Í fréttum RÚV í gær var merkilegt viðtal við prófessor Gunnar Helga Kristinsson um spillingu á Íslandi.

Spillingar-hjátrú

Hann segir að samkvæmt athugun telji  70% kjósenda að allveruleg spilling sé á Íslandi en aðeins lítill minnihluti hefur persónulega reynslu af henni. Ég vil bæta við að í örríki eins og Íslandi væri ósennilegt að meirihlutinn hefði ekki reynslu af spillingu væri landið verulega spillt.

Gunnar Helgi segir að líklega ofmeti menn spillingu á Íslandi. Auk þess bjóði spillingar-hjátrúin (mitt orðasamband) hættunni heim, hún dragi úr trú manna á stjórnkerfið og geti skapað stjórnunarlega erfiðleika sem bitni á venjulegu fólki.

 Til að bæta gráu ofan á svart geti  spillingar-hjátrúin skapað spillingu, segir prófessorinn. Menn fari kannski að hugsa sem svo „ef spilling er landlæg þá hlýt ég að mega vera spilltur“. Þannig sé ástandið víða í hinum þriðja heimi.

Gunnar Helgi hefði líka getað bætt við að menn tala einatt um spillingu til að göfga eigin mislukkun. Ef Ísleifur Íslandstossi  fær ekki stöðu eða styrk sem hann sækir um þá segir hann „iss, þetta er bara spilling, nefndin er öll náskyld henni Gunnu sem fékk stöðuna/styrkinn óverðug“.

Í ágætir bók um Skandínavíu segir breski blaðamaðurinn Michael Booth að ef Dani nái ekki settu marki þá segist hann vera fórnarlamb lögmálsins frá Jante sem  kveður á um að engin megi skara fram úr. Sama er uppi á teningnum í Noregi, nái Norðmaður ekki metnaðar-markmiði sínu  segir hann einatt „iss þetta er bara jante-lögmálið“.

 Summa lastanna er stöðug, í öllum samfélögum er til einhver afsökunarformúla fyrir tapara.

Ég er búinn að tönnlast á því undanfarin ár að eftirhruns-noju-liðið geri alltof mikið úr spillingu á Íslandi. Það er vissulega of mikil frændhygli, frændhygli sem stundum hverfist í hreina spillingu, t.d. einkavinavæðing bankanna.

Þess utan má tala um spillingu í sambandi við prófkjör. Sá sem þiggur stórfé af sægreifum og öðrum skunkum í prófkjöri verður skuldbundinn þeim með hætti sem minnir á stöðu mútuþegans.

Mútur í nágrannalöndum

Stórfelldar mútur eru skóladæmi um spillingu. Þær  virðast ekki vera algengar  á Íslandi, væri svo þá hefði fjöldi manns reynslu af þeim, ekki er auðvelt að dylja mútur í örríki. En menn virðast ekki hafa handbærar sannanir fyrir mikilli mútuþægni í íslensku samfélagi. Þó má eins og áður segir velta því fyrir sér stuðningur við frambjóðendur í prókjörum nálgist ekki að vera mútur.

Við þurfum ekki að fara lengra en til Írlands til að finna dæmi um stórfellda mútuþægni. Íslenska blaðakonan Helga Arnardóttir kannaði spillingu írskra stjórnmálamanna. Hún hringdi í ýmsa þeirra og bað um fyrirgreiðslu fyrir fyrirtæki sem hún sagðist vera fulltrúi fyrir. Flestir voru tilbúnir til þess, gegn vænum  greiðslum undir borðið. Tíðkast slíkt á Íslandi í miklum mæli? Þeir sem jánka spurningunni  verða að leggja fram sönnunargögn.

Lítum á Þýskaland þar sem hinn valdamikli stjórnmálamaður Franz-Josef Srauß tók kerfisbundið við mútum frá stórfyrirtækjum áratugum saman. Hann hafði sérstakt pósthólfa-fyrirtæki  fyrir mútur sem konan hans veitti forstöðu. Vikuritið Der Spiegel áætlar að hann hafi þegið 490.892 þýks mörk í mútur bara á árunum 1964-1968, meðallaun ráðherra voru þá 90.000 mörk. Meðal fyrirtækjanna sem borguðu honum má nefna BMW, Daimler-Benz og Bertelsman. Þessi maður varð næstum kanslari Vestur-Þýskalands!

   Ætla má að spilling sé töluvert meiri á Írlandi og í Þýskalandi en á Fróni, gagnstætt því sem nettröllin telja, þau garga "Ísland er spilltasta land í heimi!"

                        Lokaorð

Á Íslandi dagsins í dag er enginn maður með mönnum nema hann eða hún tali digurbarkalega um hina svakalegu spillingu ónýta Íslands. En venjulega eru sannanirnar lítið annað en kjaftasögurnar úr heita potti nútímans, Feisbók.

Því má samt ekki gleyma að Ísland er sennilega öllu spilltara en hin Norðurlöndin (þau eru  óspilltustu lönd heims). Frændhygli og hálfgildings mútur í prófkjörum  á Íslandi  eru veruleg vandamál. Gegn þessu  ber að berjast og öllum öðrum tilburðum til spillingar en skynsamlega og yfirvegað, ekki með múgæsingarorgi.

    Goðsagan um hið gjörspillta Ísland er liður í goðsögunni um ónýta Ísland.

Mýtan um ónýta Ísland er ónýt mýta.