Ekki hafa enn verið gerðir samningar við bændur á fimm bæjum í Skagafirði þar sem skorið var niður vegna riðu í lok síðasta árs. Í reglugerð um útrýmingu á riðuveiki og bætur vegna niðurskurðar segir hins vegar að fullnaðargreiðsla bóta skuli innt af hendi eigi síðar en 45 dögum eftir að förgun sauðfjár lauk. Yfir þrír til fjórir mánuðir eru liðnir síðan skorið var niður á bæjunum.
Atli Már Traustason er bóndi á Syðri-Hofdölum í Skagafirði. Riða greindist þar í haust í aðkomuhrúti sem hafði verið á bænum í afkvæmarannsóknum. Hrúturinn var frá Stóru-Ökrum, þar sem fyrst greindist riða á bæjunum fimm. Matvælastofnun gerði það að kröfu sinni að allt fé á Syðri-Hofdölum yrði fellt, þrátt fyrir að hrúturinn hefði ekki verið í samneyti við nema hluta stofnsins. Allt fé á hinum bæjunum fjórum var einnig skorið niður, allt í allt um þrjú þúsund fjár.
Í gær fengu bændur á Syðri-Hofdölum niðurstöður úr rannsóknum á fénu sem skorið var. Niðurstaðan var sú að öll sýni reyndust neikvæð og því hníga öll rök að því að fjárstofninn á Syðri-Hofdölum hafi verið heilbrigður, það er ekki riðusmitaður. Atli segir í samtali við Stundina að tilfinningarnar séu ærið blendnar en féð á bænum var skorið 1. desember síðastliðinn. Hins vegar sé mjög þungt í honum yfir aðgerðarleysi atvinnuvegaráðuneytisins í samningsgerð við bændur.
Komnir 60 dagar fram yfir
Samkvæmt reglugerð um útrýmingu á riðuveiki og bætur vegna niðurskurðar skal greiða bændum sem sæta niðurskurði bætur út ríkissjóði. Fullnaðargreiðslu skuli innt af hendi „eigi síðar en 45 dögum eftir að förgun lauk,“ þó eigi fyrr en 21 degi eftir að samkomulag um bætur liggur fyrir. 105 dagar eru nú liðnir síðan féð á Syðri-Hofdölum var skorið niður.
„Þetta ætlaði aldrei að fara af stað, þetta ferli. Þegar það loksins fór af stað fengu fljótlega þrír aðilar send drög að samningum en þau komu af einhverjum ástæðum ekki til okkar strax. Þegar það loks gerðist ákváðum við að hittast, þessir fimm bændur hér í Skagafirði, og ræða samningana sameiginlega. Við gerðum sameiginlegar tillögur að úrbótum sem við sendum en það gerðist bara ekki neitt í málinu“ segir Atli.
Atli skrifaði færslu á Facebook 1. mars síðastliðinn sem að hristi eitthvað aðeins upp í málinu að hans sögn. „Við fengum loksins sent svar, aðra útfærslu af samningnum. Við þessir fimm bændur sendum til baka smávægilegar breytingar, leiðréttingar á einhverjum útreikningum, bara breyting á nokkrum tölum í excel-skjali. Því var vel tekið og við fengum ádrátt um að það ætti bara að klára þessi mál fljótt og vel. Það er hins vegar komið yfir vikutíma síðan það var og enn heyrum við ekki neitt frá ráðuneytinu.“
„Við getum kallað þetta ákveðið sorgarferli og þetta er ákveðinn punktur sem þarf að setja til að hægt sé að halda áfram að vinna í málunum“
Atli segir það hans skoðun að gera hafi átt samninga áður en að niðurskurði kom. „Hvaða samningsstöðu höfum við bændur þegar búið er að skera niður fjárstofninn. Maður fer ekki af stað í neitt hreinsunarferli fyrr en þetta er frágengið, það er ekki búið að útfæra hvernig sú vinna á að eiga sér stað, hvernig á að höndla með innréttingar, skít, jarðveg og fleira. Þessi seinagangur er óþolandi og þetta á ekki að vera svona. Við getum kallað þetta ákveðið sorgarferli og þetta er ákveðinn punktur sem þarf að setja til að hægt sé að halda áfram að vinna í málunum. Það er nógu erfitt að þurfa að lenda í þessum niðurskurði þó maður þurfi ekki að brasa við að fá þessa samninga kláraða.“
Bæturnar duga ekki til
Niðurskurður vegna riðu kallar á mikinn kostnað. Meðal annars þarf að rífa og farga ýmsum innréttingum og búnaði. Bændur fá greitt andvirði þess en hins vegar fá þeir ekki greitt fyrir þá vinnu sem fer bæði í niðurrifið né í uppbygginguna. „Þessar bætur sem við fáum greiddar fyrir bústofninn þær duga ekki einu sinni fyrir helmingnum af því sem þarf til að kaupa sama fjölda fjár. Fyrir okkur er það stærsti hlutinn af því sem stendur út af. Ég hafði nú ekki mikið verið að spá í þessum niðurskurðarmálum, kannski sem betur fer, fyrr en að þessu kom hjá okkur en ég hafði einhvern veginn ímyndað mér að þetta ætti ekki að koma mikið við mann fjárhagslega mikið. En það er hins vegar þannig.“
Atli segir að þau bændur á Hofdölum þurfi að vera fjárlaus til ársins 2023. Hann segir að þá muni þau örugglega taka fé aftur. „Það byggist nú ekki síst á því að unga fólkið á bænum hefur endalausan áhuga á sauðfé.“
Athugasemdir