„Við ætlum að setja loftslagsmál í forgang,“ sagði í stefnuyfirlýsingu ríkisstjórnar Katrínar Jakobsdóttur í nóvember á síðasta ári. 

Nú þegar Bjarni Benediktsson, fjármálaráðherra sömu ríkisstjórnar, hefur kynnt ný fjárlög er helsta skattahækkunin lögð á svokallaða vistvæna bíla, þeirra sem hvorki losa koltvíoxíð né krefjast innflutts eldsneytis. Eitt helsta markmið fjárlaganna er að vinna gegn verðbólgu, en skattahækkanirnar auka hins vegar verðbólgu til skamms tíma.

Skattlagning vistvænna bíla er langáhrifamesta breytingin í fjárlagafrumvarpinu ef frá er talin hefðbundin hækkun ýmissa gjalda sem fylgja verðbólgu.

Á lista sem fylgir fjárlagafrumvarpinu yfir „tekjuáhrif helstu skattbreytinga á ríkissjóð“ eru tvær efstu þeirra „breytingar á vörugjaldi á ökutæki“, 2,7 milljarðar í auknar tekjur, og „breytingar á bifreiðagjaldi“ sem færa 2,2 milljarða króna í auknar tekjur. 

Minni skatttekjur vegna orkuskipta

Ríkisstjórnin boðar í fjárlagafrumvarpinu að hún taki nú „fyrsta skrefið“ í aukinni skattheimtu á vistvæna bíla. Því er ráðgert að skattahækkunin á hreinorkubíla nú sé aðeins upphafið. Ástæðan er að tekjur ríkisins af eldsneyti, sem hlutfall af vergri landsframleiðslu, hafa lækkað og eru nú rétt um 1,2% en voru upp undir 1,8% fyrir áratug. Skattahækkun á rafbíla er „stærsta verkefnið á tekjuhlið ríkissjóðs á komandi árum“, segir í kynningu frumvarpsins. „Samhliða miklum árangri í orkuskiptum fólksbílaflotans og sífellt sparneytnari bílum í umferð hafa tekjur ríkisins af ökutækjum og eldsneyti dregist verulega saman. Við því þarf að bregðast með nýjum lausnum, svo áfram megi standa undir öflugu viðhaldi og uppbyggingu í samgöngukerfinu,“ segir þar.

Helstu breytingar samkvæmt frumvarpinuHér sjást helstu breytingarnar sem afleiðing af fjárlögum 2023 fyrir ríkissjóð, að meðtalinni tímabundinni framlengingu á virðisaukaskattsafslætti af rafbílum.

Aðferðin nú er tvíþætt.

Sú fyrri felur í sér að verð á rafbílum muni hækka um 5% . Samhliða verðhækkuninni hækkar vísitala neysluverðs um 0,2%, sem þýðir að verðbólga eykst um 0,2% og höfuðstóll verðtryggðra húsnæðislána hækkar um sama hlutfall.

Við þessa breytingu verður lagt á 5% lágmarks vörugjald á alla bíla, sem þýðir með öðrum orðum að innflutningsgjöld á rafmagnsbíla hækka sem nemur því, þar sem þeir hafa ekki borið vörugjöld vegna viðleitni til að fjölga hreinorkubílum og lækka útblástur efna sem valda loftslagsbreytingum. Fjármálaráðuneytið greinir jafnframt frá því að líklegt sé að notaðir bílar hækki í verði, rétt eins og nýir. „Gera má ráð fyrir að útsöluverð nýrra fólksbíla geti hækkað um allt að 5% og leiða má að því líkum að verðmæti þeirra fólksbíla sem fyrir eru í landinu muni auk þess hækka vegna hærra endursöluverðs,“ segir í fjárlagafrumvarpinu.

Annar liður í hækkun vörugjalda er að fækka þeim bílum sem fá ívilnanir með breyttum viðmiðum um losun á CO2.  Vörugjöld hafa byggt á því hversu mikið koltvíoxíð bíllinn losar við notkun. Losunarmörkin, sem marka gjaldið, verða lækkuð svo fleiri bílar taki á sig gjaldið. 

Seinni leiðin til þess að hækka skatta á bíla nær yfir allar tegundir þeirra. Það er gert í gegnum bifreiðagjöld.

Frekari hækkanir á rafbíla framundan

Samkvæmt kynningu Bjarna Benediktssonar í morgun má gera ráð fyrir að í fyrsta skrefinu hækki bifreiðagjöld á Teslu rafbíl úr 20 þúsund krónum í 30 þúsund krónur á ári, en vörugjöld og virðisaukaskattur hækki um 300 þúsund króunr fyrir innflutta rafmagnsbíla. Hækkun á bifreiðagjöldum snertir einnig jarðefnaeldsneytisbíla og tvinnbíla. Samtals er um 2,2 milljarða króna í aukasköttum að ræða með hækkuðum bifreiðagjöldum og 2,7 milljarða króna vegna hækkunar á innflutningsgjöldum á rafbíla.

Enn verður við lýði lækkaður virðisaukaskattur af hreinum rafbílum, allt að rúmlega 1,5 milljón króna fyrir hvern bíl, allt þar til 20 þúsund rafbílar hafa verið seldir. Frá því ívilnunin var sett á hafa um 15 þúsund rafbílar verið fluttir inn. Hins vegar eru 20 þúsund bílar aðeins brot af bílaflota Íslendinga.

Jarðefnaeldsneyti fyrirferðamestAf 332 þúsund bifreiðum á landinu eru aðeins tæplega 15 þúsund rafbílar, eða sem nemur 4,4%.

Rafmagnsbílar lítill hluti bílaflotans

Þrátt fyrir að skattahækkanir á rafbíla byggi á því að hreinorkubílum hafi fjölgað eru rafbílar aðeins lítið brot af bifreiðaflota Íslendinga. Jafnvel þegar tengiltvinnbílar og hybrid-bílar eru teknir með í reikninginn er restin, 86% bíla á Íslandi, ennþá alfarið knúnir af jarðefnaeldsneyti.