„Hefur þú eitthvað að óttast? Ef þú ert að skoða kynferðislegt myndefni af barni, þá hefur þú ástæðu til. En það er ekki of seint að breyta hegðuninni. En til þess þarftu að taka skrefið og leita þér aðstoðar. Breyttu rétt.“ 

Þetta segir í nýrri auglýsingu sem er beint að fullorðnum sem hafa áhuga á kynferðislegu efni af börnum og er hluti af vitundarvakningu Neyðarlínunnar, ríkislögreglustjóra og þjónustunnar Taktu skrefið þar sem starfar hópur sálfræðinga með sérþekkingu á þessu sviði. 

„Kynferðislegt efni sem sýnir börn er barnaníðsefni.  Þannig efni er ólöglegt að skoða, eiga eða senda,“ segir einnig í auglýsingunni, sem sjá má hér.

Boðskapur vitundarvakningarinar er að fullorðið fólk sem hefur áhuga á kynferðislegu efni af börnum sé á villigötum og mikilvægt að það láti af þeirri skaðlegu hegðun.  Ráði viðkomandi ekki við að gera það sjálft er hægt að fá aðstoð til að breyta hegðun sinni hjá Taktu skrefið.

Þetta er í fyrsta sinn sem farið er í viðlíka vitundarvakningu hér á landi. Í tengslum við hana verða birtar fleiri auglýsingar, innblásnar af herferðum Stop it now og Lucy Faithfull Foundation á Bretlandi.  Markmiðið er að fá þá sem kunna að fremja slík brot til að velta fyrir sér hverjar afleiðingarnar gætu orðið fyrir þá sjálfa.

Skilaboðunum er beint  sérstaklega til karlmanna á aldrinum 18 til 45 ára. Samkvæmt innlendri og erlendri tölfræði er það sá hópur sem fremur flest kynferðisbrot. Þannig voru 67% grunaðra í málum tilkynntum til lögreglu fyrstu sex mánuði ársins 2023 á þessum aldri og þar af rúmlega 93% karlar.

Um sextíu manns leitað sér hjálpar

Jóhanna Dagbjartsdóttir, sálfræðingur hjá Taktu skrefið, segir þau hafa aðstoðað fjölbreyttan hóp einstaklinga frá því þjónustan var sett á laggirnar árið 2021. Flestir komi að eigin frumkvæði en einnig séu dæmi um að lögregla eða dómstólar beini fólki til þeirra. Þá eru þau í samstarfi við lögreglu og heilbrigðisráðuneytið varðandi eftirfylgni eftir skýrslutökur en á grundvelli þess samstarfs getur fólk komið beint í frítt viðtal hjá þeim eftir að lögregla tekur af því skýrslu. 

„Þetta er hugsað sem aðstoð fyrir fólk sem hefur áhyggjur af kynferðislegri hegðun eða kynferðislegum hugsunum sem það vill fá aðstoð vegna. Þetta er allt frá því að vera fólk sem hefur einhvern tíman farið yfir mörk yfir í fólk sem er búið að brjóta af sér og sætir lögreglurannsókn, og er jafnvel með barnagirnd,“ segir hún.  

Þjónusta Taktu skrefið er styrkt af félags- og vinnumarkaðsráðuneytinu og heilbrigðisráðuneytinu. Fyrsta viðtal kostar þrjú þúsund krónur. Jóhanna segir að frá upphafi hafi um sextíu manns leitað sér þar meðferðar. Á síðasta ári voru það fjörutíu karlmenn og ein kona.

Ekki lengur bara talað til foreldra og barna

Jóhanna segir fólki erfitt að horfast í augu við þessar hvatnir sínar og jafnvel brot. „Það er mjög erfitt og því fylgir mikill kvíði og mikil skömm,“ segir hún. Mjög mismunandi er hvort það hefur opnað á þetta við aðra áður en fólk kemur í fyrsta viðtalið. „Sumir hafa ekki þorað að nefna þetta við eina einustu manneskju. Einhverjir hafa farið annað þar sem hefur verið bent á okkur, til að mynda hjá sálfræðingum eða stofnunum.“

Hún segir vitundarvakningu sem þessa skipta gríðarlegu máli. „Það er hægt að draga fram hegðunarbreytingu, breytingu hjá þeim sem er að gera þetta, skoða svona efni og eiga í samskiptum við börn sem eru af kynferðislegum toga. Það er á ábyrgð þeirra að fá aðstoð og breyta hegðun sinni. Núna er áherslan á að tala beint til þeirra en ekki bara til foreldra eða til barna um að þau eigi ekki að tala við ókunnuga. Við erum að beina þessu til þeirra sem geta breytt hegðun sinni. Það er hægt að breyta hegðun sinni og hætta þessu. Þó það væri ekki nema einn sem hættir í kjölfarið að skoða svona efni og hættir að setja sig í samband við börn þá er árangri náð,“ segir Jóhanna.  

En þetta sé sannarlega ekki auðvelt og fólk sem hefur mikið verið að nota barnaníðsefni á mjög erfitt með að sjá að það geti hætt því. „Oft er hugsunin sú að það sé ekki hægt að fá aðstoð en það er hægt og það geta allir haft stjórn á hegðun sinni og breytt henni. Sumir eru fastir í vítahring ákveðinnar hegðunar, jafnvel fíknar ef fólk er í grunninn með klámfíkn. Þetta getur verið samspil margra þátta og það þarf að skoða hvað liggur að baki og vinna með það,“ segir hún. 

Hægt að búa sér til innihaldsríkt líf

Þeir sem hafa kynferðislegar langanir til barna eða hafa hreinlega níðst á börnum er líklega fordæmdasti hópur samfélagsins. Geta þessir einstaklingar náð sátt við sjálfan sig?

„Það getur verið mjög erfitt. Þetta er fordæmdasti hópurinn af ástæðu. Þetta er hræðilegt, hræðilegustu brot sem maður veit um og það er ekki endilega þannig að það sé hægt að ná sátt við að hafa brotið á barni, og kannski ekki heldur ætlast til þess. Það sem samt sem áður hægt að búa sér til líf sem getur verið innihaldsríkt og með góðan tilgang, bæta fyrir brot sín, taka ábyrgð, vinna með afleiðingarnar. Allt er þetta hluti af því að ná einhvers konar sátt.“ 

Þá segir hún einstaklingsbundið hversu langa meðferð einstaklingar með þessar hvatir þurfi. „Það er allur gangur á því og fer eftir eðli málanna. Sumum vill maður ekki sleppa strax og þeir þurfa jafnvel stuðning í mörg ár þó aktív meðferð sé kannski sex viðtöl og svo áframhaldandi stuðningur. Þetta er mjög mismunandi,“ segir hún.  

Á vefnum taktuskrefid.is er hægt að panta tíma, nálgast ýmiss konar fræðsluefni, sjálfspróf og æfingar fyrir fólk sem heldur að það hafi mögulega beitt einhvern kynferðislegu ofbeldi, hefur áhyggjur af kynferðislegri hegðun sinni á netinu eða gagnvart öðru fólki, eða að aðrir hafa áhyggur af kynferðislegri hegðun viðkomandi og fólk vill fá hjálp.