Undir lok hirðisbréfs Agnesar M. Sigurðardóttur biskups segir: „Ég er þakklát Guði mínum og samferðafólki fyrir árin sem ég hef setið á biskupsstóli. Þau hafa verið lærdómsrík. Áskoranir hafa verið þó nokkrar og þakka ég samstarfsfólki mínu fyrir að ég hef getað staðið vaktina hvað sem á dynur. Ég er fyrsta konan sem gegnir embætti biskups Íslands. Ég hef fundið fyrir því að vera af því kyninu. Það eiga sumir einstaklingar enn erfitt með að leita til kvenkyns leiðtoga og jafnvel þurfa að lúta boðvaldi hans. Þeirri reynslu verður ekki lýst með orðum.“

Agnes er þögul, hugsi um stund, áður en hún fer að rifja upp hvernig hún hafi verið beitt órétti sem biskup. „Það hafa verið sagðar sögur um mig í fjölmiðlum sem eru bara hrein lygi, það var enginn fótur fyrir þeim, bara búnar til einhverjar lygasögur til að gera lítið úr mér.“

Þetta kemur fram í forsíðuviðtali við Agnesi í nýjasta tölublaði Heimildarinnar. 

Kirkjuþings að bregðast við

Úrskurðarnefnd þjóðkirkjunnar komst að þeirri niðurstöðu í haust að skipunartími Agnesar sem biskup Íslands hafi runnið út 30. júní 2022. Eftir það gerði framkvæmdastjóri Biskupsstofu ráðningarsamning við Agnesi sem gildir til 31. október, sumsé rennur út eftir fimm mánuði. Samkvæmt niðurstöðu úrskurðarnefndarinnar eru embættisverk Agnesar sem biskup að loknum skipunartímanum, eftir að gerður var við hana ráðningarsamningur, markleysa ein. Vísað er til þess að heimild til biskupskjörs hafi verið samþykkt af kirkjuþinginu í mars 2022 en engin kosning hins vegar farið fram. Agnes hefur sagt að hún líti svo á að kirkjuþing hafi átt að greiða úr málinu og eyða óvissu um stöðu hennar. Raunar hefur Agnes sagt að þetta snúist ekki um stöðu hennar sem persónu heldur stöðu biskups, og hún þurfi að vera skýr. Hún hefur íhugað að vísa málinu til dómstóla, sem er eina leiðin sem fær er eftir að úrskurðarnefnd hefur kveðið upp úrskurð sinn, sem er endanlegur og bindandi innan þjóðkirkjunnar.

Meðal embættisverka Agnesar eftir skipunartímann var að staðfesta ráðningu fjölda presta. En verkefnin voru líka annars konar. Agnes framlengdi leyfi séra Gunnars Sigurjónssonar sem hann var settur í frá embætti sóknarprests í Digranes- og Hjallaprestakalli í september 2022 vegna kynferðislegrar áreitni. Úrskurðarnefndin komst að þeirri niðurstöðu að Agnes hefði ekki haft umboð til að framlengja leyfið hans.

Sex konur innan prestakallsins höfðu sakað hann um kynferðislega áreitni en teymi þjóðkirkjunnar komst að þeirri niðurstöðu að Gunnar hafi orðið uppvís að ósæmilegri háttsemi í tíu tilfellum. Ein þeirra, sem einnig var prestur, sagði það á sínum tíma sigur að teymið hafi staðfest upplifun kvennanna af áreitninni, og að yfirlýsing Agnesar í framhaldinu um að þjóðkirkjan standi með þolendum hafi sýnt hugrekki.

Hún bendir á að í fundargerð með viðbótarsamkomulaginu við ríkið frá árinu 2019 hafi komið fram að æviráðnir prestar haldi æviráðningunni, þeir sem hafi verið ráðnir til fimm ára fari á ráðningarsamning eftir árin fimm, og þeir sem koma nýir inn – prestar sem aðrir – fari beint á ráðningarsamning. „Þarna spurði ég forseta kirkjuþings hver væri staða biskupa sem hafi verið skipaðir af forseta,“ segir Agnes en hún var einmitt forsetaskipuð á sínum tíma.

„Ég fékk það svar að það yrði fundið út úr þessu og að ég þyrfti engar áhyggjur að hafa, þannig að ég hafði engar áhyggjur. Tveimur dögum áður en skipunartíminn minn rann út, í júní 2022, fékk ég bréf frá forseta kirkjuþings um að mitt umboð sé að renna út en ég fái leyfi til að vera ár til viðbótar. Mér fannst þetta mjög skrýtið og velti fyrir mér hvort ég ætti að svara þessu bréfi eða hvað. Eftir að hafa óformlega ráðfært mig við lögmann ákvað ég að svara, forseti kirkjuþings segir síðan við mig að þau muni bara gera það sem best fyrir mig þannig að ég er ekkert að velta þessu meira fyrir mér. Þar til allt í einu lögmaður eins prestsins kemur og heldur því fram að ég hafi ekki haft umboð til að skrifa honum bréf,“ segir Agnes og þó hún kjósi að nefna prestinn ekki á nafn á hún þar við séra Gunnar Sigurjónsson. Hann hafi síðan farið með málið til úrskurðarnefndarinnar sem úrskurðar að Agnes hafi ekki haft umboð til að framlengja leyfið. „Þá loksins tekur kirkjuþingið við sér og fer að velta upp hvað þau eigi eiginlega að gera,“ segir hún, heldur ósátt.

Agnes tekur fram að ýmsir hafi sagt við hana, löglærðir sem ekki, að þeim finnist úrskurðurinn einkennilegur. Nýlegar breytingar innan þjóðkirkjunnar hafi síðan einnig falist í því að áfrýjunarnefnd hafi verið lögð niður, en áður hafi fólk getað áfrýjað þangað niðurstöðu úrskurðarnefndar ef það var ekki sátt við hana. „Nú er ekkert hægt að gera annað en að fara með þetta fyrir dómstóla,“ segir hún.

Vegferð gegn Agnesi og embættinu

Í huga Agnesar er skýrt hvar ábyrgðin liggur, þegar kemur að óvissu um embættisverk hennar. „Ég segi að þetta hafi verið kirkjuþinginu að kenna. Þau hefðu getað verið búin að fjalla um þetta áður en gerðu það ekki. Þegar sex ára kjörtímabil biskups var ákveðið var það rætt á kirkjuþingi. Einn þingfulltrúinn sagði að þetta ætti ekki við um ákveðnar persónur og leikendur því þetta gilti ekki um sitjandi biskupa heldur um framtíðina. Upptaka af þessu fannst, og þess vegna ítreka ég mikilvægi þess að umræður séu teknar upp á kirkjuþingi. Þessu mótmælti enginn þarna. Þannig að ég var alltaf í góðri trú um að þetta væri ekkert mál. Það er ekki fyrr en núna á síðasta kirkjuþingi sem kemur fram tillaga um að ég fái að vera biskup en ég megi ekki taka neinar stjórnsýslulegar ákvarðanir. Núna þegar kirkjan er ekki lengur undir ríkinu hvað það varðar þá snúa slíkar ákvarðanir aðallega að ráðningum, að ég kvitti ekki upp á ráðningar. En ég hef aldrei skrifað upp á ráðningarsamninga því það er í höndum mannauðsstjóra; vissulega fyrir hönd biskups, ég átta mig á því.“

Henni er mikið niðri fyrir og þetta hefur tekið sinn toll af fráfarandi biskup. Hún er ekki í efa um ástæðuna fyrir því að málið hefur farið í ótal hringi innan kirkjunnar, hvernig þetta allt saman gat gerst. „Þetta gerist vegna þess að ég er kona. Það er ein ástæðan. Þetta myndi aldrei hafa gerst ef ég væri karl, held ég. Önnur ástæðan er sú að sá sem kom fram með tillöguna á kirkjuþinginu núna er margbúinn að smætta mig, smætta orð mín og snúa út úr fyrir mér þannig að ég lít svo á að hann sé í einhverri vegferð til að gera sem minnst úr mér og úr biskupsembættinu.“ Agnes hikar ekki, spurð um hvernig tilfinning það sé að upplifa slíkt: „Ég var bara niðurlægð, af þinginu. Bæði ég sjálf og embættið. Þetta eru stór orð en þetta er mín tilfinning.“

Er erfitt að upplifa svona þegar þú ert að fara að kveðja?

„Já, það er það. Ég vil skila skömminni til kirkjuþings. Mér finnst þessi vinnubrögð fyrir neðan allar hellur. Svona má ekki eiga sér stað og ég vona að þetta gerist aldrei aftur.“