Ég vona að leið mín til frama verði öðru svörtu fólki hvatning til að fylgja í mín fótspor, sagði hinn fimmtugi Vaughan Gething, er hann var kjörinn formaður velska Verkamannaflokksins nýverið og tók í kjölfarið við stöðu fyrsta ráðherra Wales. Hann er ekki aðeins fyrsta svarta manneskjan sem leiðir flokkinn, sú fyrsta til að gegna embætti fyrsta ráðherra landsins, heldur hvorki meira né minna en fyrsta svarta manneskjan til að leiða ríkisstjórn í Evrópulandi. Og fleira sögulegt tengist embættistöku hans því í fyrsta skipti í sögunni er nú enginn hvítur karl meðal leiðtoga Bretlands og landanna þriggja sem því tilheyra. 

„Ég vil sjá Wales blómstra í sólskininu sem von og réttlæti getur beint að okkur öllum, sama hver bakgrunnur okkar er, sama hvernig við lítum út og hvern við elskum. Við eigum að fanga bjartsýni að nýju og setja okkur ný markmið um réttlátara Wales fyrir okkur öll.“

Gething kom í heiminn í Lusaka, höfuðborg Afríkuríkisins Sambíu, árið 1974. Faðir hans var velskur dýralæknir sem flutti snemma á áttunda áratug síðustu aldar til Sambíu og hóf þar störf. Hann kynntist fljótlega kjúklingabónda sem átti eftir að verða eiginkona hans. Tveimur árum eftir að þau kynntust bauðst föður Gethings starf í Wales og flutti þangað með fjölskylduna. En þegar hann mætti á svæðið með svörtu eiginkonuna og soninn var atvinnutilboðið dregið til baka. Þá ákvað fjölskyldan að setjast að á Englandi og ólst Vaughan Gething upp í Dorset. Wales togaði hins vegar í unga manninn og hann ákvað að fara í háskólanám í velska strandbænum Aberystwyth. Þar nam hann lögfræði. Fólk sem var honum samtíða í skólanum segir að Gething hafi átt auðvelt með að kynnast fólki og verið vinamargur. Hann tók þátt í stúdentapólitíkinni, var m.a. formaður stúdentaráðs og kynnti sér hugmyndafræði Plaid Cymru, flokks sem berst fyrir sjálfstæði Wales. 

Er Gething lauk námi starfaði hann í nokkur ár sem lögfræðingur. En pólitíkin togaði fast og árið 2004 var hann kjörinn í borgarstjórn Cardiff. Árið 2011 náði hann kjöri á velska þingið fyrir Verkamannaflokkinn.

Frægðarsól Gethings hóf að rísa hratt er faraldur Covid-19 gekk yfir heimsbyggðina. Þá var hann heilbrigðisráðherra í velsku ríkisstjórninni. „Ég dáðist að honum fyrir að geta tekið allri þessari gagnrýni, við öllum þessum höggum, þessum persónulegu árásum og á sama tíma haldið einbeitingu til að vernda líf og lífsviðurværi fólks,“ segir Ken Skates, samflokksmaður hans og vinur til margra ára.

Rétt marði kosningarnar

Er Mark Drakeford, leiðtogi Verkamannaflokksins og fyrsti ráðherra Wales frá árinu 2018, tilkynnti í desember í fyrra að hann ætlaði að stíga til hliðar hófst snörp kosningabarátta milli Gething og Jeremy Miles. Um miðjan mars urðu úrslitin ljós og hafði Gething borið sigur úr býtum með tæplega 52 prósentum atkvæða. 

En því var ekki tekið fagnandi af öllum. Velska BBC afhjúpaði að Gething hefði tekið við 200 þúsund punda framlagi í kosningasjóð sinn frá David John Neal, viðskiptaforkólfi sem hefur tvívegis hlotið dóm fyrir umhverfisníð í gegnum endurvinnslufyrirtæki sín. BBC birti einnig bréf sem Gething ritaði Umhverfisstofnun Wales á árunum 2016–2018 þar sem hann hvatti stofnunina til að slaka á kröfum gagnvart öðru endurvinnslufyrirtæki Neals. Ekki þykja öll kurl komin til grafar í þessum efnum.

Velskar lausnir fyrir velsk vandamál

Eftir að hafa verið ráðherra í ríkisstjórn Wales í áratug er komið að Vaughan Gething að leiða hana. „Í dag höfum við brotið blað í sögu þjóðar okkar,“ sagði hann er úrslitin í formannskosningum Verkamannaflokksins voru ljós. „Ekki aðeins vegna þess að mér hefur hlotnast sá heiður að verða fyrsti svarti leiðtogi Evrópulands heldur vegna þess að kynslóðaskipti eru að verða.“ Hann segir slagorðið „velskar lausnir fyrir velsk vandamál“ renna um æðar sér. Meðal verkefna sem hann ætlar að leggja áherslu á sem fyrsti ráðherra Wales er að bæta opinbera heilbrigðisþjónustu, ráðast í húsnæðisuppbyggingu og efla menntun. Þá hefur hann nefnt fjölgun „grænna starfa“. Það þykir andstæðingum hans ekki rýma sérstaklega við tengsl hans og viðskiptajöfursins Neils. Gething hefur hins vegar bent á, spurður út í styrkina, að hann hafi farið að öllum reglum í þessum efnum út í ystu æsar.

Frami fulltrúa minnihlutahópa

Keir Starmer, leiðtogi breska Verkamannaflokksins segir kjör Gethings ekki aðeins söguleg heldur endurspegli þau velsk gildi í nútímasamfélagi. Wales telur um þrjár milljónir íbúa og um 94 prósent þeirra eru hvítir. Gething er því fulltrúi minnihlutahóps, rétt eins og Rishi Sunak, forsætisráðherra Bretlands, sem er af indverskum ættum, Humza Yousaf, fyrsti ráðherra Skotlands, sem er sonur pakistanskra innflytjenda og Michelle O’Neill, fyrsti ráðherra Norður-Írlands, sem er fyrst kaþólskrar trúar til að gegna því embætti.  

Gething segir að holskefla rasískra ummæla eigi eflaust eftir að ganga yfir samfélagsmiðla vegna þess að svartur maður sé kominn til valda í Wales. Þannig sé heimurinn því miður orðinn. Fólk eigi eftir að efast um hvatir hans og draga þjóðerni hans í efa. Aðrir eigi eftir að gagnrýna hann fyrir að tala um uppruna sinn, spyrja hverju máli skipti hvaðan fólk á rætur að rekja. Hvað það og forfeður þeirra hafi gengið í gegnum. „Það er mjög einfalt að segja uppruna ekki skipta máli þegar þinn eigin uppruni hefur aldrei verið dreginn í efa eða verið notaður gegn þér,“ segir hann.