Helga Þórisdóttir forsetaframbjóðandi og forstjóri Persónuverndar fékk beiðni frá heilbrigðisráðuneytinu um að endurskoða viðbótarumsögn um breytingar á lögum um vísindi og rannsóknir á heilbrigðissviði í vetur. „Við náttúrulega endurskoðum ekki umsögn, við erum að fara að lögum,“ sagði Helga um afskipti ráðuneytisins í þjóðmælaþættinum Pressu sem var í beinni útsendingu á vefsíðu Heimildarinnar á föstudag. 

„Það er grafalvarlegt,“ sagði Helgi Seljan, annar þáttastjórnenda. 

„Þess vegna er ég að segja það, við erum búin að þurfa að taka hverja ákvörðunina á fætur annarri sem fólk hefur þurft að finna fyrir. Þá gerast hlutir. Þá er fólk ekki sátt af því að það er þannig að maður fer með vald, maður þarf að passa að hafa ekki valdhroka,“ sagði Helga. 

Umsögnin sem um ræðir snýr að frumvarpi til laga um breytingu á lögum um vísindarannsóknir á heilbrigðissviði sem sett voru 2014. Frumvarpið var birt í samráðsgátt í 17. nóvember. Umsögn Persónuverndar var hins vegar aldrei birt. Raunar hafa engar umsagnir verið birtar en átta aðilum var boðið að senda inn umsögn: Embætti landlæknis, Íslenskri erfðagreiningu, Landspítala, Persónuvernd, Sjúkrahúsinu á Akureyri, Siðanefnd Landspítala, Vísinda- og tækniráði og Vísindasiðanefnd.  

„Rétt er rétt og rangt er rangt“

Umræðan um umsögnina kom í framhaldi af spurningu Margrétar Marteinsdóttur, annars þáttastjórnanda Pressu, sem spurði Helgu um yfirlýsingar hennar um að hún standi fyrir heiðarleika og festu. „Það er nú bara það eina sem ég kann að gera í lífinu. Það er að koma vel fram við annað fólk. Rétt er rétt og rangt er rangt,“ sagði Helga.  

Aðspurð hvort þetta væri svona skýrt hélt Helga áfram. „Allaveganna fyrir mér. Eins og þessi vegferð sem ég fór í, að gefa kost á mér í forsetaframboð, það var í rauninni bara heiðarleiki minn og festa, ef þú skoðar allt sem ég hef gert í lífinu. Lögfræðingur í almannahagsmunum, alltaf að reyna að hugsa um hagsmuni almennings og gera betra samfélag.“

Helga segist hafa lent í ýmsum ólgusjó sem forstjóri Persónuverndar í þau rúmu átta ár sem hún hefur gegnt starfi forstjóra, meðal annars að takast á við sterk öfl í íslensku samfélagi, til að mynda heilbrigðisráðuneytið í vetur. „Ég hef þurft að takast á við sterka forstjóra í einkafyrirtækjum, ég hef þurft að takast á við ráðuneyti, við höfum þurft að sekta stofnanir, sekta ráðuneyti, sekta fyrirtæki.“

„En ertu ekki að fara að lögunum?“ spurði Helgi. 

„Jú, en trúðu mér, að hafa dug og þor til að fara að lögunum, það eru ekkert allir sem fara þá leið. Það er miklu auðveldara að líta framhjá og segja: Já við skulum hafa slaka,“ svaraði Helga.  

Helgi spurði í framhaldinu hvort þessir aðilar hafi reynt að hafa áhrif á hana. „Það hafa komið upp stundir,“ svaraði Helga, sem var beðin um að nefna dæmi. „Það hafa komið símtöl á minni starfstíð og það hafa komið bréfsefni, svona ábendingar um það hvort Persónuvernd ætli ekki að breyta umsögn sinni og svo framvegis.“

Helga var ekki á því að nefna dæmi í beinni útsendingu. En hún vildi vera heiðarleg. Aðspurð hvort ráðherrann, sem í þessu tilfelli er Willum Þór Þórsson, hefði hringt sagði Helga að „það er alltaf einhver sem hringir fyrir hönd einhvers“.  

„Það var gengið dálítið fast að okkur um það að endurskoða umsögn um breytingar á lögum um vísindi og rannsóknir á heilbrigðissviði,“ hélt Helga áfram.  

„Var það Decode?“ spurði Helgi og átti þá við Íslenska erfðagreiningu undir stjórn Kára Stefánssonar. Helga sagði heilbrigðisráðuneytið hafa krafist þess að Persónuvernd myndi endurskoða ákveðna umsögn. „Við náttúrulega endurskoðum ekki umsögn, við erum að fara að lögum.“ 

„Það var heilbrigðisráðuneytið sem gerði það?“ ítrekaði Helgi.  

„Við vorum beðin um að endurskoða umsögn,“ svaraði Helga. Hún sagðist hafa lent í því að verða forstjóri stofnunar sem fær gríðarlegar heimildir. „Við fáum tveggja milljarðar heimildir til að sekta stjórnvöld og fyrirtæki, við þurfum að fara vel með það.“ 

Helga sagðist vera heiðarleg og yfirveguð og í starfi sínu sem forstjóri Persónuverndar hafi hún tekið málefnalegar ákvarðanir og þorað að sýna festu og standa í fæturna. „Ég hef ekki gert neitt annað alla mína hunds- og kattartíð. Og það er kannski erfitt og sjaldan sem fólki finnst svona á götunni en bara fyrirgefið, hér er ég, þess vegna fór ég líka í þetta forsetaframboð.“

„Þessi afskipti heilbrigðisráðuneytisins af þessari umsögn urðu ekki til þess að þið breyttuð umsögninni,“ spurði Helgi. 

„Nei,“ svaraði Helga, sem er nú í leyfi frá störfum sem forstjóri Persónuverndar á meðan hún er í framboð til forseta Íslands.

Hér má horfa á Pressu þar sem forsetaframbjóðendurnir Arnar Þór Jónsson, Helga Þórisdóttir og Steinunn Ólína Þorsteinsdóttir mættust. Fyrri hluti þáttarins er öllum aðgengilegur en áskrifendur geta horft á þáttinn í heild sinni: