Sigmar Guðmundsson þingmaður Viðreisnar segir að ríkisstjórnin sé stödd í öðrum veruleika en allir hinir. Hún spili sóló og skori sjálfsmörk. „Hún er að tapa leiknum af því að hún ræður ekki við verkefnið.“
Þetta kom fram í máli hans í ræðu undir liðnum störf þingsins á Alþingi í dag. Ástæða þessara orða er vaxtahækkun Seðlabankans en Heimildin greindi frá því í morgun að vextirnir væru nú komnir í 6,5 prósent.
Þetta er í ellefta sinn í röð sem bankinn hækkar vexti en þeir voru 0,75 prósent í maí 2021. Fyrir vikið eru íbúðalánavextir hærri en þeir hafa verið í tólf ár, eða frá árinu 2010, skömmu eftir bankahrunið þegar enn var verið að endurreisa föllnu bankana og íslenskt atvinnulíf, með tilheyrandi hærri greiðslubyrði fyrir heimili í landinu. Eftir nýjustu stýrivaxtahækkunina er viðbúið að slíkir vextir muni hækka enn á ný.
Í yfirlýsingu peningastefnunefndar Seðlabanka Íslands segir að þótt tekið hafi að hægja á húsnæðismarkaði og alþjóðleg verðbólga hafi minnkað lítillega sé verðbólguþrýstingur enn mikill og verðhækkanir á breiðum grunni. Verðbólguhorfur hafi versnað frá síðasta fundi nefndarinnar og þótt verðbólga hafi líklega náð hámarki taki lengri tíma að ná henni niður í verðbólgumarkmið bankans en áður var talið.
Ríkisstjórnin stödd í öðrum veruleika en aðrir
Sigmar sagði á þingi í dag að sjálfsagt vissu flestir að þessi vaxtahækkun myndi gerast.
„Að þessu sinni er það alveg kýrskýrt hjá bankanum að stjórnvöld bera beina ábyrgð á hækkuninni nú en einnig er vísað í nýgerða kjarasamninga í rökstuðningi. Við í þessum sal getum að sjálfsögðu haft skoðun á því hvernig aðilar vinnumarkaðarins semja sín á milli en það er ekki okkar hlutverk að segja þeim fyrir verkum. Okkar hlutverk í baráttunni gegn verðbólgunni og háum vöxtum eru ákvarðanir sem við tökum í þessum sal. Hér getum við haft bein áhrif á ríkisfjármálin og beitt þeim með skynsamlegum hætti fyrir fólkið í landinu.
Því tækifæri var hins vegar glutrað niður fyrir áramót í fjárlagagerðinni þegar ríkisstjórnarflokkarnir lögðust gegn öllum tilraunum og varnaðarorðum okkar í Viðreisn og tillögum um að auka aðhaldið og stöðva stjórnlausan útgjaldavöxtinn. Fjölmargar tillögur voru lagðar fram sem hefðu unnið með Seðlabankanum í þessu verkefni. Allar voru þær felldar, sem var sagt vera af prinsippástæðum. Þess í stað, eins og seðlabankastjóri orðaði það, hefur aðhald í ríkisfjármálum minnkað frá því sem það var áður. Þetta er auðvitað hábölvað fyrir heimilin í landinu, blóðugt fyrir fyrirtækin í landinu og alvarlegur áfellisdómur yfir ríkisstjórninni,“ sagði hann.
Spurði Sigmar í hvaða stöðu Íslendingar væru í þessari baráttu þegar æðstu ráðamenn Seðlabankans segðu það berum orðum að ríkisstjórnin væri stödd í öðrum veruleika en bankinn og segðu fullum fetum með fótboltalíkingu að hún hefði spilað sóló og skorað sjálfsmark. „Það er auðvitað ekkert nýtt að það vanti stundum jarðtengingu í Stjórnarráðið en að fá þessa faglegu hagfræðilegu greiningu frá Seðlabankanum á ríkisstjórninni er óneitanlega svolítið kröftugt. Við skulum hafa það í huga næst þegar við verslum í matinn eða tökum bensín að landinu er stjórnað af fólki sem hefur með aðgerðaleysi beinlínis unnið gegn því að þessar vörur lækki. Við ættum líka að muna þegar viðskiptabankarnir hækka vextina á húsnæðislánunum að sú hækkun skrifast á stjórnarflokkana. Við erum jú með ríkisstjórn sem er stödd í öðrum veruleika en við hin. Hún spilar sóló og skorar sjálfsmörk. Hún er að tapa leiknum af því að hún ræður ekki við verkefnið.“
Kyndi undir verðbólguna með fjárlögum
Rósa Björk Brynjólfsdóttir varaþingmaður Samfylkingarinnar gerði vaxtahækkun einnig að umtalsefni undir sama lið á þinginu í dag. „Í dag sáum við í enn eitt skiptið stýrivaxtahækkanir hjá peningastefnunefnd Seðlabankans um 0,5 prósent, hækkun sem bitnar lóðbeint á heimilum í landinu. Peningastefnunefnd lýsti því líka yfir í morgun að verðbólguhorfur hefðu versnað frá síðasta fundi. Forsvarsmenn verkalýðsfélaga segja í dag við fjölmiðla að stýrivaxtahækkunin sé einfaldlega hryllileg tíðindi og rothögg fyrir lántakendur, rothögg fyrir fólkið í landinu sem skuldar og að hækkunin nú muni þýða að fólk geti ekki ráðið við sínar afborganir. Það er orðið öllum ljóst að ríkisstjórnin kynti undir verðbólguna með fjárlögum þar sem gjöld á almenning voru hækkuð og engar raunverulegar tekjur sóttar þar sem þenslan er í raun og veru.“
Sagði hún að ráðherrar ríkisstjórnarinnar hefðu verið mjög yfirlýsingaglaðir þegar fjárlagafrumvarpið var kynnt í haust þar sem þeir sögðu að fjárlögin myndu vinna gegn verðbólgu. Rósa Björk telur að það hafi aldeilis ekki orðið úr.
„Fjárlagafrumvarp ársins 2023 gerði í upphafi ráð fyrir 89 milljarða hallarekstri þrátt fyrir þenslu, kraftmikinn hagvöxt og hátt atvinnustig. Mikilvægum fjárfestingum var hins vegar frestað og loks voru öll krónutölugjöld ríkisins skrúfuð algjörlega upp í topp. Eftir breytingar á fjárlögunum var hallinn kominn upp í 120 milljarða og það er óábyrgt að sækja ekki tekjur á móti þessum vaxandi halla. Ríkisstjórnin þarf að reka aðra ríkisfjármálastefnu sem vinnur gegn verðbólgu en ekki grípa til tilviljanakenndra aðgerða sem bitna svo á heimilum í landinu eða hjálpa alla vega ekki heimilum í landinu að bregðast við því ástandi sem nú ríkir,“ sagði hún.
Boltarnir detti dauðir niður eða endi í eigin marki
Hanna Katrín Friðriksson þingflokksformaður Viðreisnar lét sig ekki vanta í umræður um vaxtahækkanir á þingi í dag en hún sagði að með fjárlögum ársins 2023 hefði ríkisstjórnin slegið enn eitt Íslandsmetið í eyðslu, skilað enn og aftur fjárlögum sem ykju ríkisútgjöld um tugi milljarða og halla.
„Í kjölfarið hækkaði verðbólga í janúar í 9,9 prósent hér á landi, þvert á þróun annars staðar í Evrópu. Um þessa stöðu hefur ríkt nokkuð hávær þögn á stjórnarheimilinu ef frá eru taldar tilraunir til að koma sökinni yfir á almenning í formi skilaboða um að fólk eyði bara miklu, sé ekki að hjálpa, skilji ekki vandann, skilji ekki að við erum öll í þessu saman. Málið er að við erum ekki öll í þessu verkefni saman að hafa hemil á verðbólgunni sem er, svo vitnað sé í orð hagfræðingsins Miltons Friedmans, einn helsti skaðvaldur í hverju þjóðfélagi. Friedman hló að þeirri fullyrðingu að neyslu almennings væri um að kenna eða launþegahreyfingunni eða fyrirtækjum. Stjórnvöld beri ábyrgðina og helsta verkefni þeirra á tímum sem þessum sé að hafa hemil á ríkisútgjöldum, að eyða ekki um efni fram.
Með stýrivaxtahækkun Seðlabankans í dag standa meginvextir bankans í 6,5 prósent. Þetta eru áttföldun frá því í maí 2021, nokkuð sem er farið að þyngja róðurinn verulega hjá fjölmörgum heimilum og fyrirtækjum landsins. Hlutverk Seðlabankans er að hafa hemil á verðbólgu með vaxtaákvörðunum. Þetta er í raun eini bolti bankans í þessari keppni en yfirstandandi keppnistímabil í baráttunni við þennan landsins forna fjanda hefur nú staðið í um það bil eitt og hálft ár. Ríkisstjórnin hefur töluvert fleiri bolta til að nota en gallinn er að hún kom einfaldlega illa undirbúin til leiks. Undirbúningstímabilið var illa nýtt, leikskipulagið er lélegt, samspilið svona og svona og niðurstaðan eftir því. Boltarnir detta dauðir niður eða enda í eigin marki. Og aðhald í ríkisfjármálum komst ekki einu sinni í lið ríkisstjórnarinnar,“ sagði hún.
Lýsti Hanna Katrín eftir „afreksstefnu gegn verðbólgu og samhentu, vel völdu liði sem á séns í að vinna þessa keppni fyrir okkur“.
Stjórnmálamenn geti ekki látið Seðlabankann einan um að sporna gegn verðbólgu
Jóhann Páll Jóhannsson þingmaður Samfylkingarinnar tjáði sig um vaxtahækkanirnar á Facebook í dag en þar segir hann að ríkisstjórn Katrínar Jakobsdóttur kyndi undir verðbólgu með óábyrgri stefnu í ríkisfjármálum.
„Þetta er ein af orsökum vaxtahækkunarinnar sem kynnt var í dag eins og komið hefur skýrt fram í fréttum. Við jafnaðarmenn vöruðum við þessu í hverri þingræðunni á fætur annarri í haust. Seðlabankinn varaði við og ótal hagsmunaaðilar vöruðu við en ríkisstjórnin hlustaði ekki. Fjárlagafrumvarp ársins 2023 gerði í upphafi ráð fyrir 89 milljarða hallarekstri þrátt fyrir þenslu, kraftmikinn hagvöxt og hátt atvinnustig.
Meðan fjárlögin voru til umfjöllunar á vettvangi Alþingis komu fram nýjar og dekkri verðbólguspár og stýrivextir voru hækkaðir enn frekar. En stjórnarmeirihlutinn á Alþingi skeytti engu um þessi hættumerki heldur þvert á móti. Þau gerðu breytingar á frumvarpinu sem fólu í sér útgjaldaaukningu upp á tugi milljarða til viðbótar án þess að aflað væri nýrra tekna til að vega á móti þensluáhrifum útgjaldanna – fóru með hallann upp í 120 milljarða.“
Jóhann Páll segir að stýrivaxtahækkunin í dag eigi sér ýmsar ástæður og þetta misræmi milli tekna og gjalda í ríkisbúskapnum sé ein af þeim.
„Stjórnmálamenn geta ekki látið Seðlabankann einan um að sporna gegn verðbólgu. Ef ríkisfjármálin róa ekki í sömu átt og peningastefnan munu vextir einfaldlega haldast háir eða hækka enn frekar með ömurlegum afleiðingum fyrir skuldsett heimili.
Við verðum að skipta um kúrs. Við jafnaðarmenn munum halda áfram að tala fyrir ábyrgri ríkisfjármálastefnu þar sem velferðarkerfinu er beitt með markvissum hætti til að styðja við heimili sem þurfa á stuðningi að halda og unnið er gegn þenslu með sanngjörnum sköttum á hæstu tekjur og hvalrekagróða,“ skrifar hann.
Ó og Due diligence, KYC og SMT eiga líka við eftirlitsskylda aðila og hefðu komið í veg fyrir massíft peningaþvætti hjá Seðló. Ekki svo að greiningaraðilar né svokallaðir rannsakendur geti farið á klósettið án þess að sóða það allt út þó ljósið sé kveikt... í slíkum málum.