Í nýjustu bók sinni, Calypso, lýsir David Sedaris, einn fyndnasti núlifandi höfundur Bandaríkjanna, þráhyggjukenndum göngutúravenjum sínum um England, en þar hefur karlinn búið undangengin árin. Fyrir því er auðvitað aldalöng hefð að rithöfundar séu miklir gönguhrólfar – og hugleiðingar þeirra um gönguna fylla hillumetra sem næðu alla leið til tunglsins (og aftur til baka – sjö þúsund sinnum) – en Sedaris snýr upp á hið klassíska þema með skemmtilegum hætti og kjölfestir það rækilega í nútímanum. Hvernig gerir hann það? Jú, með því að fletta inn í það meginöflin tvö í lífi okkar: tækni og rusl. 

Tækni og rusl. Í bókinni lýsir Sedaris því þegar hann eignast fitbit-úr. Slíkt þarfaþing heldur nákvæmt yfirlit um það hversu mörg skref eigandinn tekur á hverjum degi. Hinn daglegi göngutúr fær samstundis á sig yfirbragð þráhyggju. Fyrst smálengist hann, úr tveimur til þremur klukkustundum, skríður svo hægt en örugglega upp í fullan vinnudag, og loks er höfundurinn hættur að gera nokkuð annað en að ganga. Hann gengur (þ.e. safnar skrefum) frá því að hann rís úr rekkju og allt þar til hann hallar höfði uppgefinn að enduðum löngum degi. Fitbit-úrið hefur náð tangarhaldi á eiganda sínum. Og leikar í raun snúist við: úrið hefur breyst í eigandann. Sedaris hugsar ekki um annað en að hækka daglegan skrefafjölda sinn; þóknast fitbit-úrinu.

Hinn vinkillinn, sem Sedaris innleiðir í gönguna, tengist náttúrunni. Líkt og alþjóð veit hafa séní löngum eigrað um náttúruna í skáldlegum transi, ort um hana kvæði, dásamað hana í skáldsögum, fundið í henni innblástur í málverk og tónverk ... og jafnvel hitt þar fyrir guð sinn. En nú má ekki lengur trúa á guð. Við höfum glatað andlegri tengingu okkar við umheiminn. Náttúran, í hinum gamla skilningi orðsins, er ekki lengur til. Sú enska náttúra, sem Sedaris spásserar um (hann býr úti í sveit), er ekki heimili villtra dýra, paradís höfug af blómailmi, heldur þakin rusli. Náttúran er ruslahaugur. Það eina sem við getum gert er að reyna að lágmarka skaðann.

Og það er einmitt það sem Sedaris gerir. Pískaður áfram af hinum tilfinningalausa drottnara sínum, fitbit-úrinu, arkar hann kófsveittur um holt og hæðir – mest reyndar meðfram malbikuðum vegum– og tínir með þar til gerðu sorptínslupriki upp rusl. Ruslinu safnar hann saman í poka sem hann svo rogast um með á bakinu frá morgni til kvölds. Það liggur í hlutarins eðli að eftir því sem aumingja maðurinn gengur meira, undir vökulu auga fitbit-úrsins, því þyngri verða klyfjar hans. Já, það er ekki tekið út með sældinni að vera viðkvæmt skáld árið 2018.

Ég bý því miður ekki í sveitasælunni á Englandi, heldur í New York. Og ruslið er sannarlega ekki einungis að finna úti í sveit; ruslið er helsta einkenni stórborgarinnar. Það besta við New York er að hún veldur alltaf vonbrigðum, og þar með geta hlutirnir einungis batnað. Tökum ruslið sem dæmi. Borgin er svo þakin rusli, hvert sem maður fer, að það er auðvelt að finna í því hughreystingu. Það er svo mikið af rusli hérna að það getur varla versnað úr þessu!

Dóttir mín, Alma, sautján mánaða, hefur aldrei lesið David Sedaris, en þau virðast vera samherjar. Það tekur mig tíu mínútur að rölta á dagheimilið síðdegis að sækja hana, en klukkutíma að komast heim. Hvers vegna? Jú: Hún beygir sig eftir hverju einasta súkkulaðisnifsi, sérhverri gosflösku, og annaðhvort hendir ruslinu í næstu sorptunnu eða hrúgar fjársjóðnum í barnakerruna. Hún harðneitar að sitja í barnakerrunni, krefst þess að fá að ýta henni sjálf. Á fimm sekúndna fresti gerir hún hlé til að hirða upp lottómiða, plastpoka utan af gúmmíböngsum eða sogrör, og stinga því í kerruna. Síðan ýtir hún kerrunni áfram, eilítið völt í spori, enda um talsvert átak fyrir svo smáa manneskju að ræða. 

Einn lærdóm hefur faðirinn dregið af þessari áráttukenndu skransöfnun dóttur sinnar. Ég þurfti reyndar ekki á glöggu auga lítils barns að halda til að taka eftir því að New York-borg er þakin rusli. Einkum plasti: fólk getur ekki snætt hádegisverð eða hitt vin í kaffibolla án þess að skilja eftir sig plastslóð. En það sem ég sé núna, er að ruslið er bókstaflega alls staðar. Það er svo mikið rusl á götunum að oft tekur það Ölmu litlu tíu mínútur að labba tíu metra. Sleikjópinni! Slitin skóreim. Bjórtappi. Dagblað. Bananahýði! Það sést varla í malbikið fyrir rusli. Og allt tínir barnið samviskusamlega upp í barnavagninn og stritar svo við að ýta þyngslunum áfram.

Það er líka ekki seinna vænna fyrir hana að byrja. Og fyrir mig. Fyrir okkur öll reyndar. Það er ekki bara rusl í New York, heldur hvert sem þú ferð: út í sveit á Englandi, upp á Esjutind á Íslandi – það er engin undankomuleið. Tæknin eltir okkur (njósnar, krefst þess að við potum í skjái, sláum inn skilaboð, tilkynnum skilmerkilega til stórfyrirtækja hvar við erum stödd, hverjir séu vinir okkar og hvað okkur finnst gott að borða) og á meðan sáldrast ruslið í slóð okkar eins og brauðmolarnir í Hans & Grétu. 

Tækni og rusl. Hvorttveggja breytir okkur, finnst mér stundum, í börn. Tæknin „auðveldar“ okkur lífið, en slævir líka athyglisgáfuna, rænir okkur stjórninni, gerir okkur alltof háð söluvörum nokkurra stórfyrirtækja. Og ruslið? Við fyllum tunnur og bíðum þess svo að einhver annar komi og fjarlægi ruslið. En hvert fer það? Jú, í holur og út í sjó – og svo inn í líkama okkar. Einföld staðreynd: Ef fram fer sem horfir, verður meira af plasti í sjónum árið 2050 en fiski.  Við treystum alltaf á að það komi einhver fullorðnari en við – til dæmis pabbi okkar – og lagi til eftir okkur. Rétt eins og David Sedaris virðist Alma hins vegar vera búin að fatta að slíkt hugarfar virkar ekki til lengdar. Hún er strax byrjuð að hreinsa ruslið upp af götunum okkar, og ég vona að það sé lýsandi fyrir upprísandi kynslóð hennar.

* Ljósmyndina, sem fylgir með greininni, tók ég í sorpendurvinnslustöð fyrir nokkrum mánuðum. Hún sýnir lítinn mann sem hafði það fallega hlutverk að sópa með kústi saman sorpi sem féll til þegar kröfur og kranar sveifluðu því upp úr heilu fjallgörðunum af sorpi og hvolfdu á flokkunarfæribönd. Mér fannst þetta starf hans, sem við fyrstu sýn virkaði kannski fánýt, afar fallegt.