Í næstu viku er 17. júní haldinn hátíðlegur. Í fyrsta sinn í áratug verður íslenska fánanum ekki veifað í tilefni dagsins á leikskóla einum í Islington-hverfi í London.

Þegar fyrsta barn mitt hóf leikskólagöngu fyrir meira en tíu árum í London þar sem ég bý var ég spurð að því hverju fjölskyldan fagnaði. Ég sagði það fyrsta sem mér datt í hug: „17. júní og Júróvisjón.“ Án þess að blikna skrifaði leikskólastýran svarið niður. Það var ekki fyrr en löngu síðar að ég áttaði mig á að spurningin var líklega leið hinna ofur kurteisu og menningarlega nærgætnu Breta til að falast eftir því hverrar trúar við værum. Þriðja barn mitt hóf grunnskólagöngu síðasta haust. Þar með útskrifaðist fjölskyldan úr leikskólanum þar sem 17. júní og Júróvisjón hafði verið samviskusamlega fagnað árlega með fánum og aðdáunarverðu fjöri.

En íslenski fáninn er ekki eini fáninn sem er á undanhaldi í London.

Galtómir þverhausar

Einn elsti spilaframleiðandi Bretlands skipaði nýverið verðlaunateiknara að fjarlægja fána Englands af mynd á púsluspili sem hann hafði teiknað fyrir fyrirtækið.

Enski fáninn, rauður kross á hvítum bakgrunni, eða Georgskrossinn eins og hann er kallaður, á rætur sínar að rekja til eins vinsælasta dýrlings kaþólsku kirkjunnar, drekabanans heilags Georgs. En þótt drekabaninn njóti hylli er orðstír fánans í molum. Rasistar hafa slegið eignarhaldi á flaggið. Könnun sýnir að næstum fjórðungur Englendinga tengja það við kynþáttahyggju og öfgahægrið. „Enginn virðist kippa sér lengur upp við það þótt galtómir þverhausar sveipi sig fánanum og heilsi að nasistasið,“ skrifaði blaðamaðurinn David Barnett um afdrif enska fánans.

Svo löskuð er ímynd Georgskrossins að sagt er að ef nágranni stillir fánanum út í glugga lækki húsnæðisverð í allri götunni.

Forsætisráðherra Bretlands, Keir Starmer, hyggst hins vegar snúa þeirri þróun við. Í ræðu á degi heilags Georgs fyrir nokkrum vikum sagði hann Englendinga þurfa að „endurheimta“ fánann úr „lúkum þeirra sem leitast við að sundra þjóðinni“. Ræðuna flutti Starmer í kjölfar óeirða hægriöfgamanna sem veifuðu fánanum „um leið og þeir hentu múrsteinum í gegnum glugga fyrirtækja“. Hann sagði fólkið, sem mætti út á götu eftir óeirðirnar með kúst og fægiskóflu og sópaði upp glerbrotin, hina réttu eigendur fánans. „Við eigum að mega vera stolt af fánanum ... því hann stendur fyrir gildi okkar og föðurlandsást.“

Dagar sakleysis taldir

Tvær vikur eru síðan hópurinn „Ísland, þvert á flokka“ stóð fyrir mótmælum á Austurvelli gegn stefnu stjórnvalda í útlendingamálum. Þar veifaði fjöldinn íslenska fánanum undir ræðu ungs manns sem sagði ógn standa að tungu okkar og arfleifð um leið og hann gaf til kynna að múslimar bæru ábyrgð á vistarbandinu.

Samkoman markaði tímamót fyrir tvennar sakir. Á Austurvelli viðraði stór hópur fólks skoðanir fyrir opnum tjöldum sem þangað til nýlega höfðu aðeins verið hvíslaðar í skúmaskotum. Þeir sem sóttu mótmælin beittu fyrir sig íslenska fánanum eins og hann væri rök í málflutningi þeirra.

Íslenski fáninn hefur haft yfir sér sakleysislegt yfirbragð. Íslenski fáninn er pylsa með öllu nema hráum, lúðrasveitardynur í rigningu, fótboltavonbrigði og 16. sætið í Júróvisjón. Dagar sakleysisins kunna þó að vera taldir.

„Enginn getur eignað sér fánann okkar,“ skrifaði rithöfundurinn Guðmundur Andri Thorsson – í anda Keir Starmer – í færslu á Facebook í kjölfar mótmælanna á Austurvelli. „Hann er tákn fyrir ást okkar á náttúru, sögu og menningu en ekki hatur okkar á neinu. Íslenska fánann má ekki nota sem einkatákn fyrir íslenska kjánann.“

Það var hjartnæmt að fylgjast með börnum af fjölbreyttum uppruna streyma út af leikskóla í London 17. júní ár hvert með íslenska fánann málaðan á kinnina. Slík sjón mun þó vekja aðrar og flóknari tilfinningar takist hinum „íslenska kjána“ að slá eign sinni á fánann eins og kollegum hans á Englandi.

Hver á fánann? Engin leið er að segja til um það. Eitt er þó víst. Börn sem fagna 17. júní og þjóðernissinnar geta ekki deilt honum.