Þessi grein birtist upphaflega í Stundinni fyrir meira en 9 árum.
Úttekt Álver

Orkuauðlindin í vasa álrisanna

Ál­fyr­ir­tæk­in virð­ast vera að græða á tá og fingri, en borga lít­inn sem eng­an tekju­skatt til ís­lensks sam­fé­lags. Þeg­ar kostn­að­ur­inn hef­ur ver­ið dreg­inn frá stend­ur eft­ir að 80 til 90 millj­arð­ar króna hverfa úr landi. Engu að síð­ur af­nem­ur rík­is­stjórn­in 1,6 millj­arða króna skatt á fyr­ir­tæk­in.

Kristinn Hrafnsson
ritstjorn@heimildin.is

Það er mýta að Hollendingar hafi blekkt indiána til að selja sér Manhattan fyrir verðlitlar glerperlur og eldvatn. Þó að þetta sé tilbúningur hefur sagan engu að síður orðið minni um skekkta samningsstöðu í samningum um náttúruauðlindir þar sem „skrælingjarnir“ fara með skarðan hlut frá borði. Það er freistandi að máta hana við 50 ára stóriðjusögu Íslendinga.
Megnið af raforkuauðlind þjóðarinnar, eða um 80%, er selt til stóriðju og er Landsvirkjun langstærsti orkusalinn. Fyrir nokkrum árum vakti það töluverða athygli þegar Hörður Arnarsson, forstjóri fyrirtæksins, lýsti því yfir að arðsemi Landsvirkjunar hefði verið óviðunandi. Fram til þessa hefði pólitískur forstjóri Landsvirkjunar aldrei hreyft við slíku og allri gagnrýni verið eytt með vísan til leyndar og óljósra fullyrðinga um þjóðhagslega hagkvæmni.

Þessi óarðbærni var síðan staðfest fyrir þremur árum þegar Háskólamennirnir Ásgeir Jónsson og Sigurður Jóhannesson birtu rannsókn á arðsemi Landsvirkjunar til stóriðju á árunum 1966-2010. Í stuttu máli var niðurstaðan sú að fyrirtækið hefði tapað tugmilljörðum miðað við eðlilega arðsemiskröfu (7-9%). Miðað við þær stærðir, sem þóttu varleg viðmið, miðað við þá áhættu sem fyrirtækið væri að taka, var tapið 40-180 milljarðar. Það var öll eftirtekjan eftir nærri hálfrar aldar raforkusölu til stóriðju. Tap en ekki gróði.

Indriði H. Þorláksson hagfræðingur mat einnig efnahagslegan ávinning Íslands af starfsemi stóriðjuvera og komst að því að hann „...sé lítill og hafi farið minnkandi á síðustu árum. Hann er nú vart meira en 0,1 – 0,2% af þjóðarframleiðslu fyrir hvert álver. Arður af íslenskum auðlindum kemur aðallega fram í hagnaði iðjuveranna og rennur vegna lágra skatta að mestu ósnertur í vasa hinna erlendu eigenda.“

Niðurstaðan er skýr; orkuauðlind þjóðarinnar hefur verið seld undir raunkostnaðarverði, miðað við eðlilega arðsemiskröfu og efnahagslegur ábati Íslands af stóriðjunni er lítill. Arðurinn fer nær allur úr landi. Þetta er mikill áfellisdómur.

Rétt er þó að geta þess að Hagfræðistofnun lét vinna úttekt 2012, undir yfirstjórn Ragnars Árnasonar prófessors, um ábata þjóðarbúsins af áliðju þar sem fræðimennirnir reiknuðu það út að 6-6,8% af vergri landsframleiðslu væri framlag áliðnaðar. Þar er ekki minnst orði á tekjuskatt. Samál, félag erlendu álbændanna, kostaði rannsóknina.

Gjöf en ekki gjald

Íslensk stóriðjuorka er ódýr og hefur ríkisvaldið jafnvel hrópað það á mörkuðum erlendis að hér sé hægt að fá billegan straum. Síðan hefur því verið hampað sem stórkostlegum samningasigri þegar erlend risafyrirtæki gerast náðarsamlegast kaupendur að ódýru orkunni og seilast í vasann eftir glerperlunum. Markaðsmenn í útlöndum hafa líka tekið eftir þessu.  

Kjósa
0
Hvernig finnst þér þessi grein? Skráðu þig inn til að kjósa.
Efnisorð

Athugasemdir

Allar athugasemdir eru ábyrgð á þeirra sem þær skrifa. Heimildin áskilur sér rétt til að fjarlægja ærumeiðandi og óviðeigandi athugasemdir.
Tengdar greinar

Álver

Óskattlagðar vaxtagreiðslur Norðuráls úr landi tvöfalt hærri en hagnaður fyrirtækisins
FréttirÁlver

Óskatt­lagð­ar vaxta­greiðsl­ur Norð­ur­áls úr landi tvö­falt hærri en hagn­að­ur fyr­ir­tæk­is­ins

Laga­setn­ing­in til að sporna við skatta­hag­ræð­ingu ál­fyr­ir­tækj­anna á Ís­landi mun ekki hafa mik­il áhrif á Norð­ur­ál og Alcoa. Vaxta­greiðsl­ur Norð­ur­áls frá Ís­landi til eig­in fyr­ir­tæk­is í Banda­ríkj­un­um nema rúm­lega 84 millj­ón­um, hærri upp­hæð en sam­bæri­leg­ar greiðsl­ur hjá Alcoa.
Alcoa: Lagasetningin hefði ekki haft nein áhrif á 6,2 milljarða vaxtagreiðslur 2014 og 2015
FréttirÁlver

Alcoa: Laga­setn­ing­in hefði ekki haft nein áhrif á 6,2 millj­arða vaxta­greiðsl­ur 2014 og 2015

Vaxt­greiðsl­ur ál­fyr­ir­tæk­is­ins Alcoa hafa al­mennt ver­ið und­ir þeim við­mið­um sem kveð­ið er á um í nýj­um lög­um um tekju­skatt. Laga­breyt­ing­in sem á að koma í veg fyr­ir skattaund­an­skot slíkra fyr­ir­tækja virð­ist því ekki hafa mik­il áhrif. For­stjóri Alcoa seg­ir að fyr­ir­tæk­ið vinni að því að kanna áhrif laga­breyt­ing­ar­inn­ar á starf­semi ál­fyr­ir­tæk­is­ins.
Óskattlagðar vaxtagreiðslur Alcoa úr álverinu nema 67 milljörðum króna
FréttirÁlver

Óskatt­lagð­ar vaxta­greiðsl­ur Alcoa úr ál­ver­inu nema 67 millj­örð­um króna

Vaxta­greiðsl­ur ál­vers­ins á Reyð­ar­firði til fé­lags í eigu Alcoa í Lúx­em­borg eru rúm­lega tveim­ur millj­örð­um króna hærri en bók­fært tap ál­vers­ins á Ís­landi. Síð­asta rík­is­stjórn breytti lög­um um tekju­skatt til að koma í veg fyr­ir slíka skatta­snún­inga. Indriði Þor­láks­son seg­ir að laga­breyt­ing­arn­ar séu ekki nægi­lega rót­tæk­ar til að koma í veg fyr­ir skattaund­an­skot með lána­við­skipt­um á milli tengdra fé­laga.
Stjórnendur álveranna væru lögbrjótar í Noregi
FréttirÁlver

Stjórn­end­ur ál­ver­anna væru lög­brjót­ar í Nor­egi

Norsk meng­un­ar­lög­gjöf er með tals­vert öðru sniði en sú ís­lenska. Í henni eru heim­ild­ir fyr­ir því að refsa stjórn­end­um fyr­ir­tækja sér­stak­lega, fremji þau ít­rek­að það sem kall­að er „meng­un­ar­glæpi“. Reglu­legt eft­ir­lit fag­að­ila með vökt­un ál­vera og hegn­ing fyr­ir brot á meng­un­ar­lög­um, sem er við­tek­inn sið­ur í Nor­egi, þekk­ist ekki á ís­landi.

Nýtt efni

Alls konar fólk sem þarf aðstoð: „Það getur eitthvað komið fyrir hjá öllum“
FréttirJólin

Alls kon­ar fólk sem þarf að­stoð: „Það get­ur eitt­hvað kom­ið fyr­ir hjá öll­um“

Fjöl­breytt­ur hóp­ur sæk­ir matarað­stoð fyr­ir jól­in en út­lit er fyr­ir að svip­að marg­ir þurfi á slíkri að­stoð að halda í ár og í fyrra, um 4.000 heim­ili ef lit­ið er til að­stoð­ar Hjálp­ar­starfs kirkj­unn­ar og Mæðra­styrksnefnd­ar. Há leiga eða há­ar af­borg­an­ir eru að sliga marga sem þurfa að sækja sér að­stoð.
Ísrael og Palestína: „Stjórnvöld sem líkja má við mafíur“
Viðtal

Ísra­el og Palestína: „Stjórn­völd sem líkja má við mafíur“

Dor­rit Moussai­eff er með mörg járn í eld­in­um. Hún ferð­ast víða um heim vegna starfs síns og eig­in­manns­ins, Ól­afs Ragn­ars Gríms­son­ar, þekk­ir fólk frá öll­um heims­horn­um og hef­ur ákveðna sýn á við­skipta­líf­inu og heims­mál­un­um. Hún er heims­kona sem hef­ur í ára­tugi ver­ið áber­andi í við­skipta­líf­inu í Englandi. Þessi heims­kona og fyrr­ver­andi for­setafrú Ís­lands er elsku­leg og elsk­ar klón­aða hund­inn sinn, Sam­son, af öllu hjarta.
Á ekki von á 50 milljónum eftir jólin
ÚttektJólin

Á ekki von á 50 millj­ón­um eft­ir jól­in

Nokk­ur af þekkt­ustu nöfn­un­um í ís­lensku tón­list­ar­sen­unni gefa nú út svo­köll­uð texta­verk, prent­uð mynd­verk með texta­brot­um úr lög­um sín­um. Helgi Björns­son seg­ir að marg­ir hafi kom­ið að máli við sig um að fram­leiða svona verk eft­ir að svip­uð verk frá Bubba Mort­hens fóru að selj­ast í bíl­förm­um. Rapp­ar­inn Emm­sjé Gauti seg­ir texta­verk­in þægi­legri sölu­vöru til að­dá­enda en ein­hverj­ar hettupeys­ur sem fylli hálfa íbúð­ina.
Háleit markmið formannanna þriggja
Fréttir

Há­leit markmið formann­anna þriggja

Lækk­un vaxta, auk­in verð­mæta­sköp­un í at­vinnu­lífi og efna­hags­leg­ur stöð­ug­leiki eru á með­al þess sem ný rík­is­stjórn ætl­ar sér að setja á odd­inn. En hún ætl­ar líka að ráð­ast í gerð Sunda­braut­ar, festa hlut­deild­ar­lán í sessi, hækka ör­orku­líf­eyri, kjósa um að­ild­ar­við­ræð­ur við ESB og svo mætti lengi telja. Hér verð­ur far­ið í gróf­um drátt­um yf­ir stefnu­yf­ir­lýs­ingu rík­is­stjórn­ar­inn­ar.

Mest lesið undanfarið ár