Lífið hefur kennt mér þrennt: að gefast aldrei upp, að ganga alltaf mót sóluog að hlusta á þau sem ég virði mest. 

Eitt það merkilegasta sem ég hef lært á lífsleiðinni er hve afstæð tilveran er. Og í framhaldinu hve mikill sprengikraftur er fólginn í þessari uppgötvun. Frekari skýringa er þörf varðandi sprengikraftinn.

En fyrst vil ég þó taka það fram að því fer fjarri að ég telji að allt sé afstætt; morð á börnum á Gaza geta aldrei talist vera annað en nákvæmlega það, morð á börnum, svívirðilegur glæpur sem ekki er hægt að réttlæta út frá neinni afstæðishyggju. Afstæðishyggja mín er af allt öðrum toga og saklausari, eins konar verkfæri í lífsbaráttunni og bara jákvæð.

Án þess að ég kunni að setja tímann upp í stærðfræðiformúlu eins og Einstein gerði forðum um afstæðiskenningu sína þá hef ég fundið það á eigin skinni hve mishratt tímaklukkan gengur. Þessu hafa eflaust allir einhverja reynslu af en svo er að draga af þessu gagnlega lærdóma. Það hef ég lært að gera og reynt að miðla til annarra að því marki sem ég á annað borð er þess umkominn.

Um árabil var ég stundakennari í sagnfræði við Háskóla Íslands. Þegar komið var fram undir vor ár hvert og próf og skil á ritgerðum og öðrum verkefnum nálguðust hin örlagaríku tímamörk fór að fara um ýmsa sem vanrækt höfðu námið, áttu eftir að skila verkefnum og lesa undir próf. Sumir íhuguðu þá að gefast upp, skjóta öllu á frest og vonast til að betur tækist til á næsta ári. 

Ég sagði þeim þá frá tilgátu sem ég lumaði á og þau skyldu hugleiða. Tilgátan var sú að þegar þau horfðu yfir lestrarsalinn á bókasafninu þar sem fjöldi samnemenda þeirra grúfði sig yfir bækurnar þá mættu þau reikna með því að drjúgur meirihluti væri að hugsa um eitthvað allt annað en námsefnið, rúmlega helmingur gæti þannig verið að hugsa um hvert ferðinni skyldi heitið í sumarfríinu, enn aðrir væru að hugsa um partíið um síðustu helgi og hve gaman hefði verið að hitta hana Önnu eða hann Frissa eftir atvikum og að vonandi yrði þar framhald á. Svo væru þau sennilega allmörg sem væru í depurð að pirra sig á sjálfum sér, hve illa þau hefðu haldið á málum í vetur og hve afleitt það væri að allt væri nú farið í handaskolum, tímaglasið runnið út. Þá væri eftir minnihluti, kannski bara fimmtungur, sem þarna grúfði sig yfir bækur sínar og gögn, nemendurnir sem væru í alvöru að stúdera. Þetta væri hópurinn sem þá væri í reynd að vinna að því takmarki sem allir ættu að vera að gera. Líka þú. Verkefnið væri þá að koma sér í þennan hóp og skilaboðin þau að það væri aldrei of seint. 

Sá sem næði að hugsa jákvætt til verkefna sinna, staðráðinn í að gera það besta úr erfiðri stöðu færi smám saman að vinna innan tímaramma sem byði upp á meiri afköst en áður var. Þarna kemur afstæðiskenningin til sögunnar, tíminn mældist nú á annan hátt en áður. Með sálarró og innra jafnvægi fengi maður því áorkað á einum degi sem ella tæki mánuð. Þetta væru engar ýkjur. 

Þannig messaði ég yfir nemendum, kunni það vel því oft hafði ég átt þetta samtal við sjálfan mig, ekki alltaf með góðum árangri verð ég að viðurkenna en oft þó.  Svo þetta er lykilatriði: Það er aldrei of seint að byrja!  

En svo er það sólin.

Þeim sem ekkert gengur og eru í þann veginn að missa móðinn er mikilvægt að vita að í lífinu skiptast á skin og skúrir. Það eru ekki bara orð út í loftið sem hljóma fallega í páskaeggi heldur hefur þetta orðtak öðlast sess vegna þess hve satt það er. Eins og allt breytist á undraverðan hátt með geislum morgunsólarinnar eftir dimma nótt, tekur lífið einnig breytingum með birtunni. Ekki gerist það hjá öllum, ekki þeim sem eru í svo dimmum dal að sólargeislar ná þar aldrei inn. Þá er það okkar allra að rétta hjálparhönd, við það eitt birtir til. 

En þá verða menn líka að sækjast eftir geislum sólarinnar. Ég hef stundum vitnað í uppáhaldsorðtak mitt sem komið er frá frumbyggjum Nýja-Sjálands. Það segir að menn skuli ætíð ganga í átt til sólar. Þá sé skugginn þeim alltaf að baki!

SólargeislarHjónin Ögmundur og Valgerður með barnabörnunum, að ógleymdri Móu, ferfætlingnum sem fylgir kærkomin líkamsrækt.

Mynd: Úr einkasafni

Sjálfur hef ég verið svo heppinn að njóta sólar og birtu í mínu lífi. Í seinni tíð eru það barnabörnin sem hafa fært mér þá sólarbirtu. Og svo er það hún Móa sem stundum er í pössun. Væri Móa barn þá væri hún afa- og ömmustelpa. Hún er hins vegar hundur og þegar hún kemur til dvalar hjá afanum og ömmunni, sem stundum hendir, þá bíður þeirra kærkomin líkamsrækt með göngutúrum út í hið óendanlega. 

Með barnabörnunumBarnabörnin veita sólarbirtu á efri árum. Tíminn líður og börnin stækka en hér er Ögmundur umkringdur þeim fyrir nokkrum árum. Frá vinstri: Sigríður Olga Jónsdóttir, Valgerður Þorvarðardóttir, Margrét Helga Jónsdóttir. Ögmundur, Erla Kristín Þorvarðardóttir, Sveinn Þorvarðarson og Ögmundur Óskar Jónsson.

Mynd: Heiða Helgadóttir

Það sem mig langar til að miðla til ungrar upprennandi kynslóðar er þetta: Verið trú sannfæringu ykkar og hlustið á þau sem þið metið mest, látið ekki stjórnast af því sem berst með vindinum hverju sinni. En þá kann einhver að spyrja hvort það sé ekki almannaviljinn sem blæs með vindinum; varla sé ég á móti lýðræðinu. En lýðræðið er meira, lýðræðið er vissulega að virða ákvörðun meirihluta en einnig að minnihlutinn hafi rétt á því að láta í ljós  hvað hann telji vera rétt og rangt; einnig það sem meirihlutanum þykir óþægilegt að heyra. 

Við mig sagði maður um daginn: „Ögmundur, þú ert fulltrúi minnihlutasjónarmiða.“ Ég svaraði því til að það truflaði mig ekki jafnvel þótt satt væri. En svo væri hins vegar ekki. Ég væri í góðum meirihluta að vilja verja fullveldi og sjálfsákvörðunarrétt þjóðarinnar, sama með kvótakerfið, þar væri ég í meirihluta andvígur því, ég vildi banna spilakassa og spilavíti, aftur í meirihluta, ekki gefa norskum bröskurum firðina og fjöllin, brennivínið væri ekki til að braska með til að selja sem mest af því, í öllum meiriháttar málum, að ekki sé minnst þar á heilbrigðis- og menntamálin, væri ég í meirihluta. Hins vegar næðu vafasamir sérhagsmunir þeirra sem aðeins minnihlutastuðningur er við alltof oft fram að ganga í svokölluðum málamiðlunum á þingi. Það væri helst í afstöðu minni til NATÓ og hervæðingarinnar sem ég kynni að vera í minnihluta í augnablikinu en það ætti eftir að breytast. 

Annars skiptir þetta engu fyrir mig, ég hlusta á fólk sem ég trúi að búi yfir visku en beygi mig síðan undir ákvörðun meirihlutans, held þó áfram að berjast fyrir mínum skoðunum þótt ég verði undir í atkvæðum talið – þannig á lýðræðið að virka. Ekki að þú fylgir meirihlutanum í hópsálarhjörð, heldur varðveitir gagnrýna hugsun. Þannig verður æra manna best varin og lýðræðinu best borgið.