Sigmar Guðmundsson þingmaður Viðreisnar segir að einum „einkennilegasta“ opna nefndarfundi í sögu Alþingis hafi lokið í morgun. Frá þessu greinir hann í stöðuuppfærslu á Facebook í dag. 

Opinn fundur var í allsherjar- og menntamálanefnd um alþjóðlega vernd vegna aðstæðna í Venesúela. Til svara voru Þorsteinn Gunnarsson formaður kærunefndar útlendingamála og Jóna Aðalheiður Pálmadóttir yfirlögfræðingur en Birgir Þórarinsson þingmaður Sjálfstæðisflokksins óskaði eftir opnum fundi um málefnið. 

„Formaður kærunefndar útlendingamála, sem er sjálfstæð kærunefnd, var í þriðju gráðu yfirheyrslu hjá Birgi Þórarinssyni, þingmanni Sjálfstæðisflokksins vegna þess að þingmanninum líkar ekki að kærunefndin skuli styðjast við landslög og flóttamannasamning Sameinuðu þjóðanna í úrskurðum sínum,“ skrifar Sigmar og sakar Birgi um að gera þessa sjálfstæðu kærunefnd ábyrga fyrir þeim kostnaði sem hlýst af úrskurðum hennar – rétt eins og lögin og reglurnar hafi ekkert vægi og að nefndin eigi að líta fram hjá þeim. 

Hann segir að þetta sé með miklum ólíkindum og með sama áframhaldi styttist í að dómarar landsins fái þriðju gráðu yfirheyrslu um dóma sína frá löggjafarvaldinu.

Að synja engum um hæli á Íslandi frá Venesúela feli í sér aðdráttarafl til Íslands

Birgir hóf mál sitt á fundinum með því að segja að straumur flóttamanna til landsins hafi aukist umtalsvert undanfarin misseri og stefni í metár á þessu ári. „Nú er svo komið að húsnæði fyrir hælisleitendur er uppurið að bestu manna yfirsýn og síðastliðna fjóra mánuði eru hælisleitendur frá Venesúela fjölmennasti hópurinn, fjölmennari en frá hinu stríðshrjáða landi Úkraínu. Á síðasta ári voru umsækjendur alls frá Venesúela 1.200 á Íslandi. Til samanburðar voru þeir 94 í Noregi. Á fyrstu tveimur mánuðum þessa árs sóttu 408 um frá Venesúela um hæli á Íslandi en í Noregi voru þeir 10. 

Það er ljóst að Ísland nýtur mikilla vinsælda hjá hælisleitendum frá Venesúela. Okkur bárust síðan fréttir af því að ferðaskrifstofur í Venesúela væru að auglýsa ferðir til Íslands og hér væri svo gott velferðarkerfi. Það er auðvelt að lesa í þessar auglýsingar, það er verið að auglýsa velferðarkerfið á Íslandi. Ísland og velferðarkerfið er gert að söluvöru. Nú, hælisleitendur frá Venesúela njóta þeirrar sérstöðu hér á landi að allir fá svokallaða viðbótarvernd en hún þýðir að þeir fá fjögurra ára dvalarleyfi á Íslandi og sömu réttindi og Íslendingar í velferðarkerfinu og engum er synjað um vernd. Fólk frá Úkraínu fær að sama skapi eins árs dvalarleyfi hér á landi og takmörkuð réttindi í velferðarkerfinu,“ sagði Birgir. 

Hann er þeirrar skoðunar að það að synja engum um hæli á Íslandi frá Venesúela feli í sér aðdráttarafl til Íslands frá Venesúela. „Með úrskurði ykkar, það er kærunefndar útlendingamála, þann 18. júlí 2022 var ákvörðun Útlendingastofnunar um að synja ríkisborgara frá Venesúela um alþjóðlega vernd ásamt því að synja honum um dvalarleyfi á grundvelli mannúðarástæðna felld úr gildi og honum veitt viðbótarvernd. Þá komst nefndin að sömu niðurstöðu í þremur öðrum kærumálum er varða umsóknir frá Venesúela sem afgreidd voru á síðari fundi nefndarinnar.“

„Vitið þið eitthvað um ástandið í Venesúela sem önnur ríki vita ekki?“

Benti Birgir á að úrskurðirnir væru bindandi fordæmi fyrir Útlendingastofnun. „Með umræddum úrskurði ykkar hefur kærunefndin því fest í gildi þá stjórnsýsluframkvæmd að Útlendingastofnun beri að veita umsækjendum frá Venesúela viðbótarvernd eða fjögurra ára vernd nema fram komi gögn eða upplýsingar um að almennar aðstæður í landinu hafi breyst.“

Birgir sagði að þessi ákvörðun kærunefndar hefði kostað skattgreiðendur milljarða. „En það sem skiptir mestu í þessu er hvernig önnur ríki afgreiða umsóknir um hæli frá Venesúela.“ Hann tók dæmi: „Noregur veitir eingöngu fjögurra ára vernd. Noregur hefur sent sendinefnd til Venesúela til að kanna þær aðstæður og komust að þeirri niðurstöðu að það sé ekki grundvöllur til að veita fjögurra ára vernd. Svíþjóð vísar 80 prósent umsókna frá Venesúela frá og veitir engum fjögurra ára vernd. Spánn synjaði 10.000 umsóknum frá Venesúela á síðasta ári og veitir engum fjögurra ára vernd,“ sagði Birgir og bætti því við að þetta væru upplýsingar frá dómsmálaráðuneytinu. 

Spurði hann Þorstein og Jónu tveggja spurninga. „Hvers vegna úrskurðuðu þið að allir umsækjendur frá Venesúela skulu fá viðbótarvernd, eða fjögurra ára vernd, þegar önnur ríki veita hana ekki og synja jafnvel fjölmörgum umsóknum. Í öðru lagi: Vitið þið eitthvað um ástandið í Venesúela sem önnur ríki vita ekki?“

Vísaði í rökstuðning í úrskurðunum

Þorsteinn svaraði og sagði að fyrst langaði hann til að minnast á stöðu kærunefndarinnar. „Við erum sjálfstæð úrskurðarnefnd. Við erum fjölskipað stjórnvald og ég er hér einungis sem, þó ég sé vissulega formaður nefndarinnar, þá er ég einungis einn af sjö nefndarmönnum sem eiga sæti í nefndinni.“

Hann sagði að svör hans miðuðu að því að hann þyrfti að gæta að hæfi sínu í þeim málum sem gætu eftir að koma á borð nefndarinnar. „Svo svör mín munu að einhverju leyti taka mið af því.“

Varðandi útskurði nefndarinnar þá vísaði hann einfaldlega í ítarlegan rökstuðning í úrskurðinum sjálfum. „Þar er farið yfir aðstæður í Venesúela, eins og nefndin metur þær. Og niðurstaðan kemur nokkuð ágætlega fram í þeim forsendum sem þar eru fyrir hendi.“

Að því er varðar upplýsingar um aðstæður í Venesúela þá sagði hann að almennt væri það þannig að þegar mál sem þessi væru unnin þá styddist nefndin við landaupplýsingar. „Með landaupplýsingum þá á ég við skýrslur sem útbúnar eru af alþjóðastofnunum, frjálsum félagasamtökum eða einstökum ríkjum – þá yfirleitt af utanríkisþjónustunni þeirra eða af stofnunum sem eru til þess færar að útbúa slík gögn. Meðal annars með því að fara á vettvang í ríkjum eins og til dæmis Venesúela og kanna aðstæður. Það eru þær upplýsingar sem við styðjumst við hjá okkur þegar við erum að fara yfir aðstæður í þessum ríkjum.“

Þorsteinn sagði að í úrskurði nefndarinnar síðasta sumar væri vísað til nokkurs fjölda upplýsinga í þeim málum. „Þar er farið yfir skýrslu frá stofnun sem þá hét EASO og heitir núna EUAA, European Union Agency for Asylum. Þar er farið yfir skýrslur frá alþjóðlegum samtökum sem starfa í Suður-Ameríku og í vinnslu þessa úrskurða er jafnframt leitað álits Flóttamannastofnunar Sameinuðu þjóðanna og því hvort að mat þeirra á aðstæðum eða tilmæli þeirra um endursendingar fólks til Venesúela hefðu breyst á þessu tímabili þegar Útlendingastofnun ákveður að fara að synja þessum umsóknum. Það var ekki. Og þetta er allt saman rakið í úrskurðunum.“

„Þið hljótið að geta rökstutt það hvers vegna þið, kærunefndin, takið þessa afstöðu“

Birgir spurði af hverju hann gæti ekki svarað því af hverju nefndin færi þessa leið, þ.e. að veita fjögurra ára vernd þegar önnur ríki væru ekki að veita hana. „Ég sé ekki að það tengist neitt hæfi þannig að þið hljótið að geta rökstutt það hvers vegna þið, kærunefndin, takið þessa afstöðu; að veita þessa fjögurra ára vernd sem ég tel að sé aðdráttarafl augljóslega. Við sjáum það bara í tölunum sem er að koma hingað. 408 á þessum tveimur mánuðum ársins frá Venesúela, á sama tíma eru 10 í Noregi. 

En þú segir að þið berið saman gögn og kannið aðstæður. Hafið þið til dæmis ekkert horft í úrskurði norsku kærunefndarinnar? Norðmenn hafa sent sendinefnd til Venesúela og meta það svo að það sé ekki grundvöllur fyrir fjögurra ára verndinni. Hvers vegna horfið þið til dæmis ekki til Noregs? Nú erum við oft að bera okkur saman við Noreg og löggjöfin sem við erum að vinna eftir, hún er hliðstæð norsku löggjöfinni, er ekki eðlilegt að þið horfið til Noregs í þessari framkvæmd?“ spurði þingmaðurinn. 

Horfa til íslenskra laga

Þorsteinn svaraði aftur og sagði: „Til að taka það skýrt fram, og þetta er líka rakið í úrskurði kærunefndar, þá er þetta ekki ný framkvæmd hjá kærunefnd útlendingamála. Fyrir lá ákveðin framkvæmd sem hafði verið hjá Útlendingastofnun sem hafði verið frá 2018 um að veita einstaklingum sem kæmu frá Venesúela viðbótarvernd og kærunefndin er fyrst og fremst bundin af íslenskum lögum og þar með talið stjórnsýslulögum.“

Hann sagði að einstaklingar sem fá niðurstöðu frá stjórnvöldum ættu að fá í sambærilegum málum sambærilegar niðurstöður. „Enn og aftur, þetta er allt saman rakið í úrskurði kærunefndarinnar og sá samanburður af hverju nefndin taldi ekki ástæðu til að breyta eða sáu ekki þær forsendur til grundvallar að fara að breyta þeirri framkvæmd sem verið hafði hjá Útlendingastofnun.“

Varðandi samanburð við önnur ríki þá sagði hann að íslensk lög væru fyrst og fremst íslensk lög. „Vissulega er það þekkt hjá Útlendingastofnun og öðrum að líta til þess hvað önnur ríki eru að gera en á endanum er það þannig að við erum að horfa til þess hvernig íslensk lög eru uppsett og það er alveg skýrt með þeim athugasemdum sem koma inn með viðbótarverndinni sem kemur fyrst inn í lög að það er sérstaklega viðurkennt að það geti þýtt það að sum ríki veiti betri vernd en önnur. Þetta er líka rakið í úrskurði kærunefndar síðasta sumar,“ sagði Þorsteinn.