Þessi grein birtist upphaflega í Stundinni fyrir meira en 8 árum.

Varasamt efni í Cheerios, Ritz-kexi og Doritos

Efni úr plöntu­eitri, sem Al­þjóða­heil­brigð­is­stofn­un­in hef­ur var­að við að valdi lík­lega krabba­meini hjá mönn­um, er að finna í vin­sæl­um banda­rísk­um mat­vör­um.

Varasamt efni í Cheerios, Ritz-kexi og Doritos

Ný bandarísk rannsókn hefur leitt í ljós að töluvert magn af glýfosat, virka efninu í flestu plöntueitri, er að finna í vinsælum matvælum á borð við Cheerios, Doritos, Oreo og Ritz-kexi. 

Efnið hefur verið töluvert til umræðu undanfarin misseri sérstaklega eftir að Alþjóðaheilbrigðisstofnunin (WHO) gaf það út á síðasta ári að vísbendingar væru um að efnið valdi krabbameini hjá mönnum. 

Rannsóknin var unnin á viðurkenndri rannsóknarstofu að beiðni samtakanna Food Democracy Now, sem kalla nú á eftir frekari rannsóknum á áhrifum glýfosats á heilsu manna, en þær eru af skornum skammti. Þess má geta að Matvæla- og lyfjaeftirlit Bandaríkjanna (FDA) hóf að rannsaka magn glýfosats í matvælum í febrúar síðastliðnum, en fyrr í þessari viku tilkynnti stofnunin að sú rannsókn hefði verið sett á ís og óvíst hvenær henni verði haldið áfram. 

Samkvæmt niðurstöðum rannsóknarinnar fannst mest af glýfosat í vinsæla morgunkorninu Cheerios, sem unnið er úr höfrum. Að sögn Ingibjargar Jónsdóttur, sviðsstjóra hjá Matvælastofnun, jafngildir magnið sem fannst 1,1 mg/kg, en hámarksgildi fyrir glýfosat í höfrum er 20 mg/kg. „Magnið sem fannst er því vel innan þeirra marka sem leyfð eru og því væri ekki tilefni til þess að taka vöruna af markaði vegna þess. Svo er annað mál hvort ástæða sé til að endurskoða hámarksgildin, og vinna við það er í gangi hjá Matvælaöryggisstofnun Evrópu,“ segir hún. 

Ingibjörg segir vissulega áhyggjuefni að efnið sé að finna jafn víða og rannsóknin gefur til kynna, sérstaklega í vörum sem við neytum jafnan í miklu magni. „Því miður er ekki verið að mæla efnið í matvælum hér á landi,“ segir hún, hvorki innflutt né innlend matvæli. „Aðalástæðan er sú að þetta er mjög erfið mæling og þess vegna eru einnig mjög fáar mælingar gerðar erlendis. Við höfum hins vegar verið að ýta á Matís ohf., sem fengu nýjan tækjabúnað árið 2014 í gegnum verkefni sem hét Örugg matvæli og var í tengslum við þýska rannsóknarstofu, og ég veit að þau hafa verið að vinna í því að mæla þetta. En það væri mjög gagnlegt og áhugavert ef það tækist að bæta þessu við sem eitt af þeim efnum sem við fylgjumst með í okkar eftirliti.“  

Bann gæti ógnað matvælaöryggi

Íslandi ber samkvæmt EES-samningnum að innleiða reglur ESB um plöntuverndarvörur og í dag er glýfosat samþykkt til nota í plöntuverndarvörum. Sú heimild var nýlega framlengd til 31. desember 2017. Hins vegar stendur nú yfir endurskoðun á áhættumati fyrir glýfosat, meðal annars vegna vísbendinga um að efnið sé skaðlegt heilsu fólks. 

„Menn eru tvístígandi varðandi þetta efni, því er ekki að neita,“ segir Björn Gunnlaugsson hjá Umhverfisstofnun í samtali við Stundina, sem segist þó eiga von á að niðurstaða endurskoðunar Efnastofnunar Evrópu verði sú að efnið verði áfram leyft á markaði. „Þetta er langmest notaða efnið í dag. Ef það yrði allt í einu bannað myndi horfa til vandræða í landbúnaði í allri Evrópu, sérstaklega í kornrækt. Menn nota efnið á haustin áður en þeir skera kornið og það drepur allt illgresi sem er í akrinum. Það þarf þá að þróa einhver önnur efni sem gera það sama því menn eru orðnir algjörlega háðir þessu. Þetta tengist þannig líka matvælaöryggi.“

Björn bendir einnig á að Þýskaland hafi verið búið að áhættumeta glýfosat og komist að því að virka efnið væri ekki krabbameinsvaldandi. „Það skiptir máli hvort þú ert að skoða þetta virka efni eða vöru sem inniheldur efnið. Ef þú horfir aðeins á virka efnið sjálft þá er ekki hægt að sýna fram á með óyggjandi hætti að það valdi krabbameini. Þú verður þá að framleiða vöru sem inniheldur ekki önnur aukaefni sem geta verið krabbameinsvaldandi,“ segir Björn og bendir á að nýlega hafi annað efni, sem einnig hafi verið notað í plöntueitur, verið bannað. „Svo þarf að hafa í huga að ef við ætlum að skipta yfir í annað efni, sem er jafnvel yngra á markaðnum og ekki eins vel þekkt, þá geti það alveg eins valdið krabbameini eða öðrum neikvæðum áhrifum.“ 

Vegagerðin hættir að nota efnið

Glýfosat var uppgötvað árið 1970 af efnafræðingi hjá bandaríska landbúnaðarfyrirtækinu Monsanto. Efnið varð fljótlega mjög vinsælt og nú mest notaða plöntueitur í heimi. Þá hefur Monsanto þróað erfðabreyttar glýfosat-ónæmar ræktarplöntur á borð við soja og maís sem gerir stórfellda notkun illgresiseyðis mögulega á ökrum án þess að drepa ræktarplönturnar. Notkun efnisins hefur enda 15-faldast frá því ræktun erfðabreyttra glýfosat-þolinna plantna hófst árið 1996, sem er þveröfugt við það sem stuðningsmenn erfðabreyttrar ræktunar héldu upphaflega fram. Ein helstu rökin fyrir innleiðingu erfðabreyttra plantna í landbúnaði var að slík ræktun myndi minnka þörfina fyrir plöntuvarnarefnum, en raunin er allt önnur, eins og segir í nýlegri grein í Neytendablaðinu.

Monsanto framleiðir plöntueitrið Roundup, en það komst í umræðuna hér á landi árið 2014 eftir að fréttir bárust af því að Vegagerðin notaði efnið til að eyða gróðri í vegköntum. Þess má geta að Vegagerðin gaf það út á síðasta ári að hún stefni að því að draga úr og hætta alveg notkun á Roundup.

Kjósa
0
Hvernig finnst þér þessi grein? Skráðu þig inn til að kjósa.

Athugasemdir

Allar athugasemdir eru ábyrgð á þeirra sem þær skrifa. Heimildin áskilur sér rétt til að fjarlægja ærumeiðandi og óviðeigandi athugasemdir.

Mest lesið

Hélt að hún myndi höndla álagið betur
1
ViðtalÍ leikskóla er álag

Hélt að hún myndi höndla álag­ið bet­ur

Að vinna með börn­um er það skemmti­leg­asta sem Gunn­hild­ur Gunn­ars­dótt­ir barna­sál­fræð­ing­ur ger­ir. Þeg­ar hún tók að sér tíma­bund­ið starf á leik­skóla til að tryggja syni sín­um leik­skóla­pláss hélt hún að hún myndi höndla álag­ið en það kom henni á óvart hversu krefj­andi starfs­um­hverf­ið er. „Stund­um þeg­ar ég kom heim eft­ir lang­an dag vildi ég bara að eng­inn tal­aði við mig, ég var svo ótrú­lega þreytt.“
Síðasta hálmstráið að vinna á leikskóla — en dýrmætt
2
FréttirÍ leikskóla er álag

Síð­asta hálmstrá­ið að vinna á leik­skóla — en dýr­mætt

Vil­hjálm­ur Þór Svans­son, lög­fræð­ing­ur og starfs­mað­ur á leik­skól­an­um Nóa­borg, bjóst ekki við að hefja störf á leik­skóla til að koma dótt­ur sinni að á leik­skóla. Hann seg­ir það hollt fyr­ir for­eldra að stíga að­eins út fyr­ir þæg­ind­aramm­ann og dýr­mætt að fylgj­ast með dætr­um sín­um vaxa og dafna í leik­skóla­starf­inu.
Aðalsteinn Kjartansson
6
Leiðari

Aðalsteinn Kjartansson

Að teygja sig of langt

Á sama tíma og ann­ars stað­ar er reynt að verja fjöl­miðla, vill formað­ur stjórn­skip­un­ar- og eft­ir­lits­nefnd­ar að þing­menn rann­saki þá. Ekki dug­ir þriggja ára rann­sókn lög­regl­unn­ar sem leiddi ekk­ert ann­að í ljós en það að rétt var haft eft­ir þeim sem lýstu sér sem „skæru­liða­deild“ Sam­herja, þeg­ar það tal­aði frjáls­lega um að ná sér nið­ur á þeim sem ljóstr­aði upp um stór­felld­ar mútu­greiðsl­ur út­gerð­ar­inn­ar.

Mest lesið

Mest lesið í vikunni

Frá endurlífgun á bráðamóttökunni í umönnun leikskólabarna
2
ViðtalÍ leikskóla er álag

Frá end­ur­lífg­un á bráða­mót­tök­unni í umönn­un leik­skóla­barna

Líf Auð­ar Ólafs­dótt­ur hjúkr­un­ar­fræð­ings og fjöl­skyldu tók stakka­skipt­um síð­asta haust þeg­ar hún sagði skil­ið við Bráða­mót­töku Land­spít­al­ans eft­ir átta ára starf og hóf störf á leik­skóla barn­anna sinna til að koma yngra barn­inu inn á leik­skóla. „Ég fór úr því að vera í end­ur­lífg­un einn dag­inn yf­ir í að syngja Kalli litli kóngu­ló hinn dag­inn.“
Foreldrar vinna á leikskóla til að brúa bilið
4
FréttirÍ leikskóla er álag

For­eldr­ar vinna á leik­skóla til að brúa bil­ið

Veru­leiki barna­fjöl­skyldna í Reykja­vík ein­kenn­ist af því að börn eru orð­in alltof göm­ul til að telja ald­ur í mán­uð­um þeg­ar þau loks kom­ast inn á leik­skóla. Ár­um sam­an hef­ur öll­um 12 mán­aða göml­um börn­um ver­ið lof­að leik­skóla­plássi en raun­in er að mán­uði barna sem fá pláss er hægt að telja í tug­um. For­eldr­ar hafa grip­ið til sinna ráða, með­al ann­ars með því að starfa á leik­skóla til að fá for­gang að leik­skóla­plássi.
Hélt að hún myndi höndla álagið betur
6
ViðtalÍ leikskóla er álag

Hélt að hún myndi höndla álag­ið bet­ur

Að vinna með börn­um er það skemmti­leg­asta sem Gunn­hild­ur Gunn­ars­dótt­ir barna­sál­fræð­ing­ur ger­ir. Þeg­ar hún tók að sér tíma­bund­ið starf á leik­skóla til að tryggja syni sín­um leik­skóla­pláss hélt hún að hún myndi höndla álag­ið en það kom henni á óvart hversu krefj­andi starfs­um­hverf­ið er. „Stund­um þeg­ar ég kom heim eft­ir lang­an dag vildi ég bara að eng­inn tal­aði við mig, ég var svo ótrú­lega þreytt.“

Mest lesið í mánuðinum

Einn og hálfur tími á bráðamóttöku: Sjálfsskaði, hjartastopp og hnífstunga
6
Á vettvangi

Einn og hálf­ur tími á bráða­mót­töku: Sjálfsskaði, hjarta­stopp og hnífstunga

Eitt orð má aldrei nota á bráða­mót­töku Land­spít­al­ans og það er orð­ið ró­legt. Nán­ast um leið og Jón Ragn­ar Jóns­son bráða­lækn­ir hef­ur orð á að það sé óvenju ró­legt á næt­ur­vakt eina helg­ina dynja áföll­in á. Hann hef­ur rétt kom­ið manni til lífs þeg­ar neyð­ar­bjall­an hring­ir á ný. Síð­an end­ur­tek­ur sama sag­an sig.

Mest lesið í mánuðinum

Nýtt efni

Mest lesið undanfarið ár