Í gærkvöldi fór ég á líflega hinsegin krá í Istanbúl í Tyrklandi ásamt tveimur vinum. Um leið og við komum þangað var spurt mjög skýrt hvort við vissum hvaða stað við værum að fara inn á – og þegar við jánkuðum var tekið á móti okkur með bros á vör, tyrkneskri popptónlist og frjálsum dansi. 

Þrátt fyrir að mörg þeirra töluðu ekki mikla ensku fundum við samstundis samastað með öðru hinsegin fólki, þar sem fólki var frjálst að vera það sjálft. 

Eftir að við eyddum smátíma þar og kynntumst fólkinu betur á kránni var okkur boðið með á hinsegin skemmtistað í grenndinni með hjálp handabendinga og Google translate. 

Ósjálfrátt öryggisviðbragð

Við yfirgáfum staðinn í fjörlegum dansi við nýju vini okkar, en um leið og við yfirgáfum öryggi kráarinnar breyttist stemningin – og við vissum öll við gætum ekki leyft okkur að dansa um göturnar af sama frelsi og á kránni.

Við færðum okkur ósjálfrátt inn í hlutverk til að falla í fjöldann; engar áberandi hreyfingar, engin hinsegin nánd, engin orð eða samræður sem gætu gefið til kynna hver við værum hinsegin. Ég stakk regnbogaarmbandinu mínu sem ég keypti á hinsegin hátíð í Hrísey í vasann. 

Strákarnir tóku sér allir karlmannlegra yfirbragð – breyttu göngulagi og dýpkuðu talanda. Ég tók í hönd vinar míns og lék hlutverk kærustu í rómantískri kvöldgöngu um borgina.

Við ræddum þetta ekki – þetta bara gerðist. Þetta var í raun ósjálfrátt öryggisviðbragð sem flest hinsegin fólk kannast við; til að minnka líkurnar á fordómum, aðkasti eða ofbeldi.

Þegar við komum loks á skemmtistaðinn breyttist yfirbragðið á öllum á ný, og braust aftur út gleðin, frelsið og nándin sem einkenndi hinn staðinn. Þar var hinsegin fólk að sletta úr sér klaufunum, dragdrottningar syngjandi á sviðinu, og fólk að gera hversdagslega hluti eins og haldast í hendur, kyssast og spjalla saman.

Eftir góða lotu á dansgólfinu fórum við og nýju vinir okkar á reykingasvæðið að tala betur saman. Þar spurði ég einn strákinn hvernig það væri að vera hinsegin hérna í Tyrklandi. Hann hugsaði sig aðeins um, tók upp símann og skrifaði inn í Google translate: „in fact we live a forbidden life here in Türkiye“ og sýndi mér. 

Lífleg sena undir yfirborðinu

Slíkt kom mér auðvitað ekki á óvart, enda hef ég lesið mér til um stöðu hinsegin fólks hér, en Tyrkland hefur meðal annars bannað umræður um hinsegin málefni á opinberum vettvangi, samkynja hjónabönd eru ekki lögleg, og nú á þessu ári bönnuðu stjórnvöld Istanbul Pride, sem er stærsta hinsegin hátíðin í Mið-Austurlöndum. 

En þrátt fyrir mismunun, jaðarsetningu og ofbeldi sem hinsegin fólk lifir við þar í landi þá er lífleg hinsegin sena undir yfirborðinu, þar sem mér og vinum mínum var tekið fagnandi. Þetta kvöld fórum við á fleiri hinsegin skemmtistaði sem voru yfirfullir af hinsegin fólki sem vildi finna rými til að vera þau sjálf – og voru allir litir regnbogans velkomnir. 

Að fá að vera hluti af þeirra samfélagi, og vera tekið strax opnum örmum var dýrmætt – enda enn þá mikilvægara að fólk sem býr við svona aðstæður geti fundið stuðning, væntumþykju og samfélag sem tekur þeim nákvæmlega eins og þau eru. 

Samstaða og sameiginleg lífsreynsla okkar af jaðarsetningu og mismunun er oft það sem sameinar okkur – en það er ekki síður lífsgleðin sem brýst út í dansi, nánd, tónlist og menningu á stöðum eins og skemmtistaðnum sem ég fór á í gær.

Réttindin hrifsuð burt 

En ég er auðvitað bara hér í heimsókn – og þegar ég fer aftur heim til Íslands þá fer ég í umhverfi sem er mun öruggara, opnara og frjálsara. Þar get ég verið ég sjálf, nýt lagalegrar viðurkenningar, hef aðgengi að góðu heilbrigðiskerfi sem gerði mér kleift að undirgangast kynstaðfestandi ferli, og hlýt bæði stuðning og virðingu meðal fjölskyldu, vina og vandamanna. Það gæti í raun ekki verið eðlilegra að einfaldlega bara vera til sem ég sjálf. 

Slíkt eru forréttindi sem ég veit að ég mun ekki alltaf búa við ef ég ferðast erlendis. Það er því sorglegur veruleiki hinsegin fólks að þurfa að ganga úr skugga um að við getum verið örugg þegar við ferðumst erlendis – hvort sem það er vegna útlits okkar, skilríkja, hvort við getum gist í sama rúmi og makinn okkar, hvort við getum haldist í hendur á almannafæri, eða einfaldlega fengið að vera við sjálf án þess að þurfa að fela hinseginleika okkar. 

Því miður höfum við séð bakslag víða um heim á undanförum árum – þar sem jafnvel áunnin réttindi eru hrifsuð burt af hinsegin samfélaginu og fólki gert erfiðara að vera þau sjálf, erfiðara að taka þátt í samfélaginu og jafnvel nýta sér opinbera þjónustu, njóta sjálfsagðrar lagalegrar viðurkenningar eða aðgengi heilbrigðisþjónustu. 

Ísland er svo sannarlega ekki undanskilið þeim fordómaöldugangi sem gengur nú yfir heiminn, og þótt það sé öruggara þar heldur en hér í Tyrklandi, þá eigum við enn langt í land. 

Fordómar úr pontu Alþingis

Ekki er langt síðan hinsegin ungmenni lýstu því ofbeldi og áreiti sem þau verða fyrir af jafnöldrum sínum dagsdaglega – og eru mörg dæmi um ofbeldisglæpi, mismunun og skemmdarverk á hinsegin fánum og regnbogagötum á Íslandi á undanförnum árum.

Einstaklingar hérlendis, jafnvel í pontu á Alþingi, hafa lýst yfir skoðunum sem tala beint inn í þetta bakslag –  sem eru lítið annað en fordómar klæddir í búning „áhyggna“ eða „öryggis“ þar sem öllu er snúið á hvolf. Raunin er sú að slíkur málflutningur grefur undan öryggi okkar allra, og er hluti af stærri árás á mannréttindi og borgaraleg réttindi minnihlutahópa, kvenna og allra jaðarsettra hópa. 

Baráttunni er því hvergi nærri lokið og það hefur aldrei verið mikilvægara að standa vörð um þau réttindi sem við búum við á Íslandi – og er mikilvægt að við höfnum öllum málflutningi sem leitast við að grafa undan réttindum hinsegin fólks í hvívetna.

Ein af ástæðum þess að við höfum náð góðum árangri hérlendis er sú að kvennahreyfingin og hinsegin hreyfingin hafa lengi átt í góðu samstarfi – enda um að ræða sameiginlega baráttu gegn samfélagslegum kerfum sem setja okkur öll í fjötra og viðhalda mismunun, ofbeldi og jaðarsetningu. Slík samstaða er dýrmæt, og mikilvægt að vernda. 

En hvað sem líður þá veit ég að hinsegin samfélagið mun alltaf standa af sér fárviðrið – eins og við höfum alltaf gert. Engar lagasetningar, engin viðhorf eða ofbeldi mun taka frá okkur þróttinn, lífsgleðina og samstöðuna. 

Hér höfum við alltaf verið, og hér munum við alltaf vera – hvort sem við neyðumst til að finna hvert annað í kjöllurum í Istanbúl í Tyrklandi, eða í gleðigöngunni á Hinsegin dögum í ágúst.

Sjáumst á dansgólfinu í Tyrklandi í kvöld.