Þessi færsla er rúmlega 5 mánaða gömul.

FÆÐING ÞJÓÐAR. Andóf gegn rússneskri menningarheimsvaldastefnu

Heimspekingurinn Hegel mun segja einhvers staðar að mælikvarði á það hvort  hópur manna teljist þjóð sé hvort hann er tilbúinn til að verja lönd sín vopnum.

Vilji Úkraínumanna til að verja sig gegn innrás Rússa sýnir alla vega að þeir líta á sig sérstaka þjóð, gagnstætt því sem Pútín harðráði heldur. Skoðanakannanir, sem gerðar hafa verið eftir hernám Krímskaga 2014, sýna aukna  þjóðerniskennd.

Hafi úkraínska þjóðin ekki verið til fyrir innrásina þá fæddist hún á  blóðvöllum  hennar. Gagnstætt því sem alvaldurinn vonaði.

Úkraínumenn ganga nú upp í því að af-rússneska landið, kennt skal eingöngu á úkraínsku frá fimmta skólaári. Níutíu prósent af öllu sjónvarpsefni skuli vera á því tungumáli.

Rifnar eru niður styttur af Katrínu miklu og stórskáldinu rússneska Púskín, götur sem áður voru kenndar við rússneska rithöfunda hafa verið endurskírðar (Strøm 2023).

Lögð er áhersla á það hve illa Moskvuvaldið hefur farið með Úkraínumenn og menningu þeirra. Stalín stóð fyrir Holodomor, bændur voru rændir uppskeru og búfénaði með þeim afleiðingum að milljónir sultu í hel.

Úkraínumenn halda því fram að Stalín hafi viljað með þessu útrýma þeim. En þeir athuga ekki að Holodomor bitnaði líka á bændum annars staðar í Sovétríkjunum.

Þessi helstefna var liður í iðnvæðingu Sovétríkjanna, ránsféð var notað til að fjármagna iðnvæðingu enda efnahagskerfið svo misheppnað að það gat ekki stuðlað að iðnvæðingu með öðrum hætti.  

Ekki þar fyrir að Stalín stuðlaði að rússavæðingu Úkraínu en úkraínsk menning átti sér blómaskeið á fyrstu árunum eftir byltingu.

Hún var nánast bönnuð á dögum Stalíns, 300 af helstu skáldum og menntamönnum landsins voru skotnir af ódrengjum alræðisherrans.

Kannski var Holodomor að einhverju leyti liður í tilraunum hans til að sverfa að úkraínskri menningu.

                                Lunde um rússneska menningarheimsvaldastefnu

Spurningin er hvort Úkraínumenn fara offari í baráttunni gegn rússneskum áhrifum. Alla vega ber þeim að viðurkenna að stór hluti þjóðarinnar er rússneskumælandi, nokkuð  sem ekki gerir þá að Rússum.

Írar tala flestir ensku en engum dettur í hug að kalla þá Englendinga. Zelenskí forseti  hefur sem kunnugt er  rússnesku að móðurmáli.

En norskur prófessor í rússnesku, Ingunn Lunde að nafni,  ver úkraínskt andóf gegn rússneskum bókmenntum með athyglisverðum rökum (Lunde 2023).

Menning hafi löngum verið tæki sem rússneska heimsveldið hafi notað til að efla vald sitt. Þegar á átjándu öld höfðu Rússakeisarar hirðskáld sem lofuðu þá.

Og gagnstætt sem margir halda hafi hinir miklu rithöfundar nítjándu aldarinnar verið fremur valdsins megin en hitt. Þjóðskáldið Alexander Púskín hafi vissulega oft verið gagnrýninn á samfélagið, jafnvel á keisarann,  og þurft að berjast við ritskoðunina.

En hann hafi ekki gagnrýnt  hið rússneska heimsveldi,  hann hafi staðhæft að  Rússar hafi  fært íbúum Kákasusfjalla  siðmenningu þegar þeir lögðu þau undir sig  (ég spyr: Í líki bændaánauðar?).

Lunde bætir við að  í  kvæði um orrustuna við Poltava lofi Púskin  heimsveldið og fordæmi úkraínska kósakkahöfðingjann Ivan Mazepa sem barðist með Svíum gegn Pétri mikla, Rússajöfri.

Til að gera illt verra hafi Púskín ort kvæði þar sem hann verji það hvernig Rússaher braut á bak aftur uppreisn Pólverja árið 1831 en þeir voru kúgaðir af  Moskvuvaldinu. Moskvumenn bönnuðu pólska tungu. 

Hvað um Dostójevskí? Sat hann ekki í fangabúðum vegna andófsstarfsemi? Vissulega, svarar Lunde, en hann breytti um skoðun, tók að aðhyllast trúar-mýstík og rússneska þjóðrembu.

Lunde segir að ekki sé óalgengt meðal rússneskra menntamanna að þeir berjist fyrir auknu einstaklingsfrelsi en verji um leið heimsveldið rússneska.

Gott dæmi sé nóbelshafinn Josef Brodskí sem lenti illa í Sovétvaldinu og fluttist til Bandaríkjanna.

Hann hafi ort níðkvæði um Úkraínu þegar landið öðlaðist sjálfsstæði.

Eftir að hafa hellt svívirðingum yfir Úkraínumenn hafi hann lokið kvæðinu á að segja að á dauðastund muni Úkraínumaðurinn vitna í Púskín, ekki í „lygar“ Taras Sévstenkó, þjóðskálds Úkraínumanna.

Pútín hefði ekki getað gert betur.

Lunde segir að ekki megi  gleyma því að Rússaher stundi menningarstríð á hernumdu svæðunum. Úkraínskum  bókum sé hent út úr bókasöfnum, ég bæti við:  Samanber bókabrennur nasista. Einungis sé kennt á rússnesku í skólum, söfn eyðilögð og menningarverðmætum stolið.

Í Maríupol, sem rússnesku yfirgangsseggirnir eyðilögðu, sé komið fyrir  stórum skiltum með myndum af rússneskum rithöfundum. Þeir séu tæki heimsveldisins. 

Lunde  gefur í skyn að úkraínskuvæðing Kænugarðsstjórnar sé skiljanlegt viðbragð við rússneskri menningarheimsvaldastefnu.

Lokaorð

Ég er ekki dómbær á  það sem Lunde hefur til málanna að leggja um rússnesk skáld og meinta undirlægjusemi þeirra við Moskvu-heimsveldið.

En hitt veit ég  að Rússar hafa löngum reynt að Rússavæða Úkraínumenn og einatt beitt valdi til þess arna.  

Þeir síðarnefndu ganga kannski of langt í baráttu  sinni gegn Rússavæðingunni en barátta þeirra er skiljanleg í ljósi menningarglæpanna sem Rússar fremja á hernumdu svæðunum.

Napóleon ætlaði sér að ríkja yfir Evrópu en afleiðingin af brölti hans var að þjóðernisstefnu og frjálslyndi óx hvarvetna fiskur um hrygg. Með orðum Hegels þá var hann tæki hins bragðvísa heimsanda.

Þótt   Napóleon væri yfirgangssamur átókrat þá má hann eiga að hann efldi  réttarríkið,  stuðlaði að frelsun Gyðinga og gaf ánauðugum rússneskum bændum frelsi hvarvetna þar sem stórher hans fór um rússneska grund.

Hefði hann sigrað keisarann rússneska  væri kannski enginn Pútín í Kreml. Sá hefur rústað réttaríkið, barist gegn frjálslyndi  og ætlað sér að leggja Úkraínu undir sig.

Hann uppskar annað, fæðingu hinnar úkraínsku þjóðar.

 

Heimildir:

Kvæði Brodskís um Úkraínu

https://en.wikipedia.org/wiki/On_the_Independence_of_Ukraine Sótt 8/1 2023

Lunde, Ingunn 2023: „Imperiets diktere“, Morgenbladet, Nr. 1, 6-12 janúar.

Strøm, Ole Kristian 2023: „Slik bryter Ukraina med Russland“, Slik bryter Ukraina med Russland (msn.com)   Sótt 8/1 2023.

 

Athugasemdir

Skráðu þig inn til að skrifa athugasemd eða kjósa.
Allar athugasemdir eru ábyrgð á þeirra sem þær skrifa. Heimildin áskilur sér rétt til að fjarlægja ærumeiðandi og óviðeigandi athugasemdir. Hægt er að láta vita af athugasemdum með því að smella á Tilkynna.

Mest lesið á blogginu

Lífsgildin
1
Blogg

Lífsgildin

Til­finn­inga­mál fyr­ir lang­reyð­ar

Um­ræða um af­líf­un hvala í land­helgi Ís­lands fór fram í Viku­lok­un­um á Rás 1, laug­ar­dag­inn 13. maí 2023. Þar voru rædd­ar slá­andi nið­ur­stöð­ur í skýrslu Mat­væla­stofn­un­ar um með­ferð á lang­reyð­um, hvort rétt­læt­an­legt væri að veiða hvali með þeim hætti sem gert er. Vel­ferð þeirra er aug­ljós­lega fórn­að fyr­ir óljósa hags­muni en dauða­stríð­ið er oft veru­lega lang­vinnt og sárs­auka­fullt....

Nýtt efni

Dropinn dýrastur á Íslandi
Fréttir

Drop­inn dýr­ast­ur á Ís­landi

Bens­ín­lítr­inn er hvergi dýr­ari inn­an EES-svæð­is­ins en á Ís­landi og raun­ar er bens­ín­verð á Ís­landi það þriðja hæsta í heim­in­um. Álög­ur sem hið op­in­bera legg­ur á bens­ín eru þó hærri í sex­tán ESB-ríkj­um en þær eru á Ís­landi.
Volaða land
Bíó Tvíó#239

Volaða land

Í síð­asta þætti Bíó Tvíó í bili ræða Andrea og Stein­dór kvik­mynd Hlyns Pálma­son­ar frá 2022, Volaða land. Fleiri þætt­ir eru í boði á Pat­reon síðu Bón­us Tvíó: www.pat­reon.com/biot­vio
Þroskahjálp: Rafbyssuvæðing lögreglunnar „hrollvekjandi tilhugsun“
FréttirRafbyssuvæðing lögreglunnar

Þroska­hjálp: Raf­byssu­væð­ing lög­regl­unn­ar „hroll­vekj­andi til­hugs­un“

Sér­fræð­ing­ur og fram­kvæmda­stjóri hjá Þroska­hjálp segja að sam­tök­in hafi áhyggj­ur af raf­byssu­væð­ingu lög­regl­unn­ar. Þroska­hjálp hef­ur fund­að með embætti rík­is­lög­reglu­stjóra vegna þessa. Ástæð­an er sú að lög­regl­an hafi ekki nægi­lega þekk­ingu á stöðu fólks með fötl­un sem hún kann að þurfa að hafa af­skipti af.
Kjartan hættir sem stjórnarformaður
FréttirLaxeldi

Kjart­an hætt­ir sem stjórn­ar­formað­ur

Kjart­an Ólafs­son er hætt­ur sem stjórn­ar­formað­ur Arn­ar­lax eft­ir að hafa leitt fé­lag­ið um ára­bil. Stofn­andi stærsta hlut­hafa Arn­ar­lax, Gustav Witzoe, kem­ur inn í stjórn­ina.
Hækkanir á afborgunum valda magaverk
Fréttir

Hækk­an­ir á af­borg­un­um valda maga­verk

Af­borg­an­ir á hús­næð­is­láni sex manna fjöl­skyldu á höf­uð­borg­ar­svæð­inu hafa hækk­að um 116 þús­und krón­ur á 18 mán­uð­um. Fjöl­skyld­an hef­ur þurft að ganga á sparn­að til að ráða við reglu­leg út­gjöld og er nú í því ferli að breyta lán­inu úr óverð­tryggðu í verð­tryggt til að ráða við af­borg­an­irn­ar.
„Ég hef ekki einu sinni fengið boð í atvinnuviðtöl“
Fréttir

„Ég hef ekki einu sinni feng­ið boð í at­vinnu­við­töl“

Rafa­ela Georgs­dótt­ir hef­ur um langt skeið leit­að að störf­um þar sem mennt­un henn­ar gæti nýst en án ár­ang­urs. Rafa­ela er mennt­að­ur lög­fræð­ing­ur frá Bras­il­íu með sér­hæf­ingu í um­hverf­is­vernd.
Hvað kostar lítri af mjólk?
Fréttir

Hvað kost­ar lítri af mjólk?

Þing­menn þjóð­ar­inn­ar gisk­uðu á verð á ein­um lítra af mjólk og svör­uðu öðr­um spurn­ing­um um verð­til­finn­ingu sína.
Hvalveiðar Kristjáns sem djúpleikur
Ingi Freyr Vilhjálmsson
PistillHvalveiðar

Ingi Freyr Vilhjálmsson

Hval­veið­ar Kristjáns sem djúp­leik­ur

Hval­veið­ar Kristjáns Lofts­son­ar snú­ast um ann­að og meira en pen­inga þar sem þær eru órök­rétt­ar út frá fjár­hags­legu sjón­ar­miði. Mann­fræð­ing­ur­inn Clifford Greetz rann­sak­aði hana­at á Balí fyr­ir meira en hálfri öld en þar má finna skýr­ing­ar sem geta hjálp­að til við að skilja ástríðu Kristjáns fyr­ir hval­veið­um.
Verðbólgan er meira hagnaðar- en launadrifin
Stefán Ólafsson
Aðsent

Stefán Ólafsson

Verð­bólg­an er meira hagn­að­ar- en launa­drif­in

Það er beint sam­band milli auk­ins hlut­ar fyr­ir­tækja af þjóð­ar­kök­unni og auk­inn­ar verð­bólgu, en nei­kvætt sam­band milli hlut­ar launa­fólks og verð­bólgu.
Ísland situr á vannýttum mannauði meðal innflytjenda
Fréttir

Ís­land sit­ur á vannýtt­um mannauði með­al inn­flytj­enda

Hlut­fall inn­flytj­enda sem lok­ið hafa há­skóla­námi er nærri því tvö­falt á við inn­fædda Ís­lend­inga með­al fé­lags­manna í að­ild­ar­fé­lög­um ASÍ og BSRB. Rann­sókn­ir sýna að inn­flytj­end­ur, einkum kon­ur, eru oft og tíð­um of­mennt­að­ar fyr­ir þau störf sem þær sinna.
Bensínverð það sama og fyrir ári en hlutur olíufélaga hefur tvöfaldast
Greining

Bens­ín­verð það sama og fyr­ir ári en hlut­ur olíu­fé­laga hef­ur tvö­fald­ast

Við­mið­un­ar­verð á bens­ín­lítra er tæp­lega 308 krón­ur nú en var 307 krón­ur fyr­ir ári. Í maí í fyrra tóku olíu­fé­lög­in sem selja Ís­lend­ing­um bens­ín 31,24 krón­ur af hverj­um seld­um lítra. Nú taka þau 62,67 krón­ur af hverj­um seld­um lítra.
Friður hins heilaga refs?
Flækjusagan

Frið­ur hins heil­aga refs?

Hefðu Bret­ar átt að semja frið við Hitler ár­ið 1940 til að koma í veg fyr­ir frek­ara mann­fall?