Gylfi Magnússon, dósent í viðskiptafræði við Háskóla Íslands og fyrrverandi efnahags- og viðskiptaráðherra, gagnrýnir harðlega þær hugmyndir sem birtast í aðsendri grein sem Gunnar Bragi Sveinsson, landbúnaðar- og sjávarútvegsráðherra, og Elsa Lára Arnardóttir, þingkona Framsóknarflokksins, fengu birta í Fréttablaðinu í dag.
Í greininni tala þau fyrir því að gripið verði til aðgerða sem „minnki vægi verðtryggingarinnar“ ef ekki sé meirihluti í þinginu fyrir algjöru afnámi, þ.e. banni við verðtryggingu af neytendalánum. Skemmst er að minnast þess að „afnám verðtryggingar“ var eitt helsta kosningamál Framsóknarflokksins fyrir þingkosningarnar 2013.
Í grein Gunnars Braga og Elsu eru viðraðar hugmyndir um að setja þak á verðtryggingu þannig að ef verðbólga fari yfir ákveðna prósentu þá taki lánveitandi á sig áhættuna umfram það. Gylfi gerir athugasemd við þetta.
„Þak á verðtryggingu þýðir aukna áhættu fyrir lánveitendur (og mögulegan happdrættisvinning fyrir lántakendur). Það býr til áhættu algjörlega að óþörfu og mun einfaldlega leiða til hærri vaxtakröfu, sem lántakendur greiða,“ skrifar hann á Facebook-síðu sinni.
Í pistli Gunnars og Elsu er jafnframt þeirri hugmynd varpað fram að gerðar verði „breytingar á útreikningi verðbólgu og verðtryggingar þannig að framvegis verði notuð samræmd vísitala neysluverðs (SVN) í stað vísitölu neysluverðs (VNV)“.
Að sögn Gylfa Magnússonar er út af fyrir sig ekki fráleitt að miða við vísitölu neysluverðs án húsnæðis í stað þeirrar sem nú er notuð. „En það eykur áhættu í þessum viðskiptum því að það gerir það líklegra að fasteignir verði yfirveðsettar eða a.m.k. með lítið veðrými þegar fasteignaverð hækkar minna en almennt verðlag. Það er því erfitt að sjá að þetta sé almennt til bóta. Það væri hins vegar alveg sjálfsagt að leyfa fleiri vísitölur en eina í svona viðskiptum, líka t.d. launavísitölu og vísitölu fasteignaverðs. Það er algjör óþarfi að löggjafinn taki slíkt samningsfrelsi af fólki.“
Í grein sinni viðra Gunnar og Elsa loks hugmyndir um að settar verði takmarkanir á fjölda þeirra verðtryggðu lána sem lánastofnanir geta átt. „En það er nú svo að verðtryggðu lánasöfn/eignasöfn bankanna aukast verulega þegar verðbólga fer af stað. Það verður eignatilfærsla frá heimilum landsins til fjármálastofnana. Það verður að stöðva,“ skrifa þau og bæta því við að breyta mætti útreikningi verðtryggðra lána „þannig að breytingar á vísitölu reiknist á og greiðist af hverjum gjalddaga fyrir sig en ekki höfuðstól“ og kom þannig í veg fyrir snjóboltaáhrif verðtryggingarinnar á lánasöfn.
Gylfi er ósammála þessari nálgun:
„Að þvinga lántakendur til að greiða verðbætur jafnóðum þýðir afar háa greiðslubyrði fyrstu árin og í verðbólguskoti en lága greiðslubyrði undir lok lánstímans, þegar lántakendur þurfa almennt ekki á því að halda. Þetta myndi m.a. stórauka vanda ungs fólks sem er að kaupa sitt fyrsta húsnæði og á í erfiðleikum með að standa undir greiðslubyrðinni. Það sama á við um hugmyndir um að setja þak á lánstíma (sem tekur meðalgreindan bankamann innan við eina mínútu að finna leið framhjá).“
Að lokum segir hann ástæðulaust að svipta fólk valmöguleikum. „Þeir sem vilja verðtryggð lán (flestir m.v. hvers konar lán fólk tekur nú) eiga að geta tekið þau, hinir taka óverðtryggð. Þeim sem er í nöp við verðtryggð lán ætti að vera sama þótt aðrir taki slík lán ef þeir þurfa ekki að gera það sjálfir. Þessi þráhyggja, að vilja draga úr verðtryggingu, er nánast óskiljanleg. Einu haldbæru rökin gegn henni eru að hún dregur úr virkni peningastefnu Seðlabankans. Það er út af fyrir sig alveg rétt. Takmörkun á frelsi til að semja um verðtryggingu er hins vegar fráleit aðgerð sé hún hugsuð sem einhvers konar neytendavernd.“
Athugasemdir