Þessi færsla er meira en 3 ára gömul.

Einmanaleikinn er barningur

Einmanaleikinn er barningur

Dauðinn er barningur
Khaled Kalifa
Angústúra 2019.

Lesendur bókarinnar Dauðinn er barningur eftir sýrlenska höfundinn Khaled Khalifa fá íhugunarefni þegar lestri lýkur: Að gera einmanaleikanum skil. Eftir að hafa lesið og hugsað um byltinguna og stríðið í Sýrlandi, óttann, brostnar vonir, ástir, hugrekki, hugleysi, dauðann og hlutskipti mannsins í veröldinni bætist við allt um lykjandi forvitni um einmanaleikann. Spurningin „Hvers vegna verður fólk einmana?“ er undirliggjandi í verkinu.

Söguhetjurnar eru systkini og lík föðursins í hættuför í smárútu milli ótal varðstöðva inn í borgir og þorp - en þau hugsa:

 „Öll um heimferðina eftir jarðarförina, um það að snúa aftur í einveruna og einmanaleikann og um óttann við að horfast í augu.“ (125).

Einmanaleiki er tilfinning eða upplifun á stöðu sinni í eigin lífi í samhengi við aðra. Þessi upplifun greinist m.a. í ógleði, ósætti og vonbrigði gagnvart sjálfum sér og öðrum. Hún byggist ekki á öfund eða afbrýðisemi. Ef til vill kallast hún á við heimþrá sem er nístandi löngun, þess sem er ekki heima hjá sér, til að vera í öruggu skjóli innan um ástvini og í umhverfi sem hann þekkir.

Einmanaleiki (umkomuleysi) er raunveruleg sálarkvöl. Það er líkt og einmanakenndin geti sprottið upp hvar sem er. Ástæður hennar eru af margvíslegum toga. Það gæti t.d. verið vegna þess að einstaklingur hefur tapað fjölskyldu sinni og heimalandi, það gæti verið sökum höfnunar í hóp, vinaleysis eða að hafa ekki ræktað hæfileika sína.

Einmanakenndin vex hvorki né dvín við það að sjá aðra glaða eða vinamarga. Sá sem nýtur ekki virðingar og vinsælda er líklega þjakaður af einmanakennd en sá sem nýtur virðingar og vinsælda getur líka verið einmana. Það er eitthvað annað sem skilyrðir einmanakenndina, eitthvað af óræðum toga.

Sá sem er hvergi í essinu sínu og getur ekki ræktað hæfileika sína og sinnt hugsjónum sínum eða ástríðu og sá sem á sér ekkert heimaland verður óhjákvæmilega einmana. Gjá myndast, er gjá einmanaleikans  í bókinni ef til vill of djúp eða er hægt að brúa hana?

„Ekkert þeirra [systkina] kærði sig um að sjá hversu djúp gjáin var sem skildi þau að.“ (125).

Persónur bókarinnar eru óhjákvæmilega einmana, hver fyrir sig og þeim tekst ekki að vinna bug á þessari kennd þótt þau séu saman, þótt þau séu systkini og gætu rifjað upp góðar æskuminningar. Hvers vegna? 

Ef til vill vegna þess að einmanakenndin ræðst af tengslum og tengslaleysi við aðra og heiminn. 

Persónur bókarinnar Dauðinn er barningur eiga það sammerkt að hafa ekki fylgt æskudraumum sínum, hafa brugðist sjálfum sér eða öðrum og þær komast aldrei yfir þau mistök. Áform þeirra runnu út í sandinn og þær urðu ekki það sem til stóð og eftir að landið var lagt í rúst virðist það einfaldlega vera of seint.

Oft reynir fólk að bjarga því sem bjargað verður þegar líða tekur á lífið en:

 

„Árin á milli bernsku og elli eru einungis dægrastytting … Sæl eru þau sem verja ellinni með þeim sem þau elska.“ (106).

En hversu líkleg er sú sæla í landi þar sem fæstir deyja af náttúrulegum orsökum og:

Styrjöld sem breytir sálum, draumum og er alla daga prófsteinn á þol og þrautseigju hvers og eins?

Það er ævinlega eitthvað sem hindrar för og frelsi. Systirin býr við kúgun feðraveldisins en höfundur bókarinnar hlífir henni ekki því hún sjálf tekur einnig rangar ákvarðanir – eins og reyndar allar aðrar persónur. Annar bróðirinn var of huglaus og kvíðinn til að til að taka réttar ákvarðanir og hinn var of metnaðargjarn og óþolinmóður til að úr gæti ræst.

Líkið eða faðirinn stóð ekki með systur sinni sem ungur maður og giftist ekki ástinni sinni. Hann varð þekkt nafn í byltingunni en samt dróg hann upp ranga mynd af sjálfum sér gagnvart öðrum, var ekki sá sem hann þóttist vera.

Þessar persónur finna sér hvorki stað né hlutverk og óttinn kvelur þau öll, angistin. Hver þeirra er:

 „lífvera sem enginn þarfnast og auðvelt er að losa sig við“, þannig líður persónu sem „hafði aldrei verið jafn einmana“. (228).

Khalifa (f. 1964) ólst upp nálægt borginni Aleppo en hefur síðustu 20 ár búið í Damaskus. Sagan á sér stað og er ferðalag einmitt á milli þessara borga og þau eru hvergi óhult innan um villt dýr, sjaríadómstóla, sprengiárásir og leyniskyttur. Líf lætur undan dauða, ást undan tómi, hugrekki undan ótta, kærleikur undan tortryggni, vinsemd undan einsemd. Höfundurinn hefur þrátt fyrir það ekki flúið land, hann heldur greinilega í vonina og skrifar og við höldum líka í vonina og lesum.

Hamingjan svífur um í þröngu rými

Hamingjan felst í því að hafa tækifæri til að rækta hæfileika sína og strita við það sem við unum okkur best við að gera. Hún felst í því að vera með þeim sem okkur líkar við, að búa þar sem við kunnum við okkur og að takast á við verðugar áskoranir. Persónur bókarinnar búa ekki við nein skilyrði hamingjunnar og þeim tekst ekki einu sinn að glæða samband sitt lífi því dauðinn er barningur.

„Þegar lífið líður hjá gera minningarnar ekki annað en að draga meiri sársauka fram í dagsljósið.“ (111).

Bókin er skrifuð af leikni og djúpri löngun til að skilja lífið í ljósi dauðans og einmanaleikans. Sagan veitir harða innsýn í stríðið í Sýrlandi en einnig í sálarlíf manneskjunnar. Saga hvers og eins er sögð og sambandsleysi þeirra rakið. Skuldinni er ekki allri skellt á stríðið heldur einnig á þætti í stjórnarfarinu, menningunni, trúnni og kynjakerfinu. Skýringarnar finnast heldur ekki allar þar heldur einnig í áræði hverrar persónu, dyggðum, löstum og tilfinningalífi.

Lestrarupplifunin er áhrifamikil. Lesandinn er fimmti farþeginn í bílnum ásamt líkinu og þessum þungbúnu systkinum. Lesandinn þarf einnig að koma líkinu niður í jörðina til að skilja ástandið og ljúka ferðalaginu.

Einhvern vegin tekst okkur öllum að lifa þetta af. Annaðhvort hverfur veröldin okkur eða við henni.

Athugasemdir

Allar athugasemdir eru ábyrgð á þeirra sem þær skrifa. Heimildin áskilur sér rétt til að fjarlægja ærumeiðandi og óviðeigandi athugasemdir.

Mest lesið á blogginu

Sverrir Norland
1
Blogg

Sverrir Norland

Að kulna eða ekki kulna

Í morg­un vakn­aði ég og var eitt­hvað lufsu­leg­ur. Ég fatt­aði strax að ég var kom­inn með kuln­un. Þeg­ar ég hafði drukk­ið einn kaffi­bolla fatt­aði ég hins veg­ar að ég hafði rang­greint mig með kuln­un. Ég var ekki með kuln­un. Þeg­ar ég hafði rok­ið af stað á fyrsta fund dags­ins og var að læsa reið­hjól­inu mínu við staur hafði ég hins...
Lífsgildin
2
Blogg

Lífsgildin

Furðu­legt frum­varp um áfeng­is­lög kol­fell­ur

Frétta­fyr­ir­sagn­ir um breyt­ing­ar á áfeng­is­lög­um, til að rýmka af­greiðslu­tíma Vín­búða og gefa þeim leyfi til að selja áfengi um helg­ar og á frí­dög­um, eru á þessa leið: „Áfeng­is- og tób­aksversl­un rík­is­ins set­ur sig ekki upp á móti frum­varpi þing­manna Fram­sókn­ar­flokks­ins um rýmri af­greiðslu­tíma vín­búða.“ (RÚV) og „ÁTVR leggst ekki gegn rýmk­un“ (MBL). „Af­nám banns gæti rýmk­að opn­un­ar­tíma...

Nýtt efni

Líklegt að uppruni mengunarinnar sé óþekkt skipsflak á hafsbotni
Fréttir

Lík­legt að upp­runi meng­un­ar­inn­ar sé óþekkt skips­flak á hafs­botni

Frá ár­inu 2020 hafa tug­ir olíu­blautra fugla fund­ist í Vest­manna­eyj­um og víða við suð­ur­strönd lands­ins. Um svartol­íu er að ræða sem not­uð er í eldsneyti á skip. Fjöldi skips­flaka ligg­ur á hafs­botni á þess­um slóð­um og Haf­rann­sókna­stofn­un tel­ur lík­leg­ast að meng­un­in sé það­an.
Fanney Birna Jónsdóttir ráðin nýr dagskrárstjóri Rásar 1
Fréttir

Fann­ey Birna Jóns­dótt­ir ráð­in nýr dag­skrár­stjóri Rás­ar 1

Stefán Ei­ríks­son út­varps­stjóri til­kynnti starfs­mönn­um RÚV í dag að Fann­ey Birna Jóns­dótt­ir hefði ver­ið ráð­in nýr dag­skrár­stjóri Rás­ar 1 úr hópi 18 um­sækj­enda.
„Það væri kannski allt í lagi öðru hvoru að við tækjum upp aðeins jákvæðara viðhorf“
Fréttir

„Það væri kannski allt í lagi öðru hvoru að við tækj­um upp að­eins já­kvæð­ara við­horf“

Heil­brigð­is­ráð­herra sat fyr­ir svör­um á Al­þingi í dag en hann var með­al ann­ars spurð­ur út í bið­lista eft­ir grein­ing­um barna. Hann sagði að stjórn­völd væru raun­veru­lega að tak­ast á við stöð­una og að þau vildu svo sann­ar­lega að börn­in og all­ir þeir sem þurfa á þess­ari þjón­ustu og grein­ingu að halda þyrftu ekki að bíða of lengi.
Fólk þurfi að „rísa upp eða gefast upp“
Fréttir

Fólk þurfi að „rísa upp eða gef­ast upp“

Ragn­ar Þór Ing­ólfs­son formað­ur VR og Vil­hjálm­ur Birg­is­son, formað­ur Starfs­greina­sam­bands­ins og Verka­lýðs­fé­lags Akra­ness, gagn­rýndu Seðla­bank­ann og stjórn­völd harð­lega í út­varps­við­tali að morgni mánu­dags. „Við er­um ekki hæf, því mið­ur, við virð­umst ekki vera hæf til að stýra gjald­miðl­in­um okk­ar. Við er­um ekki hæf til að stýra efna­hags lands­ins. Við er­um ekki með hæft fólk til að vera í brúnni, bara því mið­ur, hvorki stjórn­mála­menn né fólk­ið í Seðla­bank­an­um,“ sagði Ragn­ar Þór.
Skaflinn fyrir stofuglugganum „er svona tveir metrar plús“
FréttirSnjóflóð í Neskaupstað

Skafl­inn fyr­ir stofu­glugg­an­um „er svona tveir metr­ar plús“

Eldri son­ur Odd­nýj­ar Lind­ar Björns­dótt­ur vildi taka með sér upp­á­halds­hlut­ina sína þeg­ar fjöl­skyld­an þurfti að rýma hús sitt í Nes­kaup­stað. Yngri son­ur­inn skil­ur hins veg­ar ekki í til­stand­inu og vill kom­ast út að leika.
Alræmdur sýknudómur í nauðgunarmáli í Svíþjóð
Erlent

Al­ræmd­ur sýknu­dóm­ur í nauðg­un­ar­máli í Sví­þjóð

Í lok fe­brú­ar féll um­deild­ur dóm­ur á öðru dóms­stigi í Sví­þjóð. Fimm­tug­ur karl­mað­ur var sýkn­að­ur af barnanauðg­un út frá því hvernig fórn­ar­lamb­ið, 10 ára stúlka, tal­aði um snert­ingu hans, Fjór­ir karl­kyns dóm­ar­ar töldu ósann­að að mað­ur­inn hefði far­ið með fing­urna inn í leggöng stúlk­unn­ar þar sem hún not­aði huhgtak sem sam­kvæmt orða­bók á að­eins við um ytri kyn­færi kvenna.
Tugir húsa rýmd á Seyðisfirði
Fréttir

Tug­ir húsa rýmd á Seyð­is­firði

Ver­ið er að rýma tugi húsa norð­an­vert og sunna­vert á Seyð­is­firði. Opn­uð hef­ur ver­ið fjölda­hjálp­ar­stöð í Herðu­breið.
„Hætt við að einhverjir hugsi aftur til flóðanna 1974“
FréttirSnjóflóð í Neskaupstað

„Hætt við að ein­hverj­ir hugsi aft­ur til flóð­anna 1974“

Ver­ið er að rýma tugi húsa í Nes­kaup­stað eft­ir að snjóflóð féll á hús þar í morg­un. Ekki urðu al­var­lega slys á fólki en ein­hverj­ir eru skrám­að­ir. Flóð­ið féll þar sem síð­asti varn­ar­garð­ur­inn í röð varn­ar­mann­virkja fyr­ir bæ­inn á að rísa.
Greiðslubyrði af óverðtryggðum lánum hefur tvöfaldast á tveimur árum
Greining

Greiðslu­byrði af óverð­tryggð­um lán­um hef­ur tvö­fald­ast á tveim­ur ár­um

Greiðslu­byrði af óverð­tryggðu 50 millj­ón króna láni á breyti­leg­um vöxt­um nálg­ast nú 400 þús­und krón­ur á mán­uði. Um fjórð­ung­ur allra lána eru óverð­tryggð og fast­ir óverð­tryggð­ir vext­ir þús­unda heim­ila losna í ár.
Andlegt þrot Þorgerðar
Hrafnhildur Sigmarsdóttir
Pistill

Hrafnhildur Sigmarsdóttir

And­legt þrot Þor­gerð­ar

Um 40% ís­lenskra kvenna hafa orð­ið fyr­ir lík­am­legu/og eða kyn­ferð­is­legu of­beldi á lífs­leið­inni og heilsu­far þeirra tek­ur mið af því.
Snjóflóð féll á Norðfirði — verið að rýma sjö húsagötur
FréttirSnjóflóð í Neskaupstað

Snjóflóð féll á Norð­firði — ver­ið að rýma sjö húsa­göt­ur

Snjóflóð féll á Norð­firði í morg­un, vest­an við varn­ar­virki sem standa of­an við byggð. Ver­ið er að meta hættu á frek­ari flóð­um á Nes­kaup­stað. Unn­ið er að því að rýma sjö húsa­göt­ur vegna flóðs­ins.
Þegar Ástralíumenn lærðu ekki að yrkja jörðina
Flækjusagan

Þeg­ar Ástr­al­íu­menn lærðu ekki að yrkja jörð­ina

Síð­ast­lið­inn fimmtu­dag, 23. mars, tók stjórn Ástr­al­íu þá ákvörð­un að halda þjóð­ar­at­kvæða­greiðslu um hvort vísa skuli sér­stak­lega til frum­byggja lands­ins og reynslu þeirra í stór­n­ar­skrá. Ekki von­um seinna, segja marg­ir. Ástr­al­ía hef­ur breyst meira þá ára­tugi sem mað­ur­inn hef­ur bú­ið þar en lengst af hef­ur ver­ið tal­ið. Þótt fólki blöskri hve út­breidd­ar eyði­merk­ur eru þar og land­ið hrjóstr­ugt, þá mun eyj­an stóra nú vera nán­ast eins og frjó­sam­ur blóma­garð­ur mið­að við ástand­ið þeg­ar menn komu þang­að fyrst.