Heildarkostnaður Landsbankans vegna nýrra aðalstöðva bankans nemur 16,5 milljörðum króna. Það er 4,7 milljörðum hærri kostnaður en gert var ráð fyrir í áætlunum, sem gerðar voru í lok árs 2019, en þá var gert ráð fyrir að kostnaðurinn yrði 11,8 milljarðar króna. Aukinn kostnaður er 3,4 milljarðar en auk þess nemur kostnaður vegna vísitölubreytinga á byggingartímaum 1,4 milljörðum króna.

Þetta kemur fram í tilkynningu um uppgjör Landsbankans fyrir fyrri hluta yfirstandandi árs. Er það í fyrsta skipti sem greint er frá því hver kostnaðurinn við byggingu Landsbankahússins við Reykjastræti er. Í apríl síðastliðnum greindi Heimildin frá því að stjórnendur bankans vildu ekki gefa upp hver áætlaður heildarkostnaður yrði við bygginguna.

„Við teljum ótímabært að fjalla um áætlaðan heildarkostnað, þar sem enn á eftir að semja um tiltekin atriði sem geta haft áhrif til hækkunar eða lækkunar,“ sagði Rúnar Pálmason, upplýsingafulltrúi Landsbankans, um hvað nýjar höfuðstöðvar ríkisbankans í miðborginni myndu kosta í svari til Heimildarinnar í apríl. Það var ekki í fyrsta sinn sem bankinn taldi umfjöllun um kostnaðinn ótímabæra. Nákvæmlega sömu svör fengust við fyrirspurn Kjarnans í fyrra.

Sparnaður talinn 600 milljónir á ári

Upphaflega var gert ráð fyrir að húsið yrði fullklárað um mitt ár 2022 en framkvæmdir drógust hins vegar. Samkvæmt uppgjörinu nú er framkvæmdunum að mestu lokið og gert er ráð fyrir að lóðarfrágangi ljúki í haust.

Ekki kemur fram í uppgjörinu hver kostnaðurinn við einstaka verkþætti er, svo sem klæðingu hússins, sem vakið hefur töluverða athygli. Húsið er að miklu leyti klætt með íslensku stuðlabergi úr Hrepphólanámu í Hrunamannahreppi.

Húsið er 16.500 fermetrar en í heild er byggingin um 21.500 fermetrar að bílakjallara og tæknirýmum meðtöldum. Á móti umræddum 16,5 milljarða kostnaði kemur söluverð á á hlutum hins nýja húss sem bankinn mun ekki nýta auk áætlaðs söluverðs á gamla Landsbankahúsinu í Austurstræti, sem og annars húsnæðis bankans. Er áætlað söluverð um 7,8 milljarðar króna, undir helmingi kostnaðar við nýbygginguna. Þá er sagt í uppgjörinu að árlegur sparnaður af flutningum í hið nýja hús nemi um 600 milljónum króna árlega. Af þeirri upphæð vegur sparnaður vegna húsaleigu mest, um 480 milljónum króna árlega.

Það mun því taka bankann fjórtán og hálft ár að ná upp í eftirstandandi kostnað við nýbygginguna með þeim sparnaði, án þess að tekið sé tillit til vaxtakostnaður, verðbreytinga og afskrifta. Að því gefnu að sala eigna skili þeim 7,8 milljörðum sem áætlað er.

Löng og ströng saga

Saga byggingaframkvæmda við höfuðstöðvar Landsbankans er orðin löng, og nokkuð ströng. Fyrir hrun voru uppi áform um að Landsbankinn byggði nýjar höfuðstöðvar, alls 33 þúsund fermetra, á lóð við Austurhöfn sem bankinn hafði keypt. Ráðist var í hönnunarsamkeppni og til stóð að kynna niðurstöður hennar vorið 2008 en þeim áformum var frestað til hausts. Kynningin fór hins vegar aldrei fram, bankinn fór á hausinn áður en til hennar kom. Landsbankinn lenti í höndum ríkisins og þar með talið lóðin við Austurhöfn.

Stjórnendur bankans töldu þó enn þörf á uppbyggingu nýrra höfuðstöðva. Í ársbyrjun 2012 var greint frá því að bankinn vildi reisa þær í miðborginni – fyrir árið 2015. Í febrúar 2013 kynnti þáverandi bankastjóri Landsbankans, Steinþór Pálsson, fyrir starfsmönnum bankans áætlun um uppbyggingu á sömu lóð og til hafði staðið að reisa höfuðstöðvarnar á fyrir hrun. Eilítið var búið að skala framkvæmdina niður, nú átti byggingin að vera 24 þúsund fermetrar og framkvæmdir myndu hefjast 2014.

Þær áætlanir mættu þó mótspyrnu, til að mynda sagði Sigmundur Davíð Gunnlaugsson, þáverandi forsætisráðherra, að hann teldi útilokað að bankinn færi út í slíka framkvæmd, næg mál væru fyrirliggjandi sem leysa þyrfti áður. Tíminn leið því en árið 2014 gekk bankinn til samninga um kaup á umræddri lóð við félagið Sírus, sem var í eigu ríkis og borgar, svo segja má að vinstri hönd hafi átt í viðskiptum við þá hægri.

Þegar árið 2015 var orðið ljóst að Landsbankinn hyggðist byggja nýjar höfuðstöðvar sínar við Austurhöfn í Reykjavík, við hlið Hörpu. Í frétt Kjarnans um áformin í júlí árið 2015 kom fram að kostnaður við byggingu hússins með lóðarkaupum ætti að verða átta milljarðar króna.

Hálfur milljarður myndi sparast árlega

Í maí 2017 var greint frá því að bankaráð bankans hefði tekið ákvörðun um byggingaframkvæmdirnar á lóðinni við Austurhöfn. Var kostnaðurinn þá metinn níu milljarðar króna, með lóðakaupunum. Þá var reiknað með því að húsnæðið yrði 16.500 fermetrar, þar af ætlaði bankinn sjálfur að nýta um 10 þúsund fermetra en leigja út eða selja það sem eftir stæði.

Áætlaður kostnaður við þann hluta sem bankinn hugðist þá nýta var metinn 5,5 milljarðar króna en á móti kostnaði kæmi söluverðmæti þeirra fasteigna sem bankinn gæti losað þegar öll starfsemin væri komin á einn stað. Mat bankinn árlegan sparnað sinn vegna flutninganna um hálfan milljarð króna, en á þeim tíma var starfsemi bankans í miðborginni í þrettán húsum, sem væru óhagkvæm og óhentug.

Í september 2019 birti Kjarninn fréttaskýringu um byggingu höfuðstöðvanna. Þar var rakið að þrátt fyrir að Landsbankinn væri því sem næst alfarið í eigu ríkisins hefði ríkisvaldið litla sem enga aðkomu haft að ákvörðunum er vörðuðu uppbygginguna. Eftir að bankarnir lentu í höndum ríkisins eftir hrun var ákveðið að fjármála- og efnahagsráðherra, sem og stjórnvöld yfirleitt, kæmu ekki að rekstrarlegum ákvörðunum. Þess í stað færi Bankasýsla ríkisins með eignarhluta skattgreiðenda í bankanum. Í fréttaskýringunni var vitnað til samskipta við forstjóra Bankasýslunnar um hvort þar á bæ hefðu menn einhverja aðkomu haft að ákvörðun um uppbyggingu nýrra höfuðstöðva. Svarið var einfalt, „nei,“ sagði Jón Gunnar Jónsson.

Og þá var hann orðinn 11,8 milljarðar

 Í febrúar 2020 greindi Kjarninn frá því að kostnaður við byggingu höfuðstöðvanna, sem þá var byrjað að byggja, væri kominn upp í 11,8 milljarða króna. Kostnaðurinn hafði því í millitíðinni frá árinu 2017 hækkað úr níu milljörðum upp í tíu milljarða vegna hækkunar á byggingarvísitölu, og var þarna orðinn 11,8 milljarðar.

Í júlí á síðasta ári greindi Kjarninn svo frá því að lögð hefði verið fram tillaga í ríkisstjórn um að ríkið keypti nokkur þúsund fermetra af húsnæði nýrra höfuðstöðva bankans, á sex milljarða króna. Vinstri höndin var því aftur farin að þreifa fyrir sér við hægri höndina.

Í september á síðasta ári var svo staðfest að ríkið hefði ákveðið að kaupa svokallað Norðurhús nýrra höfuðstöðva Landsbankans, á umrædda sex milljarða, og hýsa þar skrifstofur utanríkisráðuneytisins og nýlistahluta Listasafns Íslands. Þá var einnig greint frá því að ákveðið hefði verið að ríkið gengi til samninga við bankann um kaup á gamla Landsbankahúsinu við Austurstræti. Peningar færu þannig enn á ný úr vinstri vasa í þann hægri.

8,5 milljarða hækkun

Síðustu fregnir af kostnaðarmati við uppbyggingu hússins eru frá því í lok árs 2019, svo sem nefnt er hér að ofan, tæpir tólf milljarðar króna. Kjarninn óskaði síðasta haust eftir upplýsingum um uppfærða kostnaðaráætlun vegna framkvæmdanna en fékk það svar að bankinn teldi „ótímabært“ að fjalla um áætlaðan heildarkostnað.

Heimildin óskaði í síðasta mánuði enn á ný eftir upplýsingum um kostnað við byggingu hins mikla húss. Og fékk sömu svör. Forsvarsmenn bankans, sem er í eigu almennings í landinu, vildu ekki svara þeim spurningum að svo stöddu. Stefnt er að birtingu uppfærðs kostnaðarmats „síðar á þessu ári“. Sú birting er nú orðin að veruleika, og sá veruleiki sem birtist er að Landsbankahúsið kostið 16,5 milljarða króna, 8,5 milljörðum hærri upphæð en lagt var upp með 2015 þegar ákveðið var að fara í framkvæmdina.