Það var til marks um stórt skref í þróunarsögu mannsins þegar fyrstu hópar manna hættu að leita sér næturstaðar á víðavangi heldur settust að í hellum. Og nú kann það brátt að marka næsta skref á þróunarferli mannsins að setjast að á öðrum hnetti en okkar heimaplánetu og þá einmitt í helli — á tunglinu.
Langt er síðan vísindamenn áttuðu sig á því að á tunglinu væru allmargar hringlaga „holur“ sem við fyrstu sýn virtust svipaðar þeim ótal mörgu gígum sem skothríð loftsteina í milljónir ára hefur skilið eftir.
En þegar að var gáð var greinilega um allt önnur fyrirbæri að ræða. Niðurstaðan var sú að um væri að ræða hrunda hraunganga síðan í árdaga þegar tunglið var nýmyndað og hraun rann um það.
Hraunið brann á tunglinu
Hin dökku „höf“ á tunglinu eru gríðarmiklir hraunflákar en eftir að þeir storknuðu hélt hraun áfram að renna í sérstökum göngum undir nýmynduðu yfirborðinu. Sums staðar tæmdust göngin og síðan gat hent að „þak“ þeirra hrundi þar sem það var þynnst.
Það eru holurnar sem vísindamenn hafa verið að rannsaka um alllangt skeið, einmitt til þess að reyna að fá úr því skorið hvort slíkar holur væru til marks um víðáttumikla hella í hinum tæmdu hraunrásum undir yfirborðinu, rétt eins og við þekkjum hér á jörðinni — til dæmis á Íslandi.
Löngu er ljóst að undir börmum sumra þessara hola er „skuggasvæði“ sem geislar sólarinnar ná ekki til. Og á þeim skuggasvæðum eru hitasveiflur litlar sem engar miðað við það sem gerist á yfirborði tunglsins.
Í niðurstöðum vísindarannsókna sem birtust í vefriti Geophysical Research Letters 2022 var bent á að á sólríkum degi á tunglinu (!) gæti hitinn á yfirborðinu náð 126 gráðu hita á Celsius en á nóttunni færi frostið niður í 173 gráður.
Íslenskur sumarhiti á tunglinu
Athyglisvert er (eins og hér kemur fram) að á botni holu þeirra sem helst hefur verið rannsökuð virðist hitinn verða jafnvel hærri en á yfirborðinu eða ná allt að 148 gráðum.
En í skuggunum í þeirri sömu holu reyndist hins vegar stöðugur 17 gráðu hiti.
Sem sagt á við mjög þægilega sumarhita á Íslandi!
Hér má sjá skýrsluna úr Nature Astronomy.
Æ síðan grunur vaknaði um að holurnar gætu verið til merkis um hella hafa menn látið sér detta í hug að slíkir hellar gætu verið heppilegir bústaðir fyrir tunglbúa framtíðarinnar.
Ekki dugir hvaða kofi sem er. Það þarf nefnilega ekki einungis að verja tunglbúana fyrir hitasveiflunum á yfirborðinu heldur og geislun utan úr geimnum og alls konar „geimveðri“ sem berst nokkuð sveiflukennt með sólstormum.
Nú hafa vísindamenn við háskólann í Trento á Ítaliu legið yfir myndum af nokkrum af þessum holum, meðal annars ratsjármyndum sem geimfarið Lunar Reconnaissance Orbiter tók 2010, og þeir telja sig hafa náð að gægjast nógu langt undir barma sérstaklega einnar holu, til að þeir geti nú fullyrt að tómar hraunrásir eða -gangar, það er að segja hellar, séu beggja megin við holuna.
Hér má lesa frétt BBC af rannsókn þeirra Trento-manna sem Lorenzo Bruzzone og Leonardo Carrer fóru fyrir.
Lífið hófst í hellum
Carrer virðist samkvæmt frétt BBC vera snokinn fyrir þeirri kenningu, sem nýtur raunar vaxandi vinsælda, að lífið á jörðinni hafi ekki hafist í grunnum pollum á yfirborði Jarðar, eins og lengi var talið næsta fullvíst, heldur hafi það kviknað í djúpum hellum í iðrum Jarðar.
Og hann segir:
„Það er nú þannig að lífið á Jörðinni byrjaði í hellum og því er ekki nema hæfilegt að fólk skuli setjast að í hellum á tunglinu.“
Ljóst er að það verður heilmikið fyrirtæki að gera hellana á tunglinu íbúðarhæfa. Sú hola sem mest hefur verið rannsökuð er allt að 170 metra djúp og vanda þarf til verka við að komast þar niður án þess að hrun hefjist í börmum holunnar eða brekkunni niður á botn hennar.
En bjartsýnasta fólk telur að fólk kunni að vera farið að setjast að í hellum á tunglinu eftir 20-30 ár.
Og hafa þar með tekið nýtt skref á ferð Homo Sapiens til stjarnanna.
Athugasemdir