Stjórn Félags prófessora við ríkisháskóla telur að áform Sæmundar Sveinssonar, rektors Landbúnaðarháskóla Íslands, um að segja Önnu Guðrúnu Þórhallsdóttur, prófessor við skólann, upp störfum án undangenginnar áminningar feli í sér skýlaust brot á lögum. Áform rektors séu á skjön við lög um réttindi og skyldur starfsmanna ríkisins og gangi gegn meðalhófsreglu stjórnsýslulaga. Í ljósi þess að tilefni uppsagnarinnar er gagnrýni Önnu Guðrúnar á samstarfsmenn sína stangist framganga rektors einnig á við málfrelsisákvæði stjórnarskrár og grundvallargildi um akademískt frelsi háskólakennara. 

Þetta kemur fram í harðorðri ályktun frá stjórn Félags prófessora við ríkisháskóla sem send var rektor og háskólaráði Landbúnaðarháskóla Íslands og Kristjáni Þór Júlíussyni, starfandi mennta- og menningarmálaráðherra. 

Stundin greindi frá því þann 27. október síðastliðinn að Sæmundur Sveinsson hefði tilkynnt Önnu að hann hefði í hyggju að segja henni upp störfum. Anna hafði ekki fengið áminningu og hefur starfað við skólann í 25 ár. Ástæða fyrirhugaðrar uppsagnar er tölvupóstur hennar til samstarfsmanna þar sem hún gagnrýndi hvernig staðið var að ráðstefnu um landgræðslu og loftslagsmál í Hörpu síðasta vor. Sjálfur sat Sæmundur í undirbúningsnefnd vegna ráðstefnunnar og kom að skipulagningu hennar. Siðanefnd skólans komst að þeirri niðurstöðu um miðjan október að tiltekin ummæli í tölvupósti Önnu væru á skjön við ákvæði siðareglna og dró Anna ummæli sín til baka í kjölfarið.

Eftir að rektor brást við áliti siðanefndarinnar með tilkynningu um fyrirhugaða uppsögn Önnu Guðrúnar steig einn af meðlimum siðanefndarinnar, Jón Ásgeir Kalmansson, fram og gagnrýndi viðbrögð rektors sem hann taldi fráleit. „Brottrekstur akademísks starfsmanns í kjölfar þess að hann tjáir sig á innri vef eigin stofnunar er til þess fallið að grafa undan grundvallargildi háskólasamfélagsins um frelsi til hugsunar og tjáningar, vinna gegn frjálsum skoðanaskiptum og hvetja til þöggunar og ótta starfsmanna um stöðu sína „tjái þeir sig ekki rétt“,“ sagði Jón Ásgeir í bréfi sem hann sendi rektor Landbúnaðarháskóla Íslands á dögunum. 

Sams konar sjónarmið eru viðruð í bréfinu frá stjórn Félags prófessora við ríkisháskóla. „Rétt er að minna á að tjáningafrelsi einstaklinga er varið bæði af 73. grein stjórnarskrár Íslands og mannréttindasáttmála Evrópu sem Ísland hefur lögfest (10. grein laga nr. 62/1994),“ segir í ályktuninni. „Hér verður jafnframt að árétta sérstaklega að akademískir starfsmenn háskóla hafa ríkt frelsi til gagnrýninna skoðanaskipta um hvers kyns álita- og ágreiningsmál sem tengjast fræðiiðkun og annari starfsemi háskóla. Tjáningafrelsið er hornsteinn hins svonefnda akademíska frelsis og til þess standa aldalangar alþjóðlegar hefðir og venjur innan háskólanna.“

Bent er á að forstöðumenn háskóla þurfi að gæta vandlega að ákvæðum stjórnsýslulaga í störfum sínum og minnst sérstaklega á reglur um vanhæfi. „Stjórnvald skal ávallt gæta meðalhófs þegar áformnaðar eru íþyngjandi ákvarðanir í málefnum einstaklinga. Vanhæfisreglan lýsir meðal annars vanhæfi við meðferð máls ef málsmeðferðaraðili tengist sjálfur því máli sem er tilefni hinnar áformuðu íþyngjandi ákvörðunar (1. mgr.),“ segir í bréfinu án þess að tekin sé afstaða til þess hvort aðkoma rektors sjálfs að skipulagningu ráðstefnunnar sem Anna Guðrún gagnrýndi geri hann vanhæfan í málinu.

Mynd: Shutterstock

Stjórnin vísar til 21. gr. laga um réttindi og skyldur starfsmanna ríkisins þar sem fjallað er um skriflegar áminningar. „Lagagreinin gerir að sönnu ekki skylt, en getur þó gefið réttum yfirmanni færi á, að áminna starfsmann vegna brota á reglum og lögum. Uppsögn án áminningar kæmi því aldrei til greina í umræddu máli og væri að mati stjórnar Félags prófessora við ríkisháskóla skýlaust brot á gildandi lögum,“ segir í ályktun stjórnarinnar.

„Það er álit stjórnar Félags prófessora við ríkisháskóla að áform yðar um uppsögn Önnu Guðrúnar Þórhallsdóttur, prófessors, úr starfi, án undangenginnar áminningar, brjóti gegn lögum um réttindi og skyldur starfsmanna ríkisins nr. 70/1996, auk þess að ganga gegn meðalhófsreglu stjórnsýslulaga. Þá verður ekki séð að áform yðar samræmist málfrelsisákvæðum stjórnarskrár, og þaðan af síður reglum og hefðum um akademískt frelsi háskólakennara.“