Kári Orrason var sakfelldur í Héraðsdómi Reykjavíkur við Lækjartorg í gær fyrir að óhlýðnast fyrirmælum lögreglunnar á mótmælum í fyrra. Í dómsorðum er ekki fallist á sjónarmið um að mótmælendur hefðu verið að bíða eftir útskýringu á hvaða lögum þeir væru að brjóta með mótmælum sínum, né um stjórnarskrárvarinn rétt almennings til mótmæla.

Er Kára gert að borga sekt upp á 10.000 krónur auk málskostnaðar. Dómurinn gæti skapað fordæmi fyrir fullnægjandi ástæðu beitingu lögregluvalds og fært til skilning á meðalhófsreglu stjórnsýslu.

Mótmæltu til að fá fund með ráðherra

Eins og Stundin hefur fjallað um voru fimm aðgerðarsinnar úr röðum No Borders samtakanna handteknir föstudaginn 5. apríl 2019 í anddyri dómsmálaráðuneytisins. Samtökin berjast meðal annars fyrir réttindum hælisleitenda sem sækja um alþjóðlega vernd á Íslandi. Þessi föstudagur var fjórði dagur mótmæla við dómsmálaráðuneytið.

Ástæða mótmælanna var að krefjast fundar með þáverandi dómsmálaráðherra, Þórdísi Kolbrúnu Reykfjörð Gylfadóttur, til að ræða bágar aðstæður fólks sem sækir um alþjóðlega vernd á Íslandi.

Mótmælin fóru fram eftir margra mánaða tilraunir mótmælendanna til að bóka fund með ráðherra og vekja athygli á málefninu. Mótmælin voru því að mati mótmælendanna örþrifaráð, en þau fóru fram á venjulegum opnunartíma ráðuneytisins og hindruðu ekki störf starfsfólksins að öðru leyti en með hávaða. Lögreglan hafði áður haft afskipti af slíkum mótmælum og tekist að leysa þau upp án þess að til kæmi til handtaka.

Lögreglu stóð vægari úrræði til boða

Málið var tekið fyrir í Héraðsdómi Reykjavíkur við Lækjargötu 30. september síðastliðinn. 

Kári sagði að hann hafi ekki brugðist við skipunum lögreglu samstundis, þar sem mikið hefði verið um kliður og óreiðu. Hann sagðist hafa verið að bíða eftir útskýringu á skipunum lögreglu og þýðingu á ensku fyrir þá sem skildu ekki íslensku, en hafi verið færður í handjárn áður en það gerðist.

„Lögreglan kemur inn, læsir hurðinni og stuttu síðar erum við handtekin,“ sagði hann fyrir dómi. Hann lýsti því hvernig lögreglan hafi verið fjölmennari en aðgerðarsinnar og staðið ógnandi yfir þeim. Hann sagðist ekki hafa gert sér í hugarlund að hann væri brotlegur, heldur hélt því fram að hann væri að nýta stjórnarskrárvarinn rétt sinn til mótmæla. „Það hvarflaði ekki að mér að ég væri að brjóta lög.“

Í vitnisburði stjórnanda lögreglu á vettvangi kom fram að „í þetta skiptið“ hefði verið ákveðið að handtaka mótmælendur. Meðalhófsregla stjórnsýslu segir að: „Stjórnvald skal því aðeins taka íþyngjandi ákvörðun þegar lögmætu markmiði, sem að er stefnt, verður ekki náð með öðru og vægara móti. Skal þess þá gætt að ekki sé farið strangar í sakirnar en nauðsyn ber til.“

Verjandi Kára, Helgi Þorsteinsson, benti á að ekki aðeins hafi önnur úrræði eins og að rýma anddyrið staðið lögreglu til boða í þessu tilviki, heldur hafi þau virkað fyrr í sömu viku.

Í rökstuðningi í dómnum segir að Kári hafi átt að yfirgefa anddyri ráðuneytisins að fyrirmælum lögreglu. 

„Ákærða er gefið að sök að hafa brotið gegn 19. gr. lögreglulaga með því að óhlýðnast fyrirmælum um að yfirgefa anddyri dómsmálaráðuneytisins eins og rakið er í ákæru. Í nefndri grein segir að almenningi sé skylt að hlýða fyrirmælum sem lögreglan gefur, svo sem vegna umferðarstjórnar eða til þess að halda uppi lögum og reglu á almannafæri. Ekki er annað komið fram í málinu en anddyri ráðuneytisins sé staður sem öllum er heimilt að koma á á afgreiðslutíma og er því almannafæri í skilningi lagagreinarinnar. Þá er komið fram að á nefndum tíma safnaðist þar saman hópur fólks, þar á meðal ákærði, og var með háreysti vegna þess að það vildi ná fundi ráðherra. Lögreglumenn komu á vettvang og með framburði þeirra og játningu ákærða er sannað að þeir gáfu fólkinu, þar með töldum ákærða, fyrirmæli um að fara en ákærði hlýddi þeim ekki. Með fyrirmælum sínum voru lögreglumenn að halda uppi lögum og reglu á almannafæri og með því að hlýða ekki fyrirmælum þeirra braut ákærði gegn nefndri lagagrein. Hann verður því sakfelldur samkvæmt ákærunni og er brot hans þar rétt fært til refsiákvæðis.“

Ekki tekin afstaða til réttarins til að mótmæla

19. grein lögreglulaga segir að: „Almenningi er skylt að hlýða fyrirmælum sem lögreglan gefur, svo sem vegna umferðarstjórnar eða til þess að halda uppi lögum og reglu á almannafæri.“ Kári var sakfelldur fyrir að óhlýðnast þessum lögum. Ekki kemur hins vegar fram í dómsorði hvaða lögbrot handtakan á að hafa komið í veg fyrir.

Þrátt fyrir að bæði saksóknari og verjandi hafi báðir rætt í lokaorðum sínum um réttinn til að mótmæla og takmarkanir hans er hvergi minnst á hann í dómsorðum.

Í samtali við Stundina segist Kári ekki hafa tekið ákvörðun um hvort hann muni áfrýja dóminum.

Eins og komið hefur fram var Kári einn af fimm aðgerðarsinnum sem voru handteknir, en hinir bíða eftir aðalmeðferð máls síns.

Kári er því dæmdur til að greiða 10 þúsund krónur eða sæta fangelsisvist í tvo daga. Þess utan ber honum að greiða rúmlega hálfa milljón króna í lögfræðikostnað.