Varaforseti Bandaríkjanna, J.D. Vance, heimsækir Grænland í dag, föstudag. Ferðin er litin hornauga af stjórnvöldum í Kaupmannahöfn og Nuuk þar sem Donald Trump forseti sýnir enn tilburði til að ná yfirráðum yfir þessu hernaðarlega mikilvæga og auðuglega danska landsvæði.
Trump hefur haldið því fram að Bandaríkin þurfi þessa víðfeðmu norðurslóð vegna þjóðaröryggis og alþjóðlegra hagsmuna og hefur ekki útilokað að beita hervaldi til að ná henni. „Við verðum að eignast hana,“ endurtók hann á miðvikudag.
Vance og eiginkona hans, Usha, ætla að dvelja einn dag á bandarísku herstöðinni Pituffik í norðvesturhluta Grænlands. Með í för eru þjóðaröryggisráðgjafinn Mike Waltz, orkumálaráðherra Chris Wright, öldungadeildarþingmaðurinn Mike Lee frá Utah og fyrrverandi ráðgjafi innanlandstrygginga, Julia Nesheiwat, sem er eiginkona Waltz, samkvæmt blaðamönnum um borð í flugi frá Washington.
Þau munu hitta liðsmenn bandarísku geimvarnarinnar og „kíkja á hvernig öryggismálum Grænlands er háttað,“ sagði Vance í myndbandi fyrr í vikunni.
Stjórnvöld í Danmörku og á Grænlandi, með stuðningi Evrópusambandsins, hafa sagt skýrt að Bandaríkin muni ekki fá yfirráð yfir Grænlandi. Mette Frederiksen, forsætisráðherra Danmerkur, fordæmdi upphaflega fyrirætlanir Bandaríkjanna um að heimsækja Grænland án boðs sem „óásættanlega pressu“ á Grænland og Danmörku.
Samkvæmt skoðanakönnun frá janúar er meirihluti Grænlendinga andvígur yfirráðum Bandaríkjanna.
Varaforsetinn vakti reiði Dana í byrjun febrúar þegar hann sagði Danmörku „ekki sinna sínu hlutverki [að vernda Grænland] og vera lélegan bandamann.“ Frederiksen svaraði fljótt og benti á að Danmörk hafi lengi verið tryggur bandamaður Bandaríkjanna, meðal annars í Írak og Afganistan.
Mikilvæg herstöð
Pituffik-stöðin gegnir lykilhlutverki í eldflaugavarnarkerfi Bandaríkjanna, þar sem staðsetning hennar á norðurslóðum gerir hana að stystu leið fyrir eldflaugar frá Rússlandi til Bandaríkjanna.
Stöðin, sem hét áður Thule-herstöðin, var áður viðvörunarstöð gegn árásum frá Sovétríkjunum á tímum Kalda stríðsins.
Hún er einnig mikilvæg varðandi eftirlit úr lofti og neðansjávar í norðurhveli jarðar – hlutverk sem Washington telur Danmörk hafa vanrækt.
„Vance hefur rétt fyrir sér að við höfum ekki uppfyllt væntingar Bandaríkjanna um aukna viðveru, en við höfum þó tekið skref í þá átt,“ sagði Marc Jacobsen, dósent við Konunglega danska varnarmálaháskólann, í samtali við AFP.
Hann bætti við að Bandaríkin þyrftu að koma með skýrari kröfur ef þau vildu fá formlegt svar frá Dönum.
Í janúar var tilkynnt í Kaupmannahöfn að jafnvirði 2ja milljörðum dollara yrði varið í að efla viðveru sína á norðurslóðum og í Norður-Atlantshafi, með því að kaupa sérhæfð skip og eftirlitsbúnað.
Vladímír Pútín, forseti Rússlands, sagði á fimmtudag að áform Trump um Grænland væru „alvarleg“ og lýsti áhyggjum sínum yfir því að „NATO-ríki líti í auknum mæli á norðurslóðir sem stökkpall fyrir hugsanleg átök“.
Köld viðbrögð
Á Grænlandi búa um 57 þúsund manns, flestir Inúítar. Þar er talið vera mikið af ónýttum jarðefna- og olíulindum, þó leit að olíu og úraníum sé bönnuð.
Orkumálaráðherrann Chris Wright, fyrrverandi yfirmaður í námuiðnaði, sagði í viðtali við Fox News á fimmtudag að hann vonaði að Bandaríkin og Grænland gætu unnið saman að námuvinnslu „til að skapa störf og efnahagsleg tækifæri fyrir Grænland og mikilvægar auðlindir fyrir Bandaríkin“.
Yfirráðatilburðum Trump yfir þessu ísiþakta landsvæði, sem stefnir á sjálfstæði frá Danmörku, hefur verið harðlega hafnað af Grænlendingum, stjórnmálamönnum þeirra og dönskum ráðamönnum.
Allir stjórnmálaflokkar Grænlands styðja sjálfstæði, en enginn þeirra styður hugmyndina um að ganga í bandalag við Bandaríkin.
Ný breið ríkisstjórn, mynduð af fjórum flokkum, var kynnt á Grænlandi aðeins nokkrum klukkustundum áður en bandaríska sendinefndin kom, eftir kosningar fyrr í mánuðinum.
Nýr forsætisráðherra, Jens-Frederik Nielsen, sagði við blaðamenn að samstaða væri nauðsynleg nú.
„Það er mjög mikilvægt að við leggjum ágreining og ágreiningsmál til hliðar... því aðeins þannig getum við tekist á við þá miklu utanaðkomandi pressu sem við stöndum frammi fyrir,“ sagði hann.
Fráfarandi forsætisráðherra, Múte B. Egede, hafði á mánudag lýst yfir reiði vegna óboðinnar heimsóknar Bandaríkjamanna, á sama tíma og enn var verið að mynda ríkisstjórn.
„Sjálfstæði okkar og lýðræði verður að virða án afskipta frá útlöndum,“ sagði hann.
Upphaflega var gert ráð fyrir að eiginkona Vance, Usha, færi ein til Grænlands með syni þeirra og sæi hundasleðakeppni í bænum Sisimiut.
Heimafólk hafði sagst ætla að taka á móti henni með köldum viðtökum og nokkrar mótmælagöngur voru fyrirhugaðar.
Heimsókninni til Sisimiut var hins vegar aflýst og í hennar stað ákveðið að heimsækja herstöðina.
Athugasemdir