Um 850 karlmenn á Norðurlöndunum eru virkir á vefsvæðum þar sem kvenhatur er ráðandi. Í nýrri norrænni skýrslu kemur fram að ungir, norrænir menn komi saman á vefsvæðum, myndi þar eins konar bræðralög og kyndi undir hatri í garð kvenna og kynjajafnrétti. Ekki er þó talið líklegt að þessi menn muni grípa til einhverra aðgerða, ofbeldis til að mynda, líkt og gerst hefur í öðrum löndum.

 Jón Ingvar Kjaran, prófessor við deild menntunar og margbreytileika við Háskóla Íslands sem aðstoðaði við gagnaöflun hér á landi, segir að íslenskar rannsóknir á efninu skorti. Elísabet Ýr Atladóttir, femínískur aktívisti, sem einnig aðstoðaði rannsakendur, segir kvenhatandi orðræðu hér á landi vissulega til staðar en hún sé bæði faldari hér á landi en á hinum Norðurlöndunum og birtist einnig með öðrum hætti.

Skýrslan sem ber heitið „The Angry Internet“, og unnin var af Center for Digital Pædagogik í Danmörku, inniheldur greiningu á kvenhaturshópum á Norðurlöndunum. Byggir hún á rannsókn á færslum á vefsvæðum þar sem kvenhatur hefur verið greint, eins og Reddit og 4chan, auk annarra.

Hatursfull orðræða í garð kvenna lýðræðislegt vandamál

Í skýrslunni er lýst hópum sem þar sem þessi einkenni koma fram. Þeirra þekktastur er INCEL-hreyfingin, hreyfing karlmanna sem telja sig skírlífa gegn eigin vilja. Þekktast meðlimur INCEL-hreyfingarinnar er að líkindum fjöldamorðinginn Elliot Rodgers, sem myrti sex manns og særði fjórtán 23. maí árið 2014 í Isla Vista í Kaliforníu, áður en hann svipti sig lífi. Rodgers skilgreindi sig sem incel og skyldi eftir sig stefnuyfirlýsingu upp á 137 blaðsíður þar sem hann lýsti því hvernig hann hyggðist hefna þess að konur hefðu hafnað honum.

„Samfélag þar sem karlmanni leyfist ekki að stjórna sinni lakari hliðstæðu, konunni, verður skítasamfélag“

Í skýrslunni er vitnað í fjölda karla á Norðurlöndunum sem eru meðlimir í nethópum sem þessum. Þeir halda því meðal annars fram að börn einstæðra mæðra leiðist út í glæpi, að konur séu óhæfir leiðtogar og hið eðlilega ástand sé að karlmenn séu ráðandi afl. „Samfélag þar sem karlmanni leyfist ekki að stjórna sinni lakari hliðstæðu, konunni, verður skítasamfélag,“ er haft eftir einu, ónefndum norrænum karlmanni sem er meðlimur í slíkum nethópi.

Í skýrslunni segir að hatursfull orðræða í garð kvenna á vefsíðum sem þessum geti færst yfir á samskipti á öðrum samfélagsmiðlum. Það sé lýðræðislegt vandamál.

Gögn fyrir Ísland eru ófullkomin

Í skýrslunni kemur fram að Ísland mælist lágt og alla jafna langlægst á þeim vísum sem notaðir voru við rannsóknina. Það segir þó alls ekki alla söguna. Erfitt getur verið að greina þjóðerni þátttakenda á vefsvæðum sem þessum, þar eð þeir geti verið fullkomlega nafnlausir og samskipti fari að mestu leyti fram á ensku. Þá er sú aðferð sem notuð var við að greina lykilhugtök í orðræðu á þessum vefsvæðum þróaðri fyrir Danmörk, Svíþjóð og Noreg heldur en fyrir Finnland og Ísland. Flest bendi til að með þróaðri gervigreind hefði Ísland mælst töluvert hærra á þeim vísum sem miðað var við.

„Það er hellingur af kvenhatri á Íslandi, við vitum það alveg“

Jón Ingvar Kjaran, sem var skýrsluhöfundum til ráðgjafar við gerð rannsóknarinnar að því er Ísland varðar, segir að rannsóknir og gögn skorti hérlendis. „Þess vegna er þessi rannsókn kannski meira fókuseruð á Danmörk, Svíþjóð og Noreg. Þessi jaðarsvæði eins og Finnland og Ísland, það þarf bara meiri rannsóknar þar. Skýrslan segir okkur að það þurfi að skoða þetta betur, til dæmis þessa kallahópa á Íslandi sem hafa tekið þátt í þessari umræðu.“

Orðræðan falin á Facebook

Elísabet Ýr Atladóttir, aktívisti og einn stofnenda Málfrelsissjóðs í þágu þolenda kynbundins ofbeldis, segir að einn vandinn sem blasi við þegar kvenhaturs orðræða sé rannsökuð á Íslandi sé sá að stór hluti slíkrar umræðu fari fram í lokuðum hópum á Facebook, ólíkt því sem gerist á hinum Norðurlöndunum. Slík gögn sé erfitt að komast yfir í rannsókn sem þessari. „Mjög mikið af íslensku orðræðunni er ofboðslega falið í þessari rannsókn, einfaldlega vegna þessa,“ segir Elísabet en hún benti rannsakendum einmitt á þessa staðreynd.

Spurð hvort hún telji, í þessu ljósi, ástæðu til að ætla að rétt sé að Ísland mælist lægra en hin Norðurlöndin þegar kemur að kvenhatandi orðræðu segir Elísabet að það sé erfitt að fullyrða um það. „Það er hellingur af kvenhatri á Íslandi, við vitum það alveg, en það birtist kannski ekki eins og þessi ameríska internetorðræða. Það er vegna þess að það er svo mikið umræða á Íslandi um orðræðu af þessu tagi að það hefur líklega ákveðinn fælingarmátt á karla að taka þátt í slíkri orðræðu. Kvenhatur á Íslandi birtist bara öðru vísi.“