Fordómarnir eiga sér ýmsar birtingarmyndir, eins og Þórdís Nadía Semichat, 32 ára íslensk kona hefur fengið að kynnast. Hún er með dökkan húðlit og á íslenska móðir en föður frá Túnis, ólst upp í Breiðholtinu en býr nú í miðbænum og þarf reglulega að svara fyrir það hvaðan hún sé nú raunverulega, hvort faðir hennar sé svartur eða hvernig hann kynntist móður henni, hvort þau séu enn saman og hvar hann búi núna. Að þessu spyr bláókunnugt fólk og Þórdís Nadía veltir því fyrir sér hvort það væri jafn forvitið ef húð hennar væri ljósari. Þá hefur kona henni ókunnug lýst yfir sérstakri aðdáun vegna þess að hún beri ekki slæðu, í ljósi þess að faðir hennar hljóti að krefjast þess, verandi frá Túnis.

Þórdís segir sögu sína í úttekt Stundarinnar á fordómum gagnvart Íslendingum sem eru dökkir yfirlitum og falla ekki að staðalmyndinni. Hér rifjar hún hins vegar upp nokkur dæmi um fordómana sem hafa mætt henni í hversdagslífinu, meðal annars í eldhúsi kærastans.

Hélt hún væri húshjálpin

„Ég var svona nítján ára gömul og var búin að eignast minn fyrsta kærasta,“ segir Þórdís Nadía. „Í eitt skiptið vorum heima hjá honum. Hann bjó heima hjá foreldrum sínum. Ég hafði aldrei hitt foreldra hans. Hann fer í sturtu og ég fer inn í eldhús og er að fá mér kaffi. Svo allt í einu labbar mamma hans inn í eldhúsið. Hún horfir bara á mig og ég bara horfi á hana, og ég segi hæ. Hún svona rétt segir hæ, opnar ísskápinn og nær í eitthvað. Svo bara labbar hún út úr eldhúsinu, sem mér fannst frekar skrýtið af því að það var ókunnug manneskja inni í eldhúsinu hennar og hún sagði ekki neitt. Svo kemur kærastinn minn fyrrverandi úr sturtunni og segir: „Mamma, þetta er Nadía, kærastan mín.“ Þá segir hún: „Nú. Ég hélt að þetta væri bara einhver húshjálp í eldhúsinu að taka til. Þess vegna var ég ekkert að tala við þig. Ég var ekkert viss um að þú talaðir íslensku.““

Með arabísku í genunum

„Einu sinni var ég í matarboði og einn gesturinn spurði hvaðan ertu? Ég sagði að pabbi minn væri frá Túnis og mamma mín íslensk.

„Jaá, ert þú að vinna sem túlkur?“

Ég alveg: „Nei, ég vinn ekki sem túlkur.“

„Já, en ættir þú ekki að gera það?“

„Hvað meinaru, vinna sem túlkur? Þá hvaða tungumál?“

Þá sagði hann: „Af hverju ert þú ekki, það vantar svo mikið af arabískum túlkum. Sem sagt fyrir allt flóttafólkið sem er að koma hingað.“

Og ég var alveg já: „Já, ég bara tala ekki arabísku þannig að ég get ekki unnið sem túlkur.“

Þá segir hann: „Nú ertu ekki bara með þetta í genunum? Getur þú ekki bara samt talað við þau?“

Ég veit það ekki. Mér fannst frekar fyndið að ímynda mér mig vera að vinna sem túlkur hjá Útlendingastofnun og vera bara með arabískuna í genunum en hafa ekki neina kunnáttu.“

Heyrði það á hreimnum

„Ég var að vinna á bar í nokkur ár. Þar lenti ég mjög oft í því að fólk spurði mig hvaðan ég væri. Oftast giskaði það á að ég væri frá Suður-Ameríku eða Portúgal eða eitthvað svoleiðis. Í eitt skiptið kom maður og hann spurði mig:

„Fyrirgefðu ertu arabísk?“ og ég sagði: „Já. Bíddu, hvernig vissir þú það?“ Af því að það voru alltaf allir að giska á eitthvað allt annað.

Hann segir þá við mig: „Já, ég veit það af því að ég heyri það á hreimnum þínum.““

Þú talar alveg íslensku?

„Fyrir nokkrum árum síðan var ég að sækja um vinnu. Ég var í sirka hálftíma viðtali og síðan berst talið að tungumálakunnáttu. Vinnuveitandinn spyr mig, eftir að við vorum búin að tala saman í hálftíma:

„Hvernig er það, þú talar alveg íslensku er það ekki?“

Ég sagði: „Jú, ég tala íslensku.“

„Þú talar alveg íslensku íslensku?“

Þá var hann að reyna að spyrja mig að því hvort íslenska væri mitt fyrsta tungumál eftir að ég var búin að tala við hann í hálftíma.“

Hvaðan ertu?

„Málið er að mér finnst ekkert óþægilegt þegar fólk spyr mig: Hvaðan ertu? En ég velti því stundum fyrir mér af hverju það er að spyrja mig. Hverju skiptir það máli í stóra samhenginu hvaðan ég er? Ef ég vil ekki svara því þá verður fólk oft pirrað. Það verður að vita hvaðan ég er. Ef ég segi því það, og þá er ég að tala um fólk sem er oft ókunnugt, fólk eins og þetta fólk, konan á leikskólanum eða maðurinn á barnum. Ef ég segi þeim hvaðan ég er þá ferð það alltaf að spyrja persónulegra spurninga, eins og: Hvar kynntust mamma þín og pabbi? Eru þau gift? Hvernig komst pabbi þinn til Íslands? Hvar býr pabbi þinn núna? Býr hann á Íslandi eða býr hann í Túnis? Eru mamma þín og pabbi ennþá saman? Og ég velti því stundum fyrir mér, ef ég væri kannski aðeins ljósari á hörund og það sæist ekki á mér að ég væri annars staðar frá, hvort fólk væri endilega að spyrja að þessu, eða hvort það væri yfirhöfuð svona forvitið um hvort foreldrar mínir séu saman eða hvar pabbi minn býr.“

Rosalega ertu djörf

„Einu sinni var ég að vinna á leikskóla. Þá kom móðir að sækja barnið sitt og með henni var vinkona hennar. Á meðan móðirin er að ná í barnið þá kemur vinkonan og spyr: „Fyrirgefðu, hvaðan ertu?“

Ég segi henni hvaðan ég sé. Ég segi henni að pabbi minn sé frá Túnis og að mamma mín sé íslensk.

Þá segir hún við mig: „Já, rosalega ertu djörf.“

Ég var bara bíddu, hvað? „Hvað meinarðu? Er ég djörf?“

„Já, þú náttúrlega gengur ekki með neina slæðu eða neitt þannig, og þú bara greinilega klæðir þig eins og þú vilt, alveg sama hvað pabbi þinn segir.“

Ég sagði: „Bíddu, hvað meinarðu?“

„Já. Af því að þú veist hvernig þessir múslimar eru. Þeir kúga konurnar sínar svo mikið og þvinga þær til að klæðast allskonar fötum og blæjum og einhverju svona sem þær kannski vilja ekkert endilega ganga í.“

Þetta var svo ótrúlega fyndið að ég gat eiginlega ekki sagt neitt. Vinkona hennar, eða móðirin sem var með barnið sitt á leikskólanum, var alveg miður sín og baðst afsökunar á þessum ummælum. En það fyndna við þetta er að fyrir það fyrsta þá er pabbi minn ekki múslimi, og hún spurði mig aldrei að því hvort að pabbi væri múslimi. Í öðru lagi er svolítið fyndið að gera bara ráð fyrir því að þótt hann væri múslimi þá myndi hann bara þvinga mig, fullorðna konu, til að ganga í einhverskonar fötum.“