Alls sóttu 4.518 manns um alþjóðlega vernd á Íslandi í fyrra. Um metár er að ræða, en áður hafði mesti fjöldi sem sótti um vernd innan eins almanaksárs verið 1.131 árið 2016. Því sóttu fjórum sinnum fleiri um vernd í fyrra en á fyrra metári.
Þetta kemur fram í nýbirtum tölum Útlendingastofnunar um fjölda umsækjenda um alþjóðlega vernd.
Þar munar langmest um ríkisborgara frá Úkraínu, en alls sóttu 2.345 slíkir um vernd á Íslandi í fyrra. Þeir voru því rúmlega helmingur allra umsækjenda. Alls bjuggu 239 manns þaðan hér á landi í byrjun desember 2021 en 2.521 í byrjun þessa árs. Um er að ræða fólk sem er að flýja stríðsástand í Úkraínu í kjölfar innrásar Rússa inn í landið þann 24. febrúar 2022.
Koma þessa fólks til landsins byggir á ákvörðun sem tekin var 4. mars í fyrra þegar Jón Gunnarsson dómsmálaráðherra ákvað að virkja ákvæði útlendingalaga sem fól í sér að móttaka flóttamanna frá Úkraínu hérlendis myndi ná til sömu skilgreindu hópa og þeirra sem Evrópusambandið hafði ákvarðað. Í tilkynningu vegna þessa sagði: „Þessi aðferð er fyrst og fremst til þess að geta veitt þeim sem flýja Úkraínu skjóta og skilvirka aðstoð, nánar tiltekið tímabundna vernd, án þess að móttakan og aðstoðin verði verndarkerfi Íslands ofviða.“
Fleiri frá Venesúela á einu ári en á fyrra metári
Umsóknir frá ríkisborgurum annarra ríkja en Úkraínu voru 2.173. Þær einar og sér voru næstum tvöfalt fleiri en á fyrra metári, áðurnefndu 2016. Rúmur helmingur þessa hóps kom frá einu landi: Venesúela. Alls óskuðu 1.199 manns þaðan eftir vernd á Íslandi í fyrra. Því komu fleiri frá Venesúela einu saman í leit að vernd á Íslandi á síðasta ári en óskuðu eftir vernd allt árið 2016.
Þessi mikla aukning í aðsókn fólks þaðan byggir á ákvörðun frá 2018, þegar ákveðið var að Útlendingastofnun veitti umsækjendum um alþjóðlega vernd frá Venesúela viðbótarvernd með vísan til almennra aðstæðna í heimaríki óháð einstaklingsbundnum aðstæðum hvers umsækjanda. Reynt var að breyta þessari framkvæmd frá 1. janúar 2022 til að draga úr komu þessa fólks. Kærunefnd útlendingamála felldi hins vegar úrskurð í júlí síðastliðnum þar sem stóð að ástandið í Venesúela hefði ekkert lagast frá því að upphaflega ákvörðunin var tekin, og raunar farið versnandi „og að umfang og alvarleiki glæpa gegn mannkyni hafi aukist.“ Bætt ástand í Venesúela gat því ekki verið rökstuðningur fyrir því að synja umsækjendum um viðbótarvernd hér á landi.
Alls koma um 78,4 prósent allra sem sækja um vernd á Íslandi frá þessum tveimur löndum, Úkraínu og Venesúela, á grundvelli ákvarðana um sérmeðferð fólks þaðan sem teknar voru af ríkisstjórn þeirra flokka sem ráða á Íslandi í dag.
Það sem af er árinu 2023 hafa þegar borist 535 umsóknir um vernd. Alls eru 411 þeirra frá Úkraínu eða Venesúela.
Fleiri fullorðnar konur en karlar
Alls komu umsækjendur um vernd frá 63 mismunandi ríkjum. Fyrir utan Úkraínu og Venesúela komu flestir frá Palestínu, eða 232 talsins. Slétt hundrað komu frá Sómalíu, 84 frá Sýrlandi og 73 frá Írak.
Umsóknum frá einstaklingum sem þegar njóta verndar í öðru ríki fjölgaði um tæpt hundrað milli ára, úr 203 í 302, og umsækjendum frá öðrum ríkjum rúmlega tvöfaldaðist, úr 282 í 596. Með umsækjendum frá öðrum ríkjum er átt við þá sem koma ekki frá öruggu upprunaríki, ekki frá Venesúela og njóta ekki verndar í öðru landi.
Umsóknirnar í heild voru lagðar fram af 3.448 fullorðnum og 1.070 börnum. Karlkyns umsækjendur voru 2.284, kvenkyns 2.231 og þrír skilgreindu sig kynsegin eða annað. Af fullorðna hópnum sóttu fleiri konur um vernd en karlar. Þar munar reyndar einungis um einn einstakling, konurnar voru 1.723 en karlarnir 1.722.
Útlendingastofnun gerir ráð fyrir að flóttafólk sem kemur hingað til lands í leit að vernd verði 4.900 í ár, miðað við óbreytta stöðu í Úkraínu og óbreytta stefnu gagnvart Venesúela.
Tókum einungis við 34 kvótaflóttamönnum í fyrra
Samkvæmt flóttamannastofnun Sameinuðu þjóðanna voru 103 milljónir manna á flótta í heiminum um mitt ár í fyrra. Um 72 prósent þeirra komu upphaflega frá fimm löndum: Sýrlandi, Venesúela, Úkraínu, Afganistan og Suður-Súdan. Fimm lönd taka við 36 prósent þessa hóps. Tyrkland, sem er með sérstakan samning við Evrópusambandið um að hleypa ekki flóttamönnum frá Miðausturlöndum inn, hýsti flesta, eða 3,7 milljónir alls. Af ríkjum Evrópusambandsins stóð Þýskaland með höfuð og herðar yfir aðra og hafði tekið við 2,2 milljónum, eða næstum sex íslenskum þjóðum. Stór nágrannaríki landa sem mikilli flótti er frá; Kólumbía, Úganda og Pakistan, eru svo hin þrjú sem draga vagninn í þessum efnum.
Fólk á flótta skiptist í tvo hópa. Annar er sá sem fjallað var um hér að ofan, og sækir um alþjóðlega vernd eftir að hafa komið sér hingað til lands að sjálfsdáðum. Hinn eru svokallað kvótaflóttafólk sem kemur hingað í boði stjórnvalda. Frá því að Ísland byrjaði að taka á móti slíkum og út árið í fyrra tókum við á móti samtals 888 kvótaflóttamönnum á 62 árum, eða 13,5 að meðaltali á ári. Árið 2019 ætluðum við að taka á móti 85 en þeir urðu 74 á endanum. Ári síðar stóð til að þeir yrðu 100, em þá var ekki tekið á móti neinum. Ástæðan var sögð kórónuveirufaraldurinn. Hann stöðvaði þó ekki nágrannaþjóðir okkar sem tóku á móti sínum kvótum. Árið 2021 tókum við á móti 85 kvótaflóttamönnum en í fyrra, eftir að kórónuveirufaraldurinn leið undir lok, fækkaði þeim í 34 talsins.
Athugasemdir