Þar sem Donald Trump, forseti Bandaríkjanna, sleppti því að mæta á COP30, loftslagsráðstefnu Sameinuðu þjóðanna, í Amasón, greip Gavin Newsom, ríkisstjóri Kaliforníu, tækifærið í dag og skaut föstum skotum á stefnu pólitísks erkióvinar síns í málefnum loftslagsbreytinga.

Demókratinn vel greiddi – sem er talinn mögulegur forsetaframbjóðandi árið 2028 – gagnrýndi Trump harðlega fyrir að segja Bandaríkin úr Parísarsamkomulaginu og fyrir að „tvöfalda heimskuna“ með afstöðu sinni í þágu olíuiðnaðarins.

Newsom sagði að ríkisstjórn demókrata myndi aftur ganga í Parísarsamkomulagið „hiklaust“.

„Þetta er siðferðisleg skuldbinding, þetta er efnahagsleg nauðsyn, þetta er hvort tveggja – og það er viðbjóðslegt að hann hafi tvisvar, ekki einu sinni, dregið sig úr samkomulaginu,“ sagði Newsom í svari við spurningu frá AFP í Belém, brasilísku borginni í Amasón sem hýsir loftslagsráðstefnuna sem er þekkt sem COP30.

Newsom kom fram ásamt Helder Barbalho, ríkisstjóra Pará-fylkis, en Belém er höfuðborg þess, á viðburði við hafnarbakka borgarinnar.

Milli þess sem hann gæddi sér á cupuaçu-ávöxtum og sötraði af acai-safa, hrósaði hann árangri Kaliforníu í grænum aðgerðum og benti á að fylkið fær nú tvo þriðju af rafmagni sínu frá endurnýjanlegum orkugjöfum.

Þetta var fyrsta stoppið hjá leiðtoga fjórða stærsta hagkerfis heims, en á eftir fylgdi undirritunarathöfn með þýska fylkinu Baden-Württemberg og blaðamannafundur með forystu brasilísku ráðstefnunnar, ásamt öðrum viðburðum.

Trump dró Bandaríkin úr Parísarsamkomulaginu – í annað sinn, eftir að hafa gert það einnig á fyrsta kjörtímabili sínu – þegar hann tók aftur við embætti í janúar og hefur gert lítið úr hugmyndinni um hlýnun jarðar af mannavöldum og kallað hana „svikamyllu“.

En Champa Patel, framkvæmdastjóri ríkisstjórna og stefnumótunar hjá Climate Group, sem rekur Under2 Coalition, bandalag alþjóðlegra fylkja og svæða, sagði að bandarísk fylki gætu enn fylgt þeim loftslagsáætlunum sem ríkisstjórn Joe Biden, fyrrverandi forseta, skildi eftir sig.

„Fylkin hafa þennan vegvísi, þau geta enn fylgt honum og haldið í anda Parísarsamkomulagsins,“ sagði Patel við AFP og bætti við að það væri mikilvægt að sýna samstöðu.

„Jafnvel þótt landsstjórnir dragi í land, eða grafi undan eigin skuldbindingum, eru svæðisbundnar stjórnir, borgir, fylki og héruð, í fararbroddi í framkvæmdinni.“

Samt sem áður eru áhrif þeirra takmörkuð: svæðisbundin stjórnvöld hafa ekkert sæti við samningaborðið á COP30, sem hófst í gær með brýnum ákalli um að halda stefnunni í loftslagsaðgerðum.

„Fjarvera Bandaríkjanna dregur ekki úr vægi COP-ráðstefnunnar,“ sagði Luís Montenegro, forsætisráðherra Portúgals, við fréttamenn í síðustu viku og bætti við að Portúgal myndi vilja að „Bandaríkin sneru aftur að þessum markmiðum.“

Vald fylkjanna

„Forsetinn getur ekki bara ýtt á takka og slökkt á öllu – þannig virkar kerfið okkar ekki,“ bætti Nate Hultman við, fyrrverandi embættismaður í ríkisstjórnum Barack Obama og Biden, sem nú starfar sem rannsakandi við Center for Global Sustainability við Maryland-háskóla.

Nýleg greining hópsins leiddi í ljós að ef leiðandi ríki og borgir auka aðgerðir sínar – og ef loftslagsvænn forseti verður kosinn árið 2028 – gæti losun í Bandaríkjunum minnkað um vel yfir 50 prósent fyrir árið 2035 og nálgast þau 61–66 prósent sem ríkisstjórn Biden stefndi að.

Mikið af því stafar af valdi fylkja yfir orku- og byggingarstefnu og yfirráðum borga yfir sorphirðu, minnkun metanlosunar, almenningssamgöngum og fleiru, sagði Hultman við AFP.

Markaðsdrifin græn umskipti eru enn sterkur þáttur, þar á meðal í bandarískum fylkjum með loftslagsfjandsamlega forystu, eins og Texas, sem var leiðandi í framleiðslu endurnýjanlegrar orku í landinu á síðasta ári.

Ríkisstjóri Nýju-Mexíkó mætir

Michelle Lujan Grisham frá Nýju-Mexíkó, annar demókratískur ríkisstjóri, er einnig á COP30. Hún stjórnar fylki sem er stór framleiðandi jarðefnaeldsneytis en hefur þrýst á um að auka endurnýjanlega orku og draga úr metanlosun frá olíu- og gasgeiranum.

Til marks um skiptar skoðanir í bandarískum stjórnmálum varðandi loftslagsmál, gagnrýndu samtökin Power the Future, sem styðja olíu- og gasframleiðslu, leiðtogann frá Nýju-Mexíkó fyrir að „pakka niður fyrir enn eina alþjóðlega lúxusferð í nafni loftslagsmála.“

Samt sem áður eru spurningar um takmörk aðgerða á fylkisstigi í Bandaríkjunum.

Loka ívilnunum fyrir hreina orku

Repúblikanar Trumps samþykktu nýlega lög sem binda snemmbúinn enda á skattaívilnanir fyrir hreina orku sem voru settar undir stjórn Biden. Þetta er talið geta verið lamandi högg fyrir endurnýjanlega orkugeirann.

Ríkisstjórn hans eyðilagði einnig alþjóðlegar tilraunir til að leggja kolefnisskatt á skipaflutninga og hét hefndaraðgerðum gegn löndum sem studdu áætlunina.

Newsom hvatti þjóðir til að standa fastar fyrir og sagði að það væri mikilvægt að muna að „Trump er tímabundinn“ og að „maður stendur uppi í hárinu á eineltissegg.“