi hlutabréfaverð, sem í kauphöllinni hérlendis hefur risið um 26% síðasta árið í miðri covid-kreppunni.
Athugasemdir