Veðurhamurinn sem gekk yfir Austfirði í janúar á þessu ári leiddi til stórfellds laxadauða hjá laxeldinu Löxum í Reyðarfirði og Fáskrúðsfirði. Fuglanet í laxeldiskvíum frusu og lögðust inn í sjókvíarnar með þeim afleiðingum að íshrönglið á fuglanetunum skaðaði hreistur eldislaxana. Þetta olli roðsárum auk þess veðurofsinn kastaði löxunum utan í kvíarnar sem olli enn frekari sárum á fiskunum.
Þetta kemur fram í Mælaborði um laxeldi, upplýsingaþjónustu sem Matvælastofnun Íslands opnaði nýlega á vefnum hjá sér, og svörum frá Gísla Jónssyni, yfirmanni smitsjúkdóma fiskeldis hjá Matvælastofnun (MAST).
Þegar sár myndast á hreistri eldislaxa eykst smit- og sýkingahætta til muna hjá eldislöxunum og ekki er hægt að nýta þá til manneldis. Sjávarkuldi eykur enn frekar líkur á roðsárum. Þetta leiðir til affalla fyrir eldisfyrirtækin.
Nærri 800 þúsund dauðir laxar
Í heildina, á landinu öllu, var að ræða afföll upp á rúm 2.300 tonn á fyrstu þremur mánuðum ársins í ár. Þetta er rúmlega 500 tonnum meira en laxadauðinn hjá laxeldisfyrirtækjum landsins á sama tíma í fyrra - 1.766 tonn - þegar veðurofsi var mikill á Vestfjörðum og laxeldisfyrirtækið Arnarlax varð fyrir miklum laxadauða sem vakti alþjóðlega athygli.
Ef gengið er út frá því að meðalþyngd laxannaa sem drápust í ár hafi verið 3 kg var um að ræða 778 þúsund laxa sem drápust vegna veðurs í ár. Til samanburðar telur villti íslenski laxastofninn 85 þúsund laxa.
Því var um að ræð rúmlega 9 sinnum fleiri eldislaxa sem drápust á þessu tímabili en sem nemur íslenska laxastofninum.
„Áður en hægt var að fjarlægja netin með hvössu íshröngli sökum veðurs hafði laxinn m.a. skaðað sig í yfirborðinu, auk þess sem hluti fisksins varð fyrir nuddi við nótina í straumköstunum.“
Gagnsæi eykst
Með mælaborðinu eykst gagnsæi í rekstri laxeldisfyrirtækja á Íslandi og geta í raun allir fylgst með gangi máli í þessum iðnaði. Mælaborðið var opnað þann 15. apríl síðastliðinn. Kristján Þór Júlíusson sjávarútvegsráðherra átti veg og vanda að opnun mælaborðsins samkvæmt tilkynningu frá ríkisstjórninni.
Eins og Kristján Þór sagði þegar hann opnaði Mælaborð fiskeldis um miðjan mánuðinn: „Með Mælaborði fiskeldis eru allar helstu upplýsingar um stöðu fiskeldis í sjó og á landi orðnar aðgengilegar á einum stað til hagsbóta fyrir almenning og stjórnvöld. Þetta tímamótaskref að stjórnvöld eigi frumkvæði að birtingu þessara upplýsinga er í samræmi við þá stefnumörkun við breytingu á lögum um fiskeldi 2019 að auka gagnsæi í starfsemi greinarinnar. Þessi birting tryggir um leið heildstæðari yfirsýn yfir stöðu og þróun greinarinnar, sem er mikilvægt fyrir alla hlutaðeigandi.“
Hlutfallslega minni laxadauði í ár en fyrra
Í svörum frá Gísla Jónssyni kemur hins vegar fram að þó að laxadauðinn hafi í heildina verið meiri í ár en í fyrra þá voru fleir eldislaxar í sjókvíum á Íslandi nú í ár en á sama tíma í fyrra. Þannig var laxadauðinn hlutfallslega minni í ár segir Gísli: „Það ber fyrst að nefna að lífmassi í sjó var mun minni í byrjun árs 2020 samanborið við byrjun þessa árs. Í byrjun árs 2021 var yfir 60% meiri lífmassi í sjókvíum hér við land miðað við byrjun árs 2020. Að teknu tilliti til þessara stærða voru afföll talsvert minni fyrstu 3 mánuði ársins í ár samanborið við 2020, eða sem samsvarar um 30% minni afföll.“
Gísli skýrir afföllin í ár og í fyrra með eftirfarandi hætti: „Skýringuna á þessum afföllum í sjó fyrsta ársfjórðung beggja þessara ára (hörðustu vetrarmánuðirnir) er að finna í óbilgjarnri náttúru þar sem ofsaveður voru í aðalhlutverki. Í byrjun árs 2020 urðu Vestfirðir illa úti, og þá sérstaklega sjókvíaeldissvæðið í Hringsdal í Arnarfirði. Á þessu ári var svo komið að Austfjörðum þar sem fárviðri ollu búsifjum, ekki síst í Reyðarfirði og Fáskrúðsfirði. Í einni stormlægðinni, og þeirri verstu, (9.-10. janúar sl.) sökk m.a. stór og öflugur fóðurprammi við Gripalda í Reyðarfirði eins og mönnum er enn í fersku minni.“
Hann undirstrikar jafnframt að engir alvarlegir fiskisjúkdómar hafi komið upp í ár og lýsir svo ástæðum laxadauðans á Austfjörðum á fyrstu mánuðum ársins: „Þess ber einnig að geta að alvarlegir smitsjúkdómar hafa hvergi komið upp á þessum svæðum. Samfara þessum stormlægðum hefur m.a. fylgt ísing sem ekki hefur hjálpað til. Gríðarleg ísing í Reyðarfirði og Fáskrúðsfirði í janúar sl. varð til þess að fuglanet lögðust niður á yfirborð kvíanna. Áður en hægt var að fjarlægja netin með hvössu íshröngli sökum veðurs hafði laxinn m.a. skaðað sig í yfirborðinu, auk þess sem hluti fisksins varð fyrir nuddi við nótina í straumköstunum. Slík særindi leiða til roðsára og affalla.“
Athugasemdir