Nýja vefsíðan Verðgáttin var opnuð þann 7. júní síðastliðinn. Tilgangur Verðgáttarinnar er tvíþættur, annars vegar eiga neytendur matvörubúðanna Bónus, Krónunnar og Nettó að geta borið saman verð á nauðsynjavörum. Hins vegar á þetta nýja fyrirkomulag, þar sem verslanirnar senda daglega frá sér gögn um verðþróun, að stuðla að aðhaldi og koma í veg fyrir of miklar verðhækkanir.
Aðeins sólarhring eftir að hún fór í loftið vaknaði grunur meðal glöggra neytenda um verðsamráð, en athygli vakti að matarkörfur verslananna þriggja kostuðu allar rétt rúmar 42 þúsund krónur. Vefsíðan er samstarfsverkefni milli menningar- og viðskiptaráðuneytis og Rannsóknarseturs verslunarinnar.
Fyrst greindi Vísir frá því að grunur væri á kreiki um að fyrrnefndar verslanir hefðu samstillt verð á vörum rétt áður en að Verðgáttin var opnuð. Inni á Verðgáttinni er hægt að sjá verðsögu tiltekinnar vöru en hún nær aðeins aftur um 10 daga.
Villa í gögnum Verðgáttarinnar
Benjamin Julian, verkefnastjóri verðlagseftirlits ASÍ, skrifaði pistil 8. júní þar sem hann tók saman gögn um verðbreytingar fyrir opnun verðgáttarinnar. Í umfjöllun sinni fjallar Benjamin meðal annars um verðhækkun Bónus á morgunkorninu Kellogg's Special K. Þann 5. júní kostaði pakki af Special K morgunkorninu 879 krónur í Bónus en hafði hækkað um 33% daginn eftir í 1.172 krónur. Á sama tíma lækkuðu Krónan verðið úr 1.173 krónum í 880 krónur. Í hádeginu 9. júní höfðu matarkörfur allra verslana hækkað um 385-1.113 krónur vegna þess að fleiri vörum var bætt við vefsíðuna og voru mistök við upphaflega uppsetningu Verðgáttarinnar leiðrétt, þar á meðal verð á Special K morgunkorni og ferskum eggjum.
Vilhjálmur Hilmarsson, hagfræðingur hjá BHM, segir samtökin hafa gagnrýnt Verðgáttina við stjórnvöld en að á þá gagnrýni hafi ekki verið hlustað. „Við höfum margsinnis, bæði í samtali við þingmenn og einstaka þingnefndir, varað við því að þessi matvörugátt stjórnvalda muni verða skaðleg fyrir samkeppni á markaði.“
Aðeins eru upplýsingar um 77 vörur aðgengilegar á Verðgáttinni og segir Vilhjálmur það of fáar vörutegundir. „Það er bara líklegt til þess að auka samráð milli verslana og verða skaðlegt fyrir samkeppni fremur en að vinna með neytendum.“
44-46 þúsund krónur fyrir matarkörfu
Í fyrri umfjöllun Heimildarinnar um Verðgáttina gagnrýndi forstjóri Samkeppniseftirlitsins, Páll Gunnar Pálsson, einnig vörufjöldann. „Hægt væri að bregðast við þessari hættu með því að safna verðum í fleiri vöruflokkum, en að opinber birting taki til færri vöruflokka í einu og breytist frá einu tímabili til annars.“
Vilhjálmur segir það stjórnvöldum til skammar að hafa ekki hlustað á gagnrýni verkalýðsfélaga og Samkeppniseftirlitsins. „Við höfum svona í kaldhæðni kallað þetta einfaldlega Verðsamráðsgáttina.“
Um heildarverð matvörukarfa verslananna sem stóð í rúmum 42 þúsundum þann 8. júní sagði Vilhjálmur: „Það munar um 50-100 krónum á heildarverðinu milli verslana á þessum 42 þúsund krónum. Ég veit ekki hvernig stjórnvöld ætla að bregðast við þessu því að verslanirnar vilja ekki taka þátt í verðeftirliti þar sem eru tilviljanakenndar vörur og meiri ófyrirsjáanleiki. Ég sé ekki neina aðra leið út úr þessu heldur en að þau loki þessari matvörugátt því að það er mjög lítill ábati af henni“. Hann bætir við að nú þurfi verkalýðshreyfingin að stórefla verðlagseftirlit sitt.
Aðspurður hvort að það sé mögulegt fyrir neytendur að fylgjast með verðbreytingum á vefsíðu án þess að verslanir geti nýtt sér hana til samráðs telur Vilhjálmur það lykilatriði að hætta að bera saman vörumerki. „Leiðin er sú í fyrsta lagi að stórauka fjöldann af vörum í svona verðeftirliti, að hafa það ófyrirsjáanlegt og handahófskennt. Þá skiptir líka máli að hætta að bera saman vörumerki. Það er að segja að verðkannanir byggi frekar á þörfum.“
Verðkannanir sýni ekki réttan verðmun
„Búðirnar passa að vera ekki með sömu vörumerki og mótmæla því þegar verið er að bera saman mismunandi vörumerki fyrir sömu vöru, til dæmis hrísgrjón. Þessir glöggu neytendur vita, og þetta hefur ASÍ kannski ekki afhjúpað, að það er mun meiri munur milli Krónunnar og Bónus heldur en verðkannanir sýna. Við vorum að vona það að þessi matvörugátt myndi afhjúpa það en hún hefur ekki gert það.“
Vilhjálmur segir að með því að lækka verð á vörum í Verðgáttinni geti verslanir blekkt neytendur. „Svona geta þau blekkt neytendur og passað að þessi 74 vörumerki séu ekkert endilega á lager í verslununum þegar neytendur koma inn. Þessa blekkingu var ASÍ að benda á.“
Athugið að fréttin hefur verið uppfærð. Þar sagði áður ranglega að verð á vörum hefði hækkað en síðar kom í ljós að upplýsingar í Verðgáttinni voru misvísandi.
Athugasemdir (1)