Í ríkisstjórnartíð Sjálfstæðisflokksins og Framsóknarflokksins árin 2013 til 2016 hefur bein skattbyrði lágtekju- og millitekjuhópa aukist meðan álögum hefur verið létt af hátekjuhópum, stóreignafólki, útgerðarfyrirtækjum og álframleiðendum. Ráðstöfunartekjur landsmanna hafa aukist jafnt og þétt en langsamlega mest hjá tekjuhæstu hópum íslensks samfélags.

Þetta er sú mynd sem blasir við þegar rýnt er í tölur ríkisskattstjóra og Hagstofunnar. Ef litið er til beinna skatta sem hlutfalls af heildartekjum er ljóst að skattbyrðin hefur þyngst hjá öllum tekjuhópum nema tekjuhæstu 20 prósentum landsmanna. Með beinum sköttum er átt við almennan tekjuskatt að frádregnum bótum auk útsvars, fjármagnstekjuskatts og auðlegðarskatts. Ef auðlegðarskatturinn er ekki tekinn með í reikninginn kemur í ljós að einungis skattbyrði tekjuhæstu 10 prósentanna hefur minnkað – mest þó skattbyrði þeirra 5 prósenta sem hafa allra hæstar tekjur. 

Skattbyrði hjóna og sambúðarfólks árin 2012 og 2015.

Mynd: Indriði H. Þorláksson tók saman

Á sama tímabili hefur virðisaukaskattur á mat verið hækkaður, en slík hækkun leggst þyngst á þá tekjulægstu, sem verja hæstu hlutfalli tekna sinna í mat. Auk þess hefur stjórnarmeirihlutinn þrisvar sinnum fellt tillögur stjórnarandstöðuþingmanna um að aldraðir og öryrkjar fái sambærilegar hækkanir og launþegar á almenna markaðnum. Þannig er ljóst að það svigrúm sem myndast hafði í ríkisfjármálum þegar ríkisstjórn Sigmundar Davíðs Gunnlaugssonar og Bjarna Benediktssonar tók við árið 2013 hefur að mestu leyti verið nýtt til að létta sköttum og skuldum af hinum velmegandi. Um leið hefur fjárfestingarstigi hins opinbera verið haldið í lágmarki og aðhalds verið gætt á flestum sviðum samneyslunnar, svo sem í heilbrigðis- og menntamálum.   

Létt undir með útgerðinni

Eitt af fyrstu verkum ríkisstjórnarinnar var að breyta og lækka veiðigjöld á útgerðarfyrirtæki. Ef ekki hefði verið hreyft við sérstaka veiðigjaldinu sem lögfest var í tíð vinstristjórnarinnar árið 2012 hefðu tekjurnar af gjaldinu farið stigvaxandi á því kjörtímabili sem nú er að ljúka.

Mynd: Shutterstock

Sé áætlun um tekjur af veiðigjöldum að óbreyttum lögum vinstristjórnarinnar borin saman við gögn Fiskistofu um álögð veiðigjöld á kjörtímabili hægristjórnarinnar, auk spár um veiðigjöld á yfirstandandi fiskveiðiári, nemur mismunurinn meira en 40 milljörðum króna. Þannig er ljóst að gríðarlegum fjárhagslegum byrðum hefur verið létt af útgerðinni, ekki síst á þeim 10 stærstu útgerðarfyrirtækjum sem nýta meirihluta fiskveiðikvótans og bera þannig hitann og þungann af veiðigjöldunum. Tíu stærstu útgerðir landsins miðað við kvóta eru fyrirtækin HB Grandi, Samherji, Síldarvinnslan, Vinnslustöðin, Ísfélag Vestmannaeyja, Þorbjörn hf., Skinney-Þinganes, Fisk-Seafood, Brim og Rammi. Þessi fyrirtæki styrktu Sjálfstæðisflokkinn og Framsóknarflokkinn um samtals 5,4 milljónir í fyrra samkvæmt ársreikningum flokkanna.

Annað forgangsmál ríkisstjórnarinnar, strax á sumarþingi 2013, var að afturkalla ákvörðun vinstristjórnarinnar um hækkun virðisaukaskatts á útleigu hótel- og gistiherbergja upp í hið almenna þrep kerfisins.